پاتریس لومومبا، قهرمان مبارزات ضد استعماری

سرگذشتِ دلِ من
زندگی نامه انسان است
آه، ای بابک خرم دین
تو لومومبا را می دیدی
و لومومبا می دید
مرگِ خونینِ مرا در بولیوی:
ریشه در خون شُستن
باز از خون رُستن.
« هوشنگ ابتهاج (ه.ا.سایه): راهی و آهی، سخن، تهران، ۱۳۸۵ »
پاتریس لومومبا یکی از بزرگ ترین مبارزان کنگو بود. او سراسر زندگی اش را به خاطر استقلال کنگو و در نبرد با استعمارگران بلژیکی گذراند. سال های سال بود که سرمایه داران بلژیکی با در اختیار گرفتن معادن مس و طلای کنگو، با هم دستی سران قبایل و با بهره کشی از نیروی کار ارزان مردم کنگو، به انباشتن سرمایه های خود مشغول بودند. مردم کنگو در نتیجه غارت انحصارات بلژیکی، در پائین ترین سطح زندگی قرار داشتند. مالاریا، جذام، سل و ... در آن جا بیداد می کرد. اغلب کودکان کنگوئی به خاطر سوء تغذیه به سن هفت سالگی نمی رسیدند. پاتریس لومومبا از کودکی با چنین بی عدالتی هایی آشنا شده بود. او روز دوم ژانویه ۱۹۲۵ در دهکده کاتاکو کومب در یک خانواده تهی دست به دنیا آمد.
لومومبا در کتاب میهن من کنگو می نویسد: " از همان دوران کودکی به طور مبهم این طور استنباط کردم که سیاهان و سفید پوستان در ضعف و بیچارگی اصلاً به یکدیگر شباهتی ندارند." مطالعه تاریخ کنگو و اطلاع از چگونگی مستعمره شدن کنگو توسط اروپائیان، او را سخت تحت تاثیر قرار می داد. وقتی در تاریخ می خواند که بیش از ۶۰۰ نفر از هم وطنانش در شهر لیژ به دست لوئی پانزدهم در یک روز قتل عام شده اند، از این همه ظلم بی طاقت می شد.
او به ادامه تحصیل پرداخت و دانشنامه خود را در رشته حقوق دریافت کرد. در همان زمان سعی می کرد مردم را از وضعی که در آن زندگی می کنند، آگاه سازد و از طریق مجله های علمی مقالاتی می نوشت و منتشر می کرد. پاتریس لومومبا که پیوسته برای متشکل ساختن نیروهای ترقی خواه به منظور سازماندهی مبارزه های مردم کنگو در اندیشه تشکیل یک سازمان سیاسی بود. در روز دهم اکتبر ۱۹۵۸ موجودیت جنبش ملی کنگو را اعلام داشت. او در برابر جمعیت انبوهی در میدان بزرگ کالامو در لئوپولدویل به مردم گفت: " بلژیک نباید استقلالی را که ما از طریق مسالمت آمیز خواستار ان هستیم، به عنوان یک هدیه تلقی کند. استقلال حق مشروع ملتی است که از آن محروم مانده است. هدف ما ازتشکیل جنبش ملی کنگو این است که مردم را به منظور مبارزه علیه رژیم استعماری و طرد سیستم استثمار انسان از انسان، متحد سازیم. "
در سال ۱۹۶۰ مردم کنگو توانستند استقلال کنگو را به دولت بلژیک تحمیل کنند. در همان هفته اول استقلال کنگو، دولت بلژیک به نام حمایت از جان بلژیکی های مقیم کنگو اما در حقیقت برای دخالت در امور این کشور، نیرویی به کنگو اعزام کرد. دولت بلژیک با همکاری امریکا، دولت جدائی طلب کاتانگا را تحت سرپرستی موسی چومبه تقویت کردند تا جبهه ای علیه لومومبا بسازند.
سرانجام نخستین دولت مستقل کنکو که هنوز ده هفته از عمر آن نمی گذشت، سقوط کرد. در این شرایط لومومبا به مبارزه ادامه داد تا این که او و یارانش را دستگیر کردند و به زندان بردند. سپس آن ها را از بازداشتگاه هاردی به کاتانگا بردند و در آن جا توسط موسی چومبه در هفدهم ژانویه ۱۹۶۱ کشته شدند.
گرچه موفق شدند لومومبا از بین ببرند، اما راه لومومبا ادامه پیدا کرد و طرفداران او توانستند بر قسمتی از سرزمین خود حاکمیت دموکراتیک مردم کنگو را برقرار سازند. لومومبا از اردوگاه هاردی بود که آخرین نامه خود را نوشت. در این نامه خطاب به همسرش می نویسد:
" این نامه را می نویسم ولی نمی دانم به دست تو خواهد رسید و یا هنگامی که آن را می خوانی من هنوز زنده باشم. در همه تلاش ها و کشمکش هایی که برای استقلال میهنمان می کنم، حتی یک لحظه در پیروزی نهایی این امر مقدس که من و همکارانم زندگانی را وقف آن کرده ایم، دچار تردید نشده ام. ولی آن چه را که ما برای میهنمان آرزو می کردیم هیچگاه مورد پسند بلژیکی های استعمار طلب و دوستان آنان نبود. اینان باعث شدند تا حقیقت پنهان بماند و در نتیجه استقلال ما را ننگین سازند. همسر عزیزم، برای من گریه نکن. یقین دارم که کشور من که این قدر در رنج است، راه دفاع از آزادی و استقلالش را فرا خواهد گرفت. زنده باد کنگو، زنده باد آفریقا، پاتریس. "

سیّد محمّد صدرالغروی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه