اندکی صبر، هدف نزدیک است

یک خودروساز بزرگ دست به نوآوری جالبی زده و کارشناسان و متخصصان خود را با حمایت های لازم بر آن داشته که پروژه یی خاص را با توجه به مواردی کاملاً نامتجانس به انجام برسانند. هدف این پروژه استفاده از میوه گیاهی به نام «کاترو» که نوعی بوته است برای تولید بیودیزل است تا این سوخت را جهت استفاده در اتومبیل های تولیدی خود به کار گیرند.
از مدتی قبل بخش تحقیقاتی دایملر کرایسلر (خودروساز آلمانی- امریکایی) در حال بررسی کیفیت سوختی است که از گیاه کاترو و روغن استخراجی آن به دست می آید با این امید که بتوانند از آن در پیشرانه های مدرن دیزلی امروز استفاده کنند. این گروه از دایملر کرایسلر در حال حاضر چند دستگاه مرسدس بنز C۲۲۰ را برای استفاده از بیودیزل اختصاص داده اند و ضمناً دوسوم از هزینه ها را که حدود ۶۰۰ هزار یورو است، تقبل کرده اند. یک سوم باقیمانده هزینه ها توسط انجمن توسعه آلمان پرداخت خواهد شد و سایر هزینه های کشت و برداشت را دولت هندوستان تقبل کرد. پروفسور «رودلف فالی» سرپرست گروه تحقیقاتی مرسدس بنز، دلایل کاملاً مشخص و واضحی در مورد اینکه چرا دایملر کرایسلر خود را درگیر این موضوع کرده است، دارد. یکی از اهداف اصلی این گروه ایجاد حرکت پایدار است، هدف دیگر این است که از مواد خام تجدیدپذیر (چنانچه از نظر اقتصادی و تکنولوژیکی توجیه پذیر باشند) در ساخت قطعات اتومبیل یا به عنوان سوخت استفاده کنند و پروژه «کاترو» می تواند موقعیتی ایجاد کند که این اهداف تحقق پیدا کند. بنابر اظهار پروفسور رودلف، هدف گروه اثبات این موضوع به مشتریان و مقامات هندوستان است که موتورهای دیزلی نوین و موتورهای بنزینی، آلودگی نسبتاً یکسانی دارند، ولی از نظر اقتصادی بسیار باصرفه تر هستند. ضمناً سوخت مورد نیاز را می توان توسط منابع تجدیدپذیر در هند تولید کرد که چنین موضوعی برای اقتصاد هندوستان نیز از اهمیت ویژه یی برخوردار است. پروژه «کاترو» هنوز در مرحله اول است.
کشت سال های گذشته این گیاه به نتایج خوبی رسید، چون قلمه های آن دوران سخت را پشت سر گذاشتند و به گیاهان بزرگی تبدیل شدند و توانستند اولین محصول خود را که نوعی ماده روغنی است، تولید کنند؛ این همان رویدادی است که محققان کشاورزی علاقه فراوانی به آن دارند. دانه های یاتروفا که به اندازه بادام است، ذخیره قابل توجهی از روغن دارد و در بسیاری از نقاط هند رشد می کنند. کشاورزان با توجه به آشنایی دیرینه یی که با این گیاه و دانه های آن دارند، هیچ گاه از روغن آن برای خوردن استفاده نمی کنند، چون بسیار سمی است. از این روغن ها یا حتی دیگر قسمت های گیاه نمی توان به عنوان خوراک برای حیوانات استفاده کرد به همین دلیل کشاورزان در بسیاری از نقاط هند از این گیاه به عنوان حصاری برای محافظت از مزارع خود در برابر حیوانات استفاده می کنند زیرا هیچ حیوانی حتی به طرف این گیاه صنعتی هم نمی رود ولی متخصصان در هندوستان به مردم تفهیم کرده اند که درصدد هستند از روغن این گیاه استفاده کرده و در کارخانه های خود آن را به نوعی سوخت قابل مصرف برای موتورهای درون سوز تبدیل کنند.
نام این سوخت جدید را «بیودیزل» یا دیزل زیستی گذاشته اند و آنچه این کار را عملی کرده است، این است که گیاه یاتروفا افزایش درآمد را برای آنها در پی داشته است. همزمان و به طور موازی با تحقیقاتی که متخصصان در مورد مناسب ترین شیوه کشت گیاه کاترو به انجام می رسانند، گروهی دیگر که در این پروژه مشارکت دارند، هدف مهم دیگری را دنبال می کنند که عبارت است از؛ طراحی و ارائه یک فرآیند و روش ساده و اقتصادی برای تبدیل روغنی که از این گیاه به دست می آید، به یک سوخت باکیفیت بالا به نام بیودیزل. برای این منظور چهار واحد تولید در شهر «باهاوناگار» هند تدارک دیده شده که ظرفیت مجموع آنها در روز به بیش از یکصد لیتر بیودیزل می رسد. در این کارخانه های کوچک شیمیایی، عملیاتی روی گیاه یاتروفا انجام می شود و درنهایت روغنی که از این گیاه به دست می آید مثل روغن سویا شامل مقدار زیادی «تری گلیسیرید» و اسیدهای چرب مثل گلیسیرین است. این روغن دارای قابلیت چسبندگی زیاد است و تمایل زیادی به صمغ شدن دارد. این ویژگی ها به هیچ عنوان برای استفاده در باک بنزین مناسب نیست. در عملیاتی که در کارخانه انجام می دهند، گلیسیرین جای خود را به متانول می دهد و این امکان را به وجود می آورد که روغن به دست آمده را به عنوان سوخت مصرف کنند. به هر حال این نخستین گام در تبدیل روغن گیاهی به بیودیزل است.
در کارخانه، محصول خامی که به دست می آید، ابتدا وارد دستگاه گریز از مرکز شده و سپس توسط آب شست وشو می شود تا ناخالصی های آن جدا شود. این ناخالصی ها عبارتند از؛ گلیسیرین و بخش اضافی متانول و در پایان این مرحله بیودیزل با کیفیت خوب و قابل استفاده تولید می شود. گروه تحقیقاتی علاقه یی نداشت تا زمان رسیدن محصول صبر کند بنابراین برای انجام آزمایش های خود، یعنی خالص سازی روغن گرفته شده از گیاه کاترو، هشت تن دانه گیاه از کشاورزان سراسر هند خرید. در بهار سال ۲۰۰۵ این گروه موفق شد مقدار ۲۴۰۰ لیتر از بیودیزل با کیفیت بسیار خوب را از راه فرآیند تولیدی که توضیح داده شد، استخراج کند. این سوخت در اختیار نمایندگی دایملر کرایسلر در هند قرار گرفت و توسط آن سفری به دور هند انجام شد. این تور مسافرتی به وسیله بنز C۲۲۰ انجام شد که برای به کارگیری این سوخت تغییراتی در آن صورت گرفته بود.
مجموع طول سفر ۶۰۰ کیلومتر بود که از ۱۲ شهر نیز عبور کرد. نتایج به دست آمده از این سفر به دو دلیل کاملاً رضایت بخش بود؛ اول اینکه مشخص شد از سوخت زیستی که از کاترو به دست می آید، به راحتی می توان در موتورهای دیزلی نوین که با تغییرات اندکی همراه است، استفاده کرد. علاوه بر آن، میزان هیدروکربن های نسوخته خروجی فقط نصف موتورهایی است که از سوخت گازوئیل معمولی استفاده می کنند و میزان ذرات خروجی از اگزوز نیز یک سوم موتورهای دیگر است. دوم اینکه این مساله با استقبال گسترده مردم هند (بنابر گزارش دایملر کرایسلر) قرار گرفته است، به طوری که ایالت های دیگر در حال بررسی اجرای پروژه مشابهی در زمین های بایر به منظور کشت کاترو برای تولید سوخت هستند. البته بنا به اظهار مقامات فنی دایملر کرایسلر این سوخت هنوز از نظر کیفیت به سطح مطلوب نرسیده است، ولی با این حال کاملاً با استاندارد اروپایی EU مطابقت کامل دارد. از امتیازات عمده این سوخت، بالا بودن درجه اکتان، پایین بودن مقدار گوگرد و بالا بودن مقدار اکسیژن آن است که همگی احتراق فوق العاده یی را برای این سوخت ایجاد می کنند. علاوه بر همه اینها، در عمل احتراق بیودیزل میزان گاز دی اکسیدکربن که از آن به وجود می آید، معادل میزان دی اکسیدکربنی است که گیاه در طول دوره رشد خود از اتمسفر جذب کرده است. در نتیجه میزان CO۲ آن از بقیه سوخت های دیگر، بسیار کمتر است. در نهایت اینکه می توان روش کشت مناسبی را پیدا و نیز فرآیندهای تولید مناسبی را ایجاد کرد، به طوری که بتوان از گیاه کاترو سوختی را به دست آورد که از نظر قیمت بتواند به راحتی با گازوئیل معمولی رقابت کند. شرکای این پروژه درصدد هستند امکان به دست آوردن محصولات دیگری را که جنبه سودآوری داشته باشند، بررسی کنند. به عنوان مثال گلیسیرینی که به عنوان محصول زائد در این پروسه به دست می آید، قابل فروش در بازارهای جهانی است.
از دیگر مواردی که می تواند قابل فروش و استفاده باشد نوعی پروتئین به نام کارسین است که از گیاه استخراج می شود و کاملاً خوراکی است. از دیگر موادی که در این فرآیند به دست می آید، نوعی علف کش طبیعی است که بسیار پرکاربرد و قابل فروش است. همه اینها باعث ایجاد ارزش افزوده در فرآیند تولید این گیاه صنعتی می شود اما تحقق یافتن تمامی این هدف ها نیاز به حوصله و اندکی زمان دارد که به طور کامل به نتیجه برسد.

ترجمه؛ علیرضا سزاوار

منبع : روزنامه اعتماد