آیا BBC فارسی رسانه بهائیان است؟

دو سال و نیم پیش از این بود که وزیر دارایی وقت انگلیس ، طی سخنانی در مؤسسه پژوهشی "چتم هاوس" لندن از تخصیص بودجه سالیانه پانزده میلیون پوند برای راه اندازی و اداره شبکه تلویزیونی فارسی زبان بی.بی.سی سخن گفت.
وزیر سابق دارایی بریتانیا در این سخنرانی گفت که این بودجه پس از آن تخصیص داده شد که طرح راه اندازی این شبکه تلویزیونی را مدیران ارشد بی بی سی ریخته و به تأیید هیئت امنا و وزارت خارجه بریتانیا رساندند.
تخصیص بودجه از سوی دولت بریتانیا برای یک رسانه که می خواهد بر روی مخاطبین ایرانی خود کار روانی متراکم کند،آنقدر شبهه زا بود که وزیر دولت بریتانیا هم متوجه آن شود و برای رفع آن تدبیر کند.
خصوصا این مساله زمانی اهمیت خود را نمایان می کرد که مقامات بریتانیا کینه قدیمی مردم ایران را از "سیاستهای انگلیسی" به یاد می آورند.
در این رابطه وزیر دارایی بریتانیا در سخنرانی خود اما ادعای جالبی مطرح کرد و گفت که تلویزیون فارسی بی بی سی اگر چه قرار است بودجه دولتی بگیرد اما در سیاستهای خبری خود "کاملاً مستقل" از دولت بریتانیا عمل کند.
این در حالیست که بنگاه خبری بی.بی.سی تجربه مشابهی را درحوزه رسانه های صوتی سالهاست تجربه می کند.
اما تحقیقات نشان می دهد رادیو فارسی زبان بی.بی.سی دقیقا با نفوذ مستقیم بهائیان ایرانی تبار راه اندازی شده و در طول این سالها سعی کرده زمینه روانی را برای اجرای سیاستهای دولت بریتانیا در ایران فراهم کند.
این درحالیست که حتی در دوره اخیر هم نفوذ بهائیان در این رسانه کمتر نشده و همچنان محوری است.
سیاستهای این رسانه در دوره پیش از ملی شدن صنعت نفت به وضوح علیه منافع ملت ایران در ملی شدن این صنعت و به نفع حاکمیت بریتانیا بوده است.
پس از انقلاب نیز رادیو فارسی زبان بی.بی.سی تلاش کرده تا نقش محوری رسانه های اپوزیسیون نظام را از آن خود کند.
اکنون اگرچه از پشت پرده راه اندازان و سیاستگزارن این شبکه تلویزیونی اطلاعات دقیقی در دست نیست اما نگاهی به پرونده نسخه رادیویی وابسته به این بنگاه می تواند رمز گشایی از آنچه ناگفته است و احتمالا مخفی خواهد ماند،نماید.
پشت پرده هایی که با توجه به تمرکز رهبری بهائیان در سرزمین فلسطین اشغالی، از ارتباط وثیق بی.بی.سی فارسی ،رژیم صهیونیستی و اپوزیسیون سیاسی نظام پرده بردارد.
این مطلب قصد دارد به این سوال اساسی و ریشه‌ای پاسخ بدهد که با توجه به تصدی امور بخش فارسی بی‌بی‌سی از بدو تاسیس آن توسط یکی از رهبران بهائیت، تاثیر بهائیت در بی‌بی‌سی فارسی تا چه حدی است و آیا این رسانه را می‌توان تریبون فارسی‌زبان بهائیان دانست؟
رادیوی فارسی بی‌بی‌سی برای مقابله با تبلیغات رادیو فارسی‌زبان برلین آلمان و همچنین برای زمینه‌چینی و توجیه اشغال نظامی ایران توسط نیروهای نظامی بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی تاسیس شد که از چند ماه پیش از شروع به کار این رادیو، متفقین در تدارک انجام آن بودند و در واقع رادیو فارسی‌زبان را با این هدف تاسیس کردند که چهره مثبتی از اقدام آینده خود در افکار عمومی مردم ایران ایجاد کنند. (۱)
رادیو فارسی بی‌بی‌سی در دوم دی ماه ۱۳۱۹یعنی درست هشت ماه قبل از حمله متفقین به ایران در شهریور ۱۳۲۰ آغاز به کار کرد. (۲)
اما نکته‌ای دیگری که در موضوع راه‌اندازی رادیو فارسی بی‌بی‌سی اهمیت دارد تصدی مسئولیت "حسن موقر بالیوزی(۳)" (۱۹۸۰- ۱۹۰۸میلادی) از رهبران سرشناس بهائیان در رادیو فارسی زبان بی‌بی‌سی بود که بر اساس اسناد داخلی آرشیو سرویس جهانی بی‌بی‌سی، با دخالت وزارت خارجه صورت گرفته است.
از آن پس، تجربه نشان داد که چه در مساله تاثیرگذاری بهائیان در سیاست‌گذاری بخش فارسی، چه در مورد جذب ناراضیان مستاصل سیاسی ایرانی و چه در مورد مداخلات وزارت خارجه بریتانیا در سیاست‌گذاری‌های این رسانه البته با بازنگری‌ها و فراز و فرودهایی، حکایت همچنان باقی است.
یکی از مواردی که چه مسئولان سرویس جهانی بی‌بی‌سی و چه گزارشگران تاریخ بخش فارسی آن، خواسته یا ناخواسته، از کنار آن گذشته و یا آن را بسیار کم رنگ نشان داده‌اند، حضور و تاثیر انکار نشدنی حسن موقر بالیوزی و دیگر بهائیان در یک دوره طولانی در سطوح جدی و سیاستگذاری این رسانه است.
بالیوزی نخستین کسی بود که در ابتدای تاسیس بی‌بی‌سی فارسی از آن رادیو برای مخاطبان سخن گفت (۴). وی از اعضای خاندان افنان و از اقوام نزدیک "میرزا علی محمد باب" و فرزند "محمد علی (محمود) موقرالدوله بالیوزی" حاکم پیشین بوشهر و وزیر فواید عامه و تجارت در کابینه کودتای سید ضیاءالدین طباطبایی در اواخر ۱۲۹۹ و اوایل ۱۳۰۰ شمسی بود(۵). بالیوزی در شرایطی به استخدام بی‌بی‌سی درآمد که چند ماهی قبل از آن به عضویت مجمع ملی بهائیان موسوم به "رضوان" درآمده بود.
بالیوزی چند سال بعد از تاسیس بخش فارسی، به عنوان نزدیک‌ترین مشاوران "شوقی افندی ربانی" آخرین رهبر شناخته شده بهائیان جهان، در سال ۱۹۵۶ به عنوان به اصطلاح یکی از ایادی امرالله، به قول پیروان آن کیش، منصوب شد که به منزله عضویت در بالاترین شورای اداری و دینی بهائیت (تقریباً معادل کاردینال ارشد در مذهب کاتولیک) است. بالیوزی علاوه بر نگارش حدود ده اثر با موضوع تاریخ و تبلیغ بهائیت، سال‌ها رییس "محفل ملی معنوی بهائیان" جزایر بریتانیا بود که این سمت به منزله ریاست کل اداری و اجرایی بهائیان بریتانیا محسوب می‌شد(۶). وی در طول حدود دو دهه کار در بی‌بی‌سی فارسی، عملاً به یکی از افراد کلیدی و به شدت تاثیرگذار این شبکه تبدیل شد(۷).
بالیوزی در این مدت با همه قوا هم به امور رسانه اشتغال داشت و هم به امورات دینی خود؛ و از این طریق ثابت کرد که مسئولان بی‌بی‌سی دست‌کم در بخش فارسی، نسبت به منشور خود درباره ضرورت حفظ بی‌طرفی دبیران، تهیه‌کنندگان و کارکنان در زمینه سیاسی و دینی، پایبند نیستند(۸).
حضور چشمگیر بهائیان در سطوح مختلف سرویس جهانی بی‌بی‌سی از مدیریت‌های کلان آن شبکه به پایین، ضمن تاثیرگذاری‌های نامحسوس پنهان خود در لایه‌های زیرین این شبکه، گاه نمودهای آشکاری نیز داشته که از آن میان می‌توان به مصاحبه کاملاً تبلیغاتی و فرمایشی با "مری مکسول" (ملقب به روحیه خانم) بیوه شوقی افندی رهبر سابق بهائیان، در تاریخ ۱۸ آگوست ۱۹۸۱ اشاره کرد(۹).
تهیه رپرتاژ آگهی‌های گزارش‌گونه، منحصر به سال‌های گذشته در بی‌بی‌سی نبوده و انتشار اخبار و گزارش‌های متعدد در این موضوع نشان دهنده تدوام این سیاست و استفاده بی‌بی‌سی از کارت بهائیت علیه ایران است. در این باره برای نمونه می‌توان به مجموعه گزارش‌های متعدد جانبدارانه و آگهی‌گونه خبرنگاران اعزامی بخش فارسی در اسراییل و درباره مراکز مختلف بهائی در عکا و دیگر سرزمین‌های فلسطینی اشاره کرد که در ماه می ۲۰۰۷ برای رادیو و وب سایت بی‌بی‌سی فارسی تهیه شد. در این مطالب، گزارشگران اعزامی بخش فارسی بی‌بی‌سی، حکومت ایران را به بهائی‌ستیزی و یهودی‌ستیزی متهم کردند(۱۰).
با بررسی موضوعات، عناوین و محتوای این قبیل نوشته‌ها تعجب نخواهیم کرد اگر بدانیم که همه گزارشگران اعزامی و تهیه‌کنندگان این قبیل آگهی‌های گزارش‌گونه در عکا و دیگر شهرهای آن خطه، به سرعت راه ترقی را در بی‌بی‌سی فارسی پیمودند و همه آن‌ها در تغییر و تحولات اخیر این شبکه، ارتقای رتبه یافته و از هم اکنون جایگاه بالایی در تلویزیون در آستانه تاسیس آن یافته‌اند.
با توجه به تصدی بخش‌های مختلف بی‌بی‌سی فارسی از سوی بهائیان متنفذ و سرشناس، معلوم نیست چگونه می‌توان این ادعای مدیران سرویس جهانی بی‌بی‌سی مانند "بهروز آفاق" و "عنایت فانی" را در مورد استقلال عمل تحریریه و تاثیر نپذیرفتن از جریانات بیرونی قبول کرد. واقعیت این است که بهائیان امروز در جهان هیچ رسانه‌ای مورد اعتمادتر از بی‌بی‌سی فارسی برای خود سراغ ندارند چرا که این رسانه به دستاویزی برای اعمال سلایق و ابراز بدعت‌های دینی این گروه تبدیل شده است.

محمد شفیع نژاد
پی‌نوشت‌ها:
۱.برای چند زندگی نامه از دیدگاه های مختلف درباره لمبتون ر.ک: جریانهای اصلی تاریخ‌نگاری در عصر پهلوی، سیمین فصیحی، نشر نوند، مشهد، ۱۳۷۲، آن لمبتون: ایران شناس بریتانیایی از سفارت تا پژوهش، شهران طبری، رادیو فردا، ۱۰ مرداد ۱۳۸۷،
http://www.radiofarda.com/Article/۲۰۰۸/۰۷/۳۱/o۲_lampton_iran.html Professor Ann Lambton: Persian scholar, The Times, July ۲۳ ۲۰۰۸, http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/obituaries/article۴۳۷۹۴۶۴.ece

منبع : پایگاه خبری ـ تحلیلی فرارو