تعامل ارتباطی بر نقش خانواده گسسته در شکل گیری آسیب های اجتماعی

آسیب شناسی اجتماعی و خانواده گسسته در شکل گیری پیامدهای آسیب زای اجتماعی چون اعتیاد، فحشاء، فرار ، فقر، طلاق، ولگردی، خشونت خانوادگی و... موثر است. در خانواده که همنوایی اجتماعی بین اعضاء برای رعایت هنجارها و ارزش ها وجود نداشته باشد، خانواده گسسته شکل می گیرد. در جامعه ای که اعضای خانواده در معرض پیامدهای مدرنیته و رفتارهای سنتی قرار گیرند، بر رشد و ایجاد خانواده گسسته کمک شایانی کرده اند. درخانواده گسسته عدم رعایت رسوم اخلاقی، عدم اهمیت به کردار ها و روش های رفتاری، بروز تأخر فرهنگی منجر به آسیب های اجتماعی شده، توسعه شهرنشینی اهمیت به روابط گزلشافتی بین اعضای جامعه، و تحرک جغرافیایی بین محل کار و محل سکونت و عدم صمیمیت اجتماعی بین اعضای خانواده بر شکل گیری از هم گسیختگی خانواده اثر گذار است. در خانواده ای که بی نظمی در بین اعضای خانواده حاکم باشد؛ قدرت و استیلاءپذیری بر ساختار خانواده حاکم است،پس منجربه خشونت خانوادگی شده است؛ در خراسان جنوبی نگرش سنتی به اقتدار و قدرت مرد سالاری از اهمیت بسیار والایی برخوردارست، پس این امر خشونت علیه فرزندان و زنان را افزایش داده است ، پایین بودن سطح نگرش ها و ، عدم آگاهی از زندگی روزمره، تمسخر و تحقیر افراد خانواده، وجود ازداوج های زودرس و عدم تجربه و ناپختگی در زندگی زناشویی و... نشانگر ارتباط بین خانواده از هم گسیخته و خشونت خانوادگی است؛ طلاق و جدایی، با آسیب های فراوانی چون فحشاء، عدم جامعه پذیری فرزندان، اعتیاد، عدم امنیت اجتماعی و اقتصادی، بی اخلاقی و ناملایمات رفتاری، کاهش همبستگی روابط خانوادگی و... در خراسان جنوبی بر پیکره خانواده و از هم گسیختگی آن کمک شایانی کرده است. اعتیاد در ساختار خانواده گسسته ایرانی منجربه سقوط ارزش ها ، هنجار ها، اخلاق و رفتار های فرهنگی گردیده است. در بین خانواده های از هم گسیخته خراسان جنوبی ناکامی در زندگی، عدم ثبات عاطفی، و ناملایمات اجتماعی و روانی نشانگر رابطه بین اعتیاد و ازهم گسیختگی خانوادگی را بیان می کند.
● پیشگفتار
خانواده از هم گسیخته در بروز آسیب های اجتماعی و انحرافات رفتاری افراد جامعه نقش بسزایی دارد. در نظام اجتماعی خانواده هنگامی که اعضای آن پایبند به وجدان جمعی نباشند ، رفتارهای انحرافی و آسیب شناختی بروز پیدا می کند. خانواده گسسته در شکل گیری پیامدهای آسیب زای اجتماعی چون « اعتیاد، روسپیگری، فرار از منزل، فقر، طلاق، ولگردی، گدایی خشونت خانوادگی و...» موثر است. در خانواده گسسته بی نظمی و عدم کنترل بر روی رفتار افراد و عدم همنوایی با هنجارها و ارزش های جامعه و خانواده ، و تأکید بر سود و منفعت شخصی و لذت فردی، منجربه آسیب های اجتماعی در جامعه می گردد. پیامد های ناشی از تحولات و تغییرات فرهنگی و اجتماعی حاکم برجامعه منجربه تعارضاتی در خانواده گشته است ؛ علاوه بر این توسعه شهرنشینی و بهره مندی از سبک های متفاوت زندگی و مقابله با رفتارها و نگرش های زندگی سنتی خصوصاً در بین فرزندان و خانواده های جوان بر شکل گیری خانواده گسسته در بروز پیامد های آسیب شناختی اجتماعی بسیارموثر است در بین خانواده هایی که رسوم اخلاقی رعایت نگردد و بیشتر به فرهنگ مادی اهمیت داده شود و چندان اهمیتی به کردار ها و روش های رفتاری افراد داده نشود، نوعی تأخر فرهنگی شکل می گیرد؛ که این مسئله در بروز آسیب های اجتماعی و انحرافات رفتاری افراد بسیار اثر گذار است.در جوامعی که روابط گزلشافتی بین اعضای آن حاکم باشد و ضوابط نقش مهمی به جای رابطه و صمیمیت بین افراد داشته باشد و تحرک جغرافیایی بین محل کار و محل سکونت در جامعه شهری بسیار باشد؛ که افراد در طی شبانه روز در خانواده کمتر یکدیگر راببینند و فاصله اجتماعی بسیار دور از یکدیگر باشد خانواده گسسته و آسیب های اجتماعی شکل می گیرد.
● طرح مسأله
خانواده به عنوان هسته ای ترین عنصر اجتماعی هر جامعه ای در بروز آسیب های اجتماعی جامعه نقش بسزایی دارد. در جامعه ای که نظام خانوادگی آن به فرایند جامعه پذیری و کنترل اجتماعی بر رفتار افرادش نظارت نداشته باشد، و پایبند به مجموعه ای از باورها و احساسات مشترک نباشد، خانواده به سمت گسستگی ، بروز رفتارهای انحرافی و پیامد های آسیب شناختی سوق می یابد. خانواده گسسته از پیامدهای آنومی اجتماعی در خانواده است، این پیامد ناشی از گسستگی بین به اهداف اجتماعی و ابزار اجتماعی خانواده شکل می گیرد . خانواده گسسته ناشی از تحولات و تغییرات فرهنگی و اجتماعی حاکم بر خانواده چون پدیده تأخر فرهنگی یا واپسماندگی فرهنگی شکل گرفته است؛ علاوه بر این رشد شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع در شکل گیری آسیب های اجتماعی و از هم گسیختگی خانواده نقش بسزایی دارد؛ بر این اساس با توجه به مهمترین پیامد های آسیب شناختی خانواده " اعتیاد، طلاق،و خشونت خانوادگی " به بررسی چگونگی ارتباط تعامل برانگیز این پیامدها با خانواده گسسته که منجربه بروز آسیب های اجتماعی می گردد در این مقاله از بعد جامعه شناختی پرداخته ایم.
● اهمیت موضوع
خانواده به عنوان کلیدی ترین عنصر اجتماعی هر جامعه ای در بروز آسیب های اجتماعی و انحرافات رفتاری افراد جامعه نقش بسزایی دارد. در جامعه ای که نظام خانوادگی آن به فرایند جامعه پذیری و کنترل اجتماعی بر رفتار افرادش نظارت نداشته باشد، آسیب اجتماعی باعث از هم پاشیدگی نظام آن جامعه گردیده است. در نظام اجتماعی خانواده هنگامی که اعضای آن پایبند به مجموعه ای از باورها و احساسات مشترک نباشند، یا به عبارت دیگر وجدان جمعی بسیار کمرنگ تر باشد، خانواده به سمت بروز رفتارهای انحرافی و پیامد های آسیب شناختی سوق می یابند.
آسیب اجتماعی از مفاهیمی است که از علوم زیستی و پزشکی وارد حوزه علوم انسانی گردیده است، « آسیب شناسی اجتماعی مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی ها اجتماعی در ارگانیسم جامعه است . » ( ستوده، ۱۳۷۶: ۱۴) خانواده گسسته در شکل گیری پیامدهای آسیب زای اجتماعی چون اعتیاد، روسپیگری، فرار از منزل، فقر، طلاق، ولگردی، گدایی خشونت خانوادگی و... موثر است.
خانواده گسسته از پیامدهای آنومی اجتماعی در خانواده است، در ساختار خانواده هرچه بی نظمی و عدم کنترل بر روی رفتار افراد بیشتر باشد، هنجار های اجتماعی " باید و نباید" رعایت نمی گردد، ارزش های خانوادگی مورد احترام و عمل قرار نمی گیرد؛ پس خانواده گسسته شکل می گیرد. از هم گسستگی خانواده ناشی از گسیختگی بین اهداف اجتماعی و ابزار اجتماعی است؛ در خانواده ای که همنوایی اجتماعی بین اعضاء برای رعایت هنجارها و ارزش ها شکل نگیرد و سود و منفعت شخصی و لذاید فردی بر تفکر افراد حاکم باشد خانواده گسسته شکل می گیرد.
خانواده گسسته ناشی از تحولات و تغییرات فرهنگی و اجتماعی حاکم بر خانواده شکل گرفته است، در جامعه ای که اعضای خانواده در معرض پیامدهای مدرنیته و رفتارهای سنتی قرار گیرند و هریک از اعضای خانواده با نگرشی متفاوت و متمایز با این مسائل برخود کنند؛ و هیچگونه همفکری و سازگاری برای بهره مندی صحیح از این پیامدها نداشته باشند ، تعارضاتی در خانواده شکل می گیرد که بر رشد و ایجاد خانواده گسسته کمک شایانی می نماید.
خانواده گسسته ناشی از پدیده تأخر فرهنگی یا واپسماندگی فرهنگی شکل می گیرد؛ در خانواده ای که بین فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی فاصله وجود داشته باشد، چنین پیامدی شکل می گیرد. در بین خانواده هایی که رسوم اخلاقی رعایت نگردد و بیشتر به فرهنگ مادی ومادیات پرستی اهمیت داده شود و چندان اهمیتی به کردار ها و روش های رفتاری داده نشود، نوعی تأخر فرهنگی شکل می گیرد که این مسئله در بروز آسیب های اجتماعی و انحرافات رفتاری بسیار اثر گذار است. « هنگامی که در خانواده شکاف و ناساز گاری بین فرهنگ مادی و رسوم معنوی ایجاد گردد و منجر به تعارض در بین عقاید مذهبی و اجتماعی گردد، می توان اشاره به شکل گیری خانواده گسسته نمود.» ( فرجاد، ۱۳۸۲: ۲۹)
توسعه شهرنشینی و انگیزه فراوان برای بهره مندی از سبک های متفاوت زندگی و مقابله با رفتارها و نگرش های سنتی خصوصاً در بین فرزندان با والدین و خانواده های جوان با والدین بر شکل گیری خانواده گسسته در بروز پیامد های آسیب شناختی اجتماعی بسیارموثر است. رشد شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع در شکل گیری آسیب های اجتماعی خانواده چون از هم گسیختگی خانواده نقش بسزایی دارد. در جوامعی که روابط گزلشافتی بین اعضای آن حاکم باشد و ضوابط نقش مهمی به جای رابطه و صمیمیت بین افراد داشته باشد؛ و تحرک جغرافیایی بین محل کار و محل سکونت در جامعه شهری بسیار بالا باشد؛ که افراد در طی شبانه روز در خانواده کمتر یکدیگر راببینند و فاصله اجتماعی بسیار داشته باشند ،خانواده گسسته شکل می گیرد.
● خشونت خانوادگی و ازهم گسختگی خانواده
از مهمترین آسیب هایی که در جامعه ناشی از پیامد خانواده گسسته بوجود می آید خشونت علیه خانواده است. در خانواده ای که والدین به حفظ ثبات اجتماعی خانواده اهمیت ندهند و بی نظمی در بین اعضای خانواده حاکم باشد؛ و اعضای خانواده تمایل به این داشته باشند به اینکه بر سایر اعضاء سلطه و قدرت نمایی کنند و دیگران به فرامین او توجه ننمایند؛ به نوعی خشونت خانوادگی شکل می گیرد. بر این اساس «اعمال خشونت در خانواده با عواملی مانند سطح درآمد، میزان سواد و چگونگی تقسیم نقش در خانواده رابطه دارد ؛ همچنین خشونت هایی که در جامعه نسبت به افراد انجام می شود می توانند در بروز خشونت های خانوادگی اثرات و پیامد های مهمی بر جای گذارد.» ( اعزازی،۲۰۰:۱۳۸۰) با توجه به اینکه در خراسان جنوبی سبک زندگی سنتی از اهمیت بسیار شایانی برخور دارست و نگرش های سنتی و کهنه بر جو خانواده حاکم است و اقتدار و قدرت مرد سالاری از اهمیت بسیار بالایی برخوردارست، خشونت علیه فرزندان و زنان در این منطقه بیشترمشاهده می گردد؛ بخشی از آمارهای مربوط به جرایم قضایی در این استان نشانگر وجود چنین آسیبی بر ساختار خانواده است. از سوی دیگر به دلیل همجواری با مناطق مرزی و حساسیتی که این منطقه برای مبادله و حمل مواد مخدر دارد و تمایل مردم منطقه ( خصوصاً خانواده های جوان) به استفاده از مواد مخدر در هنگام خماری دارند بروز آسیب اجتماعی خشونت خانوادگی ( خشونت فیزکی علیه همسر و فرزندان) بسیار بالاست.
از بعد دیگر باتوجه به اینکه سطح نگرش و تحصیلی حاکم بر ساختار خانواده درخراسان جنوبی پایین است و افراد بی سواد و یا کم سواد در خانواده ها با فرزندان تعاملات ناملایم و تعارض برانگیز دارند؛ خشونت علیه کودکان در قالب آسیب های بدنی، فیزکی و روانی قابل تأمل است؛ این پیامد باعث می شود که در ایام جوانی این کودکان به خاطر بی توجهی والدین به نظرات و نیازهای آنها به سمت انحرافات اجتماعی از جمله اعتیاد، قتل، دزدی، فحشاء و... روی آورند. بر این اساس باید بیان کرد که « خانواده های با در آمد پایین،والدین بسیار جوان ( ازدواج زودرس) مادرانی که از همسران خود جداشده اند و با فرزند و فرزندان زندگی می کنند، والدینی که صاحب فرزند ناخواسته شده اند. و زمانی که کودک به دلایلی مانند بیماری معلولیت موقت و یا دائمی نیاز های بیشتری می طلبد. و... خشونت خانواده علیه کودکان نیز افزایش می دهد.» ( مظلوم خراسانی،۱۷۴:۱۳۸۱)
وجود ازداوج های زودرس در بین خانواده های استان، نشانگر این است که با توجه به پایین بودن سطح تحصیلات، وجود نگرش ها و عقاید کهنه، دخالت والدین و آشنایان در زندگی خانواده های جوان، بروز آسیب اجتماعی چون خشونت علیه همسر را در شکل گیری خانواده گسسته با اهمیت دانسته است ؛ این مسئله باعث شده که بعد از مدتی زندگی کردن، خانواده از هم گسیخته گردد و همسران که اغلب دارای یک یا دو فرزند می باشند ازهم جداگردند. وجود خشونت های روانی بر علیه زنان و فرزندان در این استان در بین خانواده ها شامل بد رفتاری کلامی و عاطفی چون تمسخر در جمع، تحقیر وضعیت جسمانی و ظاهری،دشنام و ناسزا گویی و... می تواند قابل بررسی باشد. در مجموع« پیامد آسیب اجتماعی خشونت علیه خانواده ناشی از خانواده گسسته نشانگر این است که این پدیده بر قربانی کردن افراد در کارایی لازم برای محیط کار و زندگی، کاهش یادگیری در مدرسه ، عدم توانایی در برقراری روابط اجتماعی، ابتلاء به بیماری های روانی و اختلالات نارسلیی کلامی و سلامت بدنی اثر گذارست؛ همچنین در واقعیتی پنهان فرزندان اینگونه خانواده ها، خشونت ها را به ذهن سپرده و از طریق جاودانی ساختن آن به سمت رفتار های انحراف آمیز و آسیب های اجتماعی گرایش پیدا میکنند. » ( صدیق سروستانی، ۱۳۷:۱۳۸۵)
● طلاق و ازهم گسختگی خانواده
مهمترین پیامد منفی در هر خانواده ای طلاق و جدایی است که بر ساختار و پیکره خانواده آسیب های فراوانی چون فحشاء ، عدم جامعه پذیری فرزندان، اعتیاد، عدم امنیت اجتماعی و اقتصادی، بی اخلاقی و ناملایمات رفتاری و...به وجود می آورد. طلاق و افزایش آن در طول زمان می تواند بر کاهش همبستگی روابط خانوادگی حاکم باشد. « این امر نشان می دهد که رشد جامعه شهرنشین و افزایش میزان بیگانگی که حاصل فرد گرائی و کاهش انسجام و همبستگی اجتماعی است، به شدت خانواده را تحت تأثیر قرار داده است.» ( توسلی، ۲۱۸:۱۳۸۲) در دهه های اخیر میزان طلاق در بین خانواده های این استان افزایش یافته است این افزایش نسبت به استان هایی که با ازدحام و تراکم جمعیت و افزایش طلاق روبرو هستند، کمتر است.اما به طور نسبی طلاق بر شکل گیری خانواده از هم گسیخته که به دلایلی ساخت اجتماعی نقش ها در آن از میان رفته است؛ بر خانواده های این استان اثر گذاشته است. در چنین خانواده هایی بیشتر اعضای خانواده قادر به ایفای نقش اجتماعی خود نیستند.پس «طلاق در بروز پیامد هایی از هم گسیختگی خانواده چون محروم بودن از کانون گرم خانوادگی،قطع روابط عاطفی با نزدیکان و عدم پذیرش فرد در خانواده به خصوص در مورد زنان روسپی اهمیت خاصی داشته که می توان عدم تأمین معاش و نیاز جنسی را بر آن افزود. بی سرپرست ماندن فرزندان در غیاب مادران در طول مدت زمان زندان و یا همراه داشتن فرزندان خردسال در محیط زندان از مسائل مهم بزهکارای زنان زندانی است.» ( شیخاوندی۱۳۷۳: ۲۳۰) پیامد ها و آسیب های این معضل اجتماعی و خانوادگی در میان خانواده ای شهری استان نسبت به جامعه روستایی از فراوانی بیشتری بر خور دارست.افزایش طلاق در استان با عواملی چون توسعه اجتماعی و شهری شهرهای استان ، بهبود نظام اقتصادی شهر های استان نسبت به روستاها، گسترش شهرنشینی و مهاجرت به سمت شهر های بزرگ استان به صورت بی رویه و بدون هماهنگی از سالیان قبل تا حال حاضر، ادامه داشته است ؛ همچنین ارتقاء و بهبود وضعیت سواد و آگاهی زنان در کل استان ، میزان اشتغال آنها در شهرستان های استان، از هم گسیختگی روابط سنتی خانواده گسترده خصوصاً در جامعه شهری استان، عدم اشتغال جوانان و بیکاری مردان خانواده چه در روستاها و شهرهای استان،عدم توانایی در تهیه وسایل و مایحتاج زندگی روزمره ناشی از وضعیت بد اقتصادی منطقه در دهه ها اخیر (از جمله خشکسالی و...) تأثیر فراوانی بر رشد طلاق داشته است؛ از بعد دیگر همجواری با مرز افغانستان و گرایش جوانان و خانوادها به استفاده از موادمخدر و فروش بالایی مواد مخدر و مبادله و سود سرشار آن در استان، رشد مفاسد اجتماعی بالاخص در شهرها و مرکز استان ناشی از توسعه شهری و توسعه مرکزی استان و رشد چشمگیر افزایش دانشجو ، به هم خوردن برخی از سنت های خانواده ( اختلاف سنی ازدواج- ازدواج زودرس در بین خانواده ها- عدم آشنایی از نیازها و خواسته های جوانان و سوق دادن آنان به سمت ازدواج و...)همگی در استان رابطه تنگاتنگی را برای بررسی پیامد طلاق و ازهم گسیختگی خانواده نشان می دهد.
● اعتیاد و ازهم گسختگی خانواده
اعتیاد به مواد مخدر به عنوان مهمترین نابسامانی اجتماعی در جامعه حال حاضر ایران، پدیده ای است که باعث سقوط ساختار ارزشی ، هنجاری، اخلاقی و فرهنگی خانواده می گردد. در خانواده های از هم گسخته هنگامی که افراد در برخورد با مسائل، با ناکامی در زندگی، عدم ثبات عاطفی، و ناملایمات اجتماعی و روانی مواجه می گردند؛ به سمت اعتیاد روی می آورند.
اعتیاد در خانواده از هم گسیخته برای اعضاء « عدم تعادل روحی و روانی،لا ابالی گری، عدم توجه به اصول و مقرارت خانواده و جامعه را به وجود می آورد. معتادان در خانواده از لحاظ عاطفی نابالغ ، عصیانگر،بی قرار،و دارای احساسات خصومت زا می باشند. در میان اعضای خانواده احساس بی کفایتی و تنهایی رشد می کند. این مسئله باعث این می شود که در بین اعضای خانواده تمایلات روانژندی و روان رنجوری گسترش یابد.» ( رفیع پور، ۱۳۸۷: ۱۹۷)
با توجه به اینکه تحقیقات بسیاری در مراکز علمی و پژوهشی استان به عمل آمده است می توان چنین ویژگی هایی را در بین خانواده های گسسته که با پیامد اعتیاد و مصرف مواد مخدر روبرو هستند مورد مشاهده و مطالعه قرار داد. با توجه به چنین پیامدهایی از بعد آسیب های اجتماعی در میان خانواده های نابسامان استان که در گیر با اعتیاد هستند، اشاره به این می توان کرد که عضو معتاد خانواده از هم گسیخته احساس هیچ مسئولیت اجتماعی نسبت به خانواده خود ندارند، این پیامد در بین جوانان آسیب دیده و خانواده های آسیب زا کاملاً مشاهده می گردد. موقعیت اجتماعی و فرهنگی چنین خانواده هایی در میان اعضای جامعه خصوصاً در محیط های کوچک و روستایی استان کاملاً بی اعتبار است؛ روابط اجتماعی خانواده ای نابسامان معتاد بسیار تصنعی و سطحی است و به ندرت پیوند های مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد بین آشنایان و آنها بر قرار است.
از بعد اجتماعی و فرهنگی پیامد های آسیب زا اعتیاد بر روی خانواده های از هم گسیخته ناشی از این است که در بین اعضای خانواده از نظر جنسیت اکثر معتادان مرد می باشند زیرا جامعه ما امکانات اجتماعی ، خانوادگی، و فرهنگی بیشتری را در اختیار مردان می گذارد، که این مسئله در استان خراسان جنوبی کاملاً مشهود است؛ با توجه به ارتباط بین جامعه شهری و روستایی در این استان خانواده های روستایی و شهری با توجه به هم مرز بودن با افغانستان، رشد اعتیاد در بین خانواده ها آن هم استعمال هروئین و سایر مواد کاملاً مشهود است، ازبعد وضعیت تأهل در بین مجردان و متأهلان چندان تفاوتی در استعمال این پیامد آسیب زا وجود ندارد.؛ میانگین سنی در خانواده ها برای استفاده از این ماده از حدود ۲۱ سالگی شروع می گردد. اعتیاد در این استان در بروز اختلافات خانوادگی، جدایی ، ترک خویشاوندان و عدم معاشرت و انزوای اجتماعی بر خانواده اثر گذاشته است؛ ارتباط با دوستان ناباب و خرده گروه های منحرف در تشویق و استفاده ازمواد مخدر سهم بسزایی در بین جوانان داشته است؛ بی توجهی والدین، ستیزه خانوادگی،استعمال مواد مخدر توسط والدین و یادگیری فرزندان از والدین، گذراندن اوقات فراغت و پر کردن این اوقات با دوستان از طریق استعمال این مواد، عدم آگاهی والدین و پایین بودن سطح تحصیلات و بی سرپرست بودن خانواده ها، بی توجهی و عدم نظارت دقیق خانواده بر کنترل رفتار فرزندان، وجود فقر و سود کاذبی که از خرید و فروش این مواد بدست می آید، وجود افسردگی و پرخاشگری در بین اعضای خانواده، پریشانی فکری برای گذران امور زندگی و خساراتی که بر ساختار اقتصاد کشاورزی خانواده به وجود امده است و.... از مهمترین پیامدها و آسیب های اعتیاد بر ساختار خانواده است که منجربه شکل گیری خانواده از هم گسیخته و سایر انحرافات اجتماعی می گردد.
● نتیجه گیری
آسیب شناسی اجتماعی مطالعه و شناخت ریشه بی نظمی ها اجتماعی در ارگانیسم جامعه است . خانواده گسسته در شکل گیری پیامدهای آسیب زای اجتماعی چون اعتیاد، فحشاء، فرار ، فقر، طلاق، ولگردی، خشونت خانوادگی و... موثر است. در ساختار خانواده هرچه بی نظمی و عدم کنترل بر روی عمل به هنجار های اجتماعی " باید و نباید" کمتر رعایت گردد، و در خانواده که همنوایی اجتماعی بین اعضاء برای رعایت هنجارها و ارزش ها وجود نداشته باشد، خانواده گسسته شکل می گیرد. خانواده گسسته در جامعه ای که اعضای خانواده در معرض پیامدهای مدرنیته و رفتارهای سنتی قرار دارند و هریک از اعضای خانواده با نگرشی متفاوت و متمایز با این مسائل برخود می کند؛ و هیچگونه همفکری و سازگاری برای بهره مندی صحیح از این پیامدها در بین آنها شکل نمی گیرد، بر رشد و ایجاد خانواده گسسته کمک شایانی کرده است. درخانواده گسسته رسوم اخلاقی رعایت نمی شود و چندان اهمیتی به کردار ها و روش های رفتاری داده نمی شود،پس نوعی تأخر فرهنگی شکل می گیرد؛ که در بروز آسیب های اجتماعی بسیار اثر گذار است. توسعه شهرنشینی، بهره مندی از سبک های متفاوت زندگی گسترش واهمیت روابط گزلشافتی بین اعضای جامعه، و تحرک جغرافیایی بین محل کار و محل سکونت و عدم صمیمیت اجتماعی بین اعضای خانواده بر شکل گیری از هم گسیختگی خانواده اثر گذار است.
از مهمترین آسیب ها ناشی از خانواده گسسته خشونت علیه خانواده است. در خانواده ای که بی نظمی در بین اعضای خانواده حاکم باشد؛ و قدرت در اختیار فردی، برای سلطه و استیلاءپذیری بر دیگران بر ساختار خانواده حاکم باشد، خشونت خانوادگی شکل می گیرد. با توجه به اینکه در خراسان جنوبی نگرش سنتی اهمیت بسیار شایانی دارد، و اقتدار و قدرت مرد سالاری از اهمیت بسیار والایی برخوردارست، خشونت علیه فرزندان و زنان وجود دارد ؛ که بر ساختار خانواده آسیب وارد می کند. وجود خماری و گرایش به استعمال مواد مخدر، پایین بودن سطح نگرش ها و عقاید به مسائل جامعه، عدم آگاهی و تحصیلی از زندگی روزمره، اهمیت به رسوم و عقاید کهنه در ساختار خانواده، تمسخر و تحقیر افراد خانواده در جمع های اجتماعی، ازداوج های زودرس و عدم تجربه و ناپختگی در زندگی زناشویی، دخالت بی مورد آشنایان و دوستان در حیطه زندگی شخصی، و... نشانگر ارتباط بین خانواده از هم گسیخته و خشونت خانوادگی است؛ که بر رشد و افزایش بی رویه آسیب های اجتماعی خانواده اثر گذاشته است.
طلاق و جدایی بر ساختار و پیکره خانواده ، با آسیب های فراوانی چون فحشاء ، عدم جامعه پذیری فرزندان، اعتیاد، عدم امنیت اجتماعی و اقتصادی، بی اخلاقی و ناملایمات رفتاری ، کاهش همبستگی روابط خانوادگی و...همراه است. در دهه های اخیر در استان میزان طلاق را با عواملی چون توسعه شهری استان ، بهبود نظام اقتصادی شهر های استان نسبت به روستاها، گسترش شهرنشینی و مهاجرت به سمت شهر های بزرگ استان به صورت بی رویه و بدون هماهنگ ، عدم اشتغال جوانان و بیکاری ، وضعیت بد اقتصادی، رشد مفاسد اجتماعی، اختلاف سنی ازدواج و ازدواج زودرس، عدم آشنایی از نیازها و خواسته های جوانان، گرایش به مواد مخدر، دخالت آشنایان و والدین، و... باید مرتبط دانست که این آسیب ها ناشی از ارتباط خانواده گسسته و طلاق شکل می گیرد.
اعتیاد به مواد مخدر در ساختار خانواده ایرانی منجربه سقوط ارزش ها ، هنجار ها، اخلاق و رفتار های فرهنگی خانواده گردیده است. در خانواده های از هم گسیخته که با ناکامی در زندگی، عدم ثبات عاطفی، و ناملایمات اجتماعی و روانی مواجه هستند؛ اعتیاد گسترش پیدا می کند، استعمال مواد مخدر در خانواده از هم گسیخته تمایلات روانژندی و روان رنجوری را گسترش داده است؛ با توجه به نتایج تحقیقاتی، افراد معتاد در خانواده از هم گسیخته احساس هیچ مسئولیت اجتماعی نسبت به خانواده برای جلوگیری از گسستگی خانواده خود ندارند،. موقعیت اجتماعی و فرهنگی چنین خانواده هایی در میان اعضای جامعه خصوصاً در محیط های کوچک و روستایی استان کاملاً بی اعتبار است؛ روابط اجتماعی خانواده ای نابسامان ناشی از اعتیاد بسیار تصنعی و سطحی است و به ندرت پیوند های مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد بین آشنایان و آنها بر قرار است. از بعد اجتماعی و فرهنگی از نظر جنسیت اکثر معتادان مرد هستند با توجه به ارتباط بین جامعه شهری و روستایی و هم مرز بودن با کشور افغانستان، رشد اعتیاد در بین خانواده ها، آن هم استعمال هروئین و سایر مواد کاملاً مشهود است، ازبعد وضعیت تأهل در بین مجردان و متأهلان چندان تفاوتی یافت نمی شود.؛ میانگین سنی در خانواده های از هم گسسته برای استفاده از مواد از حدود سنین جوانی آغاز شده، این بلای خانمان سوز در بروز اختلافات خانوادگی، جدایی ، ترک خویشاوندان و عدم معاشرت و انزوای اجتماعی، ارتباط با دوستان ناباب و خرده گروه های منحرف در تشویق و استفاده ازمواد و خرید و فروش آن سهم بسزایی خصوصاً در بین جوانان داشته است؛ بی توجهی والدین، ستیزه خانوادگی،استعمال مواد مخدر توسط والدین و یادگیری فرزندان از آنها،نحوه گذراندن اوقات فراغت با دوستان از طریق استعمال این مواد، عدم آگاهی والدین و پایین بودن سطح تحصیلات و بی سرپرست بودن خانواده ها، عدم نظارت دقیق خانواده بر کنترل رفتار خانواده، وجود فقر و سود کاذبی که از خرید و فروش این مواد بدست می آید، وجود افسردگی و پرخاشگری در بین اعضای خانواده، پریشانی فکری برای گذران امور زندگی و خساراتی که بر ساختار اقتصاد کشاورزی خانواده به وجود آمده است و.... از مهمترین پیامدها و آسیب های اعتیاد بر ساختار خانواده و شکل گیری خانواده گسسته در استان می توان استنباط نمود.

محمد حسن شربتیان
کتابنامه
ـ اعزازی، شهلا، " جامعه شناسی خانواده" انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، تهران، ۱۳۸۰.
ـ توسلی، غلام عباس، " مشارکت اجتماعی در شرایط آنومیک" انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۸۲.
ـ رابینگتن- واینبرگ، ارال- مارتین" رویکرد های نظری هفت گانه در بررسی مسایل اجتماعی" ترجمه رحمت الله صدیق سروستانی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳.
ـ رفیع پور، فرامرز، " آنومی یا آشفتگی اجتماعی" انتشارات سهامی نشر،تهران، ۱۳۷۸.
ـ رفیع پور، فرامرز، " آناتومی جامعه" انتشارات سهامی نشر، تهران، ۱۳۸۰.
ـ ستوده، هدایت الله، " آسیب شناسی اجتماعی" انتشارات آوای نور، تهران، ۱۳۷۶.
ـ سلیمی- داوری، علی- محمد،" جامعه شناسی کجروی" انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ۱۳۸۵.
ـ شیخاوندی، داور، " جامعه شناسی انحرافات" نشر مرندیز، گناباد،۱۳۷۳.
ـ فرجاد،محمد حسین،" بررسی مسائل اجتماعی ایران" انتشارات اساطیر،تهران، ۱۳۸۲.
ـ مظلوم خراسانی، محمد، " بررسی مسائل اجتماعی ایران" دانشگاه فردوسی ، مشهد، ۱۳۸۱.
ـ آدرس : مشهد : بلوار آزادشهر – امامت ۱۱ – نبش چهارراه اول ۷۶ طبقه اول دومین زنگ سمت چپ کد پستی ۳۵۷۴۷-۹۱۸۸۶ همراه: [phone] تلفاکس:۳۴۱۹۲۶۹ – ۰۵۱۱