پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

معجزه تشویق


معجزه تشویق
همواره کودکان از تشویق و تحسین خوششان می آید، یکی از مایه های شادی و کار کردن با کودکان مشاهده خشنودی در چهره آنها است، به ویژه زمانی که در کاری موفق می شوند و ما نشان می دهیم که متوجه موفقیت آنان شده ایم. تقریباً درباره همه کودکان این موضوع مصداق دارد که تحسین، انگیزش و تشویق بیشتر از تنبیه و عیب جویی می تواند رفتاری را در کودک نهادینه کند که بزرگسالان خواهان آن هستند.
احتمالاً بیشتر افراد متوجه این نکته شده اند که تحسین و تشویق در مقایسه با تنبیه و تحقیر، اثرات بهتری به بار می آورد، علاوه بر این به نظر می رسد بسیار بجاست که در عین حال، در پی یافتن خطاهای کودک نیز باشیم.
تشویق و تمجید بعضی از نیازهای اساسی را برطرف می کند، به گونه ای که کودکان همانطور که باید به طرز مناسبی تغذیه شوند و لباس بپوشند به این نیاز دارند که:
▪ کسی برای آنها اهمیت و احترام قائل شود، باور کنند که کسی نسبت به آنان متعهد است و به اندازه کافی دلسوز آنهاست و به شادی آنها فکر می کند، آنان باید احساس کنند که دوست داشتنی هستند.
▪ آنان باید به صورتی روشن و مثبت، راهنمایی شوند تا بدانند که چگونه باید زندگی خود را اداره کنند، آنان نیاز دارند که بدانند چه کاری را باید انجام دهند، نه این که چه کاری را نباید انجام دهند.
▪ باید خشنود و راضی باشند و دیگران را شاد کنند، آنان نیاز دارند بشنوند که موجب خوشحالی والدینشان شده اند و دوست دارند سعی و تلاش زیاد آنها مورد توجه والدینشان قرار بگیرد.کودکانی که به آنها بی اعتنایی می شود، نمی توانند حس کنند که عزیز شمرده می شوند، زیرا مورد توجه قرار نمی گیرند. کودکانی که فقط هنگامی وجودشان احساس می شود که مورد انتقاد باشند و فقط پیام هایی منفی درباره رفتار خود می شنوند، آنها یاد می گیرند که چه کاری را نباید انجام دهند، ولی نمی دانند چه کارهایی را باید انجام دهند.برای بسیاری از والدین سخت است که از فرزند خود تعریف کنند، بعضی ها صرفاً نمی دانند که چه تعریف یا تحسینی از او کنند، برخی دیگر از ابراز تعریف و تمجید احساس ناراحتی می کنند و یا اکراه دارند، چون معتقدند:
▪ تعریف و تمجید، کودکشان را پر مدعا و از خود راضی خواهد کرد.
▪ فقط زمانی باید از کودک تعریف کرد که کاری برجسته و دور از انتظار انجام داده باشد.
▪ رفتار و کار «عادی»، شایسته اظهارنظر خاصی نیست.
▪ پیش از آنکه بابت یک تکلیف، از کودک تعریف و تحسینی به عمل آید، او باید در بعضی از حوزه های مورد نظر والدین نیز موفق شود، در غیر این صورت ممکن است تصور کند که همه چیز رضایتبخش است و زمانی که «لازم است» به اصلاح برخی از عملکردهای خود بپردازد، کوتاهی کند.خود پدر و مادر با فراهم آوردن امکانات و اعمال انضباطی مؤثر، مسئول موفقیت کودک بوده اند.
● ۱۰ اصل برای تشویق سازنده
با این همه تحسین کردن کودکان، همیشه تأثیر مطلوب ندارد، هنگامی که کودکان اعتقاد بسیار اندکی به خودشان داشته باشند، هر اظهارنظر مثبتی را درباره خود، به سختی می پذیرند، تعریف و تمجید را باور نمی کنند و حالت دفاعی آنان به اندازه ای نیرومند است که به خودشان اجازه نمی دهند «فریب» چیزهایی را بخورند که به نظرشان نوعی تملق نابجا و نامربوط محسوب می شود. برهمین اساس اصول دهگانه ای را برای تحسین و تمجید سازنده عنوان می کنند:
۱) کردار و عملکرد او را مورد تحسین قرار دهید نه خودش را.کودکان نیاز دارند که به خاطر همان چیزی که هستند، صرف نظر از آنچه می توانند انجام دهند، مورد تأیید و پذیرش قرار گیرند، اگر والدین تنها زمانی که کودکشان استعداد و شایستگی ویژه ای از خود نشان می دهد او را قبول و تأیید کنند، آنگاه رسیدن به کمال برای کودک به کاری یکنواخت و کسل کننده تبدیل می شود.
۲) فرایند (سعی و تلاش) را مورد تحسین قرار دهید نه محصول کارش را. وقتی کودکان کوچک هستند، فرآیند آزمودن برای آنها حیاتی و بسیار مهم است. آنان نمی توانند به طور کامل و شایسته بنویسند، نقاشی کنند یا ریاضیات را درک کنند.
در آغاز کار، آنچه تولید می کنند، کمتر از فرایند یادگیری اهمیت دارد، اما بعدها نتیجه کارشان هم اهمیت پیدا خواهد کرد. انتقاد سازنده راه پیش رفتن را به کودک نشان می دهد و تلاش هایی را که کودک تا آن نقطه به عمل آورده، مورد تقدیر و تمجید قرار می دهد.
۳) عملکرد مشخصی را مورد تمجید قرار دهید.با ذکر جزئیات شرح دهید کجای کاری که کودک انجام داده خوشحال کننده است، به طوری که کودک بداند چه کاری را به طرز صحیح انجام نداده است و دوباره چه کار باید کند.
۴) کودک را با صراحت و بدون اما و اگر و کنایه مورد تحسین قرار دهید.برای گرفتن بهترین نتیجه، تمجید و تحسین باید به طور صریح ابراز شود. حرف هایی مثل «خوب عمل کردی - تعجب می کنم که تنبلی نکردی!» یا «مشق امشب را خوب نوشتی، چرا قبلاً از این کارهای خوب نمی کردی » هرگونه تأثیر مثبتی را که ممکن است تعریف و تمجید داشته باشد، خنثی و بی اثر می کند.
۵) تعریف و تمجید باید واقعی و صادقانه باشد.همانطور که درباره بزرگسالان صدق می کند، تمجید دروغین از کودک، نوعی اهانت ناخوشایند به او محسوب می شود. تمجید دروغین، خودآگاهی کودک را از بین می برد. اعتماد او را به پدر و مادر (یا هر فرد بزرگسال دیگر) از بین می برد و ممکن است ترس از شکست را در او افزایش دهد.
۶) تحسین را به صورت خودانگیخته ابراز کنید.تعریف و تمجید را بدون وقفه به زبان بیاورید نه پس از تعمق و اندیشه و آن را در حضور کودک به زبان بیاورید. نه آن که وقتی از او دور شوید یا از اتاق دیگری بگویید؛ بلکه او باید بتواند طرز گفتن شما را ببیند و آن را با تمام وجود حس کند.
۷) روش های فیزیکی را فراموش نکنید.تماس بدنی و حالت چهره نیز می تواند بیانگر تحسین باشد. در آغوش کشیدن، لبخند زدن و بوسیدن مهم است. این کارها بیانگر محبت و قدردانی هستند، کمتر جنبه قضاوت دارند و بیشتر از بیان شفاهی حالت خودانگیخته دارند.
۸) پیشرفت های مقطعی کودک را نیز مورد تمجید قرار دهید.پیشرفت کودک را در هر مرحله، شایسته تعریف و تمجید بدانید. از این طریق، کودک احساس آرامش می کند.
۹) بگذارید کودک موفقیت را از آن خود بداند.نگویید «فوق العاده است، تو قبول شدی! من گفتم که از روش های من برای موفقیت استفاده کن» یا «اگر من وادارت نکرده بودم که برای درس شنا بروی، این مدال را نمی توانستی بگیری» یا «او در خواندن فوق العاده است، چون من پنج سال هر شب برایش کتاب می خواندم.» بگذارید کودک کامیابی خود را باور کند.
۱۰) برای بی اثر کردن آسیب هر انتقاد، چهار بار «تحسین و تشویق» لازم است.پژوهش نشان داده است که برای ترمیم آسیب هر انتقاد غیرمنصفانه و سرزنش کودک، چهار بار «تحسین و تشویق» ضروری است، این امر درباره همه ما بدون درنظر گرفتن سن صادق است، عیب جویی شدید موجب می شود کودکان احساس کنند که غیرقابل دوست داشتن هستند، برای حفظ خودباوری در آنان، باید نسبت چهار به یک تحسین به عیب جویی را فراموش نکنیم.
معصومه پیرهادی تواندشتی
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید