آمار و اطلاعات جستجو در ایران

هر "رسانه نوینی" در روزهای نخستین حضور خود باید کارایی خود را اثبات کند تا بتواند به محبوبیت دست یابد و به زندگی مردم نفوذ کند. کاری که تلویزیون در دهه های گذشته کرد و هم اکنون تقریبا در هر خانواده ای یک دستگاه تلویزیون وجود دارد. این وضع برای اینترنت هم باید اتفاق می افتاد. به عبارت دیگر اینترنت هم باید کارایی خود را به اثبات می رساند. برخلاف سایر رسانه ها که به زمانی نسبتا طولانی برای کسب محبویت نیاز داشتند، اینترنت به سرعت توانست جایگاه خود را بیابد و به زندگی روزمره مردم نفوذ کند به گونه ای که امروزه نقش بسیاری پر رنگی در بسیاری از فعالیتهای مردم ایفا می کند.
هر "رسانه نوینی" در روزهای نخستین حضور خود باید کارایی خود را اثبات کند تا بتواند به محبوبیت دست یابد و به زندگی مردم نفوذ کند. کاری که تلویزیون در دهه های گذشته کرد و هم اکنون تقریبا در هر خانواده ای یک دستگاه تلویزیون وجود دارد.
این وضع برای اینترنت هم باید اتفاق می افتاد. به عبارت دیگر اینترنت هم باید کارایی خود را به اثبات می رساند. برخلاف سایر رسانه ها که به زمانی نسبتا طولانی برای کسب محبویت نیاز داشتند، اینترنت به سرعت توانست جایگاه خود را بیابد و به زندگی روزمره مردم نفوذ کند به گونه ای که امروزه نقش بسیاری پر رنگی در بسیاری از فعالیتهای مردم ایفا می کند.
مردم با آن سروکار دارند و برای اهداف و فعالیتهای بسیاری پای در آن می گذارند و نیازهای مختلف خود را برآورده می سازند. همانطورکه حضور تک تک ما در مکانهای مختلف اثری دارد و رویدادهایی را حادث می شود در دنیای مجازی اینترنت نیز اوضاع همینگونه است. در واقع به هر جای اینترنت که پای می گذاریم، هر آنچه که می بینیم، هر آنچه که می خوانیم، می خریم، می فروشیم، دان لود می کنیم، جستجو می کنیم، همه و همه ثبت می شود. بنابراین اینترنت را می توان شهری برفی دانست که رد پای کاربران در جای جای آن باقی می ماند.
از این روی امروزه اینترنت رسانه قدرتمندی برای تحلیل رفتار جوامع نیز می باشد. بسته به اهداف و رویکردهای از قبل تعیین شده هر مطالعه ای، این جامعه متفاوت است. ممکن است جامعه کاربران ایرانی مطالعه شود یا جامعه کاربران ایرانی بالای ۳۰ سال و یا جامعه کاربران علاقه مند به فوتبال و...
در هر صورت فرقی نمی کند که جامعه ارزیابی شونده چیست، اینترنت ابزار لازم را برای ارزیابی هر جامعه ای در اختیار ما می گذارد. چه بسیار برنامه های سنگین بازاریابی که بر اساس نتایج همین مطالعات برنامه ریزی می شود و به موفقیت نیز می رسد.
امروزه تحلیل رفتار کاربران که در سایتها و موتورهای جستجوگر حضور می یابند بسیار مورد توجه است تا آنجا که سایتها و شرکتهای بزرگی تنها به ارزیابی رفتار کاربران می پردازند و نتایج مطالعات خود را در اختیار شرکتها و سازمانهای دیگر قرار می دهند.
نتایج یک نمونه مطالعه انجام شده توسط موسسه نیلسن نت ریتینگ در ادامه ذکر می شود تا اهمیت اینگونه آمار و اطلاعات بیشتر روشن شود. این مطالعه در نوامبر ۲۰۰۴ بر روی کاربران خانگی انجام شده است.
▪ هر کاربر به طور متوسط در ماه ۳۰ بار در اینترنت حضور داشته است.
▪ هر کاربر به طور متوسط در ماه ۶۰ سایت مختلف را دیده است.
▪ هر کاربر به طور متوسط در ماه ۱۰۵۰ صفحه را دیده است.
▪ هر کاربر به طور متوسط در ماه در هر بار حضور در اینترنت ۳۵ صفحه را بازدید کرده است.
▪ کامپیوتر کاربر در ماه به طور متوسط ۲۵.۵ ساعت به اینترنت اتصال داشته است.
▪ در هر نشست هر کاربر به طور متوسط ۵۱ دقیقه در اینترنت حضور داشته است.
▪ مدت زمان مشاهد هر صفحه ۴۵ ثانیه بوده است.
حال با استناد به این گزارش می توان محتوای صفحات را به گونه ای تنظیم کرد که در زمان متوسط ۴۵ ثانیه قابل خواندن باشند. آیا این دستاورد کوچکی می باشد؟
از کاربران ایرانی چه خبر؟
طبق گزارشی که سایت internetworldstats.com در فوریه ۲۰۰۵ منتشر کرده است آمار کاربران اینترنت در خاورمیانه نزدیک به ۱۷.۵ میلیون نفر است و ایران با ۴.۸ میلیون نفر کاربر رتبه اول را در خاور میانه داراست (۲۷.۷ درصد). همین گزارش حاکیست که آمار کاربران ایرانی نسبت به دسامبر ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۸۲۰ درصد رشد داشته است.
آمارهای داخلی عددی بیش از ۷ میلیون کاربر را نشان می دهد اما آیا می توان به آنها استناد کرد؟ متاسفانه در حال حاضر هیچ سایت و شرکتی که رفتار جامعه کاربران ایرانی را تحلیل و ارزیابی کند، وجود ندارد. هر چند که گهگاه آماری جسته و گریخته منتشر می شود اما این آمار به دلیل آنکه توضیحی از روش کار و معیاری های مدنظر ارایه نمی دهند، چندان قابل استناد نیستند. نمونه اخیر آن ادعای ۷۷ درصدی تولید محتوای فارسی از سوی پرشین بلاگ بود که هیچگاه دلیلی قانع کننده نیز برای آن ارایه نشد.
چنانچه مطالعات و ارزیابی های معتبری از رفتار کاربران ایرانی صورت پذیرد، می توان امید داشت که استفاده از نتایج آن تاثیر خود را در برنامه ریزیهای خرد و کلان نشان دهد. آیا واقعا بودن چنین اطلاعات و آماری نمی توانست در انتخابات ریاست جمهوری آینده نقش داشته باشد؟
حال که در داخل کشور مرجعی برای مطالعه رفتار کاربران وجود ندارد، چه باید کرد؟ با نبود چنین مراجعی هنوز هم تحلیل رفتار کاربران امکان پذیر است. به عبارت دیگر می توان از ابزار موجود و مخصوصا آمار موتورهای جستجوگر و سایتهای فعال ایرانی استفاده کرد و تا حدودی مسیر حرکت و تمایلات کاربران ایرانی را شناسایی کرد.
در ادامه آماری از رفتار کاربران ایرانی با تکیه بر مطالعات قبلی مولف و مطالعه انجام شده در ابتدای اسفند ماه ۱۳۸۳ ارایه می شود. بنا براین در حد یک گزارش غیر رسمی می توانید به این نتایج استناد کنید. برخی نتایج ممکن است واضح و بدیهی باشد و این مطالعه نیز آنها را تایید کرده است.
گروه کاربران ایرانی عمدتا جوان، کم تجربه، مذکر و مجرد است.
نگاهی به کلمات جستجو شده کاربران در موتورهای جستجوگر گوگل، اورچر و پارسیک و همینطور آمار سایتهای پر بیننده فعلی ایرانی به خوبی این موضوع را تایید می کند. در چند سال اخیر همواره کلمات پورنو در لیست مهمترین کلمات جستجو شده کاربران ایرانی بوده اند. تعدد بسیار این کلمات ضمن آنکه به جوان بودن کاربران اشاره دارد نوعی انقلاب در رفتارها به دلیل آزادی در دسترسی به اطلاعات را نیز نشان می دهد.
در حالیکه در کشورهای نظیر آمریکا، کانادا و انگلیس موضوعاتی همچون نقشه آن کشورها، کاریابی، بانکها، سازمانها و ادارات دولتی، پرچم و ... بیشتر جستجو شده است اما در ایران اوضاع به گونه ای دیگر است. قرار گرفتن عباراتی نظیر music, chat و کلمات پورنو در صدر کلمات جستجو شده دغدغه کاربران ایرانی را به گونه ای دیگر نشان می دهد.
این کلمات همچنین نشان می دهند که بیشتر وقت کاربران ایرانی در سایتهای گروه تفریح و سرگرمی سپری می شود و بسیاری از آ نها سایتهای زرد می باشند. شناسایی این سایتها نیز چندان مشکل نیست: سایتهایی پر از لینک در صفحه ورودی که لینکها در چندین فریم مختلف دسته بندی شده اند و لینکهای آنها تماما در صفحه ای جدید باز می شوند!
با این اوصاف رایج نبودن کارتهای اعتباری در بین کاربران ایرانی را باید به فال نیک گرفت. زیرا در صورتیکه کاربران امکان پرداخت آنلاین می داشتند حتما مبالغ هنگفتی ارز بابت عضویت در سایتهای مرتبط با موضوعات مورد علاقه کاربران (عمدتا تفریح و سرگرمی) از کشور خارج می شد!
چه آمار کلمات انگلیسی جستجو شده و چه آمار کلمات فارسی جستجو شده، بررسی شود نتایج اشاره شده بدست می آید.
● نتایج دیگر:
▪ برخی از موضوعات پرطرفدار کاربران ایرانی به غیر از موارد پورنو، اخبار ایران، تاریخ ایران، نقشه ایران، زنان ایران، انقلاب اسلامی ایران و سینمای ایران بوده است.
▪ عموما اکثر کاربران در حال حاضر مشکلی در دیدن صفحات فارسی ندارند. اما چرا عبارت "فونت فارسی" همچنان جستجو می شود؟ شاید به دلیل وجود سایتهایی است که در خارج از کشور طراحی شده اند و یا بعضا برخی سایتهای قدیمی دولتی که همچنان نیاز به نصب فونتی خاص دارند. البته دلایل دیگری نیز می توان برای آن ذکر کرد.
▪ "گوگل فارسی" نیز یکی از کلمات جستجو شده پرطرفدار است. جستجوی این عبارت به خوبی نشان می دهد که کاربران ایرانی با تکنیکهای جستجو و موتورهای جستجوگر به خوبی آشنا نیستند زیرا می دانیم که می توانیم در گوگل حال به هر زبانی که هست، فارسی بنویسیم و فارسی جستجو کنیم!
▪ "سایت"، "سایت فارسی"، "سایت ایرانی": به نظر می رسد که کاربران هنوز یاد نگرفته اند که برای پیدا کردن یک سایت فارسی در زمینه مورد علاقه خود، جستجو کردن عبارات فوق بی فایده است. زیرا یک سایت فارسی معمولا عنوان نمی کند که ما یک "سایت فارسی" هستیم، همینکه محتوای آن فارسی باشد خود دلالت بر همه چیز می کند.
بدین جهت نوشتم معمولا که متاسفانه "سایتهای زرد" و "چیپی" پیدا می شوند که اینگونه خود را معرفی می کنند. استفاده از عباراتی نظیر بهترین، اولین، بزرگترین، برترین و چه بسا "اولین ترین" نزد آنها رایج است!
به این لیست عبارتهای "بهترین سایت فارسی، سایتهای فارسی، سایت های فارسی، سایتهای ایرانی، جوک فارسی، جک فارسی، نوشته های فارسی، وبلاگ فارسی و ..." را هم اضافه نمایید. البته به دلیل تازه کار بودن بیشتر کاربران تا حدودی همه موارد فوق را می توان توجیه کرد.
▪ مهمترین مراکز و سازمانهای جستجو شده، موارد زیر بوده اند: بانک ملی ایران، شرکت مخابرات ایران، مرکز آمار ایران، کتابخانه ملی ایران، بانک مرکزی ایران ، سازمان سنجش، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، سازمان مدیریت صنعتی، سازمان گسترش، سازمان برنامه و بودجه، سازمان ثبت احوال، سازمان هواشناسی، سازمان ملی جوانان، سازمان تامین اجتماعی
● تحلیل:
جستجوی نام این ادارات و سازمانها به فعالیتهای آنها بستگی دارد و در پاره ای از زمانها مردم نیاز بیشتری به برخی از آنها خواهند داشت که طبیعتا در میزان جستجوها نیز تاثیر دارد. از سوی دیگر باید گفت که ادارات و سازمانها در بازاریابی الکترونیک ضعیف عمل کرده اند و نتوانسته اند نام سایت خود را در حافظه مخاطبان خود قرار دهند تا آنها مجبور نباشند برای هر بار مراجعه به سایت ابتدا آدرس آنرا بیابند!
این وضعیت درباره دانشگاههای کشور هم صادق است، خصوصا دانشگاه آزاد! دانشگاههایی که بیشتر نامشان جستجو شده اند عبارتند از: دانشگاه آزاد، دانشگاه تهران، دانشگاه پیام نور، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه مجازی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه اصفهان
▪ مهمترین مقوله های آموزشی مورد توجه: آموزش زبان انگلیسی، PHP، ASP، فلش، سکس، جنسی، فتوشاپ، شبک، کامپیوتر و اینترنت
▪ عبارتهای مرتبط با زنان بسیار بیشتر از عبارتهای مرتبط با مردان جستجو شده است و در میان عبارتهای مرتبط با زنان عبارتهایی نظیر: زنان خیابانی، حقوق زنان، شنای زنان، ورزش زنان، باروری زنان، اشتغال زنان، مدل لباس زنان نیز به چشم می خورد. اغلب عبارات دیگر پورنو می باشند!
▪ در بین امامان معصوم امام زمان، امام حسین و امام رضا بیشتر از بقیه جستجو شده است. جستجوی عبارت "امام عادل" نیز در نوع خود جالب توجه است.
▪ در بین اسامی افراد که نام آنها دارای محمد، علی، رضا، حسین و مهدی بوده اند، نامهای زیر بیشتر مورد توجه بوده اند(نام معصومین لیست نشده است):
محمد اصفهانی، محمد رضا گلزار، محمد رضا شجریان، حسین رضا زاده، رضا پهلوی، رضا شاه، دکتر علی شریعتی، علی دایی، علی کریمی، مهدی اخوان ثالث
▪ در بین روزنامه ها، روزنامه های ایران، شرق و جام جم بیشتر جستجو شده اند. این جستجوها علوه بر اینکه به نوعی محبوبیت این روزنامه ها را نشان میدهد، همینطور بیان می کند که کاربران نتوانسته اند نام این روزنامه ها را حدس بزنند. مثلا نام روزنامه همشهری به راحتی حدس زده می شود و نام آن نیز کمتر جستجو شده است.
▪ اخبار ایران، اخبار روز، اخبار وررزشی، اخبار فارسی بیشتر مد نظر کاربران بوده است.
▪ از میان افرادی که دارای "پور" و "زاده" در نام فامیلی خود هستند، کویتی پور، رضا زاده و نوری زاده بیشتر جستجو شده اند.
▪ مهمترین روز مورد توجه، روز زن بوده است.
▪ بازیگران مورد توجه سینما هدیه تهرانی و محمد رضا گلزار بوده اند.
این بررسی به کمک آمار ارایه شده توسط موتورهای جستجوگر اورچر و گوگل انجام شده است. هر چند که نمی توان آن را عمومیت داد، اما در حد یک مطالعه و گزارش غیر رسمی با توجه به سابقه مولف، نتایج آن معتبر می باشد.
در نگاه کلی باید عنوان کرد که جامعه کاربران ایرانی به دلیل جوان بودن و شرایط اجتماعی جوانان آن به نوعی از افکار پریشان کاربران خود رنج می برد و وقت و انرژی بسیاری از افراد در سایتهای موسوم به سایتهای زرد سپری می شود. یکی از دلایل اصلی رشد قارچ گونه سایتهای از این دست نیز به دلیل استقبالی است که از آنها می شود.
(این بررسی در بهمن ماه ۱۳۸۳ توسط مهدی رودکی انجام شده است)

منبع : دانش ما