بازیافت الکترونیکی، محصول تکنولوژی

کشف سیلیکون باعث شد تا ریز پردازنده ها بوجود آیند. در همان زمان بود که چرتکه، برق، تلمبه آب، سنگ، آسیاب، قیچی، چاقو، جاروی دستی و ‎.‎.‎. جای خود را به وسایل امروزی داد و ماشین حساب، پمپ برقی، مخلوط کن، جاروبرقی و ‎.‎.‎. به زندگی بشر امروز راه یابد.
دیگر چرتکه که از مهره و بدنه چوبی و میله ساخته شده بود، جای خود را به ماشین حساب داد؛ ماشین حساب که خود مجموعه ای از شیشه، پلاستیک، فلزات آهنی، غیرآهنی و ‎.‎.‎. است.
وسایل امروزی، گذشته از عمر مفیدی که دارند، با پیشرفت روزافزون تکنولوژی به سرعت از رده خارج می شوند.
سال ۱۹۶۰ به بعد موج سوم موج الکترونیک نام گرفت و انسان به علت نیاز به تکنولوژی ناچار شد تا از این وسایل پیشرفته در زندگی خود بیشتر استفاده کند. استفاده از این وسایل به معنای بکار گرفتن جنس تا زمانی است که به هر دلیلی دیگر قابل استفاده نباشد.
مطابق با اصل ۵۰ قانون اساسی، حفاظت از محیط زیست که امروز و نسل های بعد باید در آن حیات روبه رشدی داشته باشند، یک وظیفه عمومی است.
بنابراین بازیافت و جمع آوری اقلامی که به طبیعت برگردانده نمی شوند را می توان یکی از همین وظایف دانست.برخلاف تصور عموم مردم مصنوعات الکتریکی و الکترونیکی مجموعه ای از انواع مواد اولیه را شامل می شوند که به نوعی قابل برگشت به چرخه تولید هستند. برای مثال: یک کامپیوتر شامل ۲۳ درصد مواد پلاستیکی، ۳۲ درصد فلزات آهنی، ۱۸ درصد فلزات غیرآهنی، ۱۲ درصد برد الکترونیک و ۱۵ درصد شیشه است. این جزئیات بیانگر آن است که به ارزش بازیافت قطعات مستعمل توجه داشته باشیم و بدانیم حداقل زمان لازم برای پوسیده شدن هر یک از این اقلام که گفته شد ۲۰۰ سال است.
● اجناس دست دوم
به دلیل سیاست های اقتصادی تولید کنندگان این وسایل، وقتی که این اجناس به بازار وارد شده و خریداری می شوند، قیمت آنها به عنوان یک کالای دست دوم بشدت افت می کند و به این علت یک دستگاه ضبط صوت یا پخش نوار ویدئو در حالت دست دوم قیمتی بسیار کمتر از قیمت نو خود را خواهد داشت و اگر بر فرض یکصد هزار ریال به فروش برود، ارزش بازیافت واقعی آن را نخواهد داشت زیرا در صورتی که اقلام آن صددرصد بازیافت شوند، در حدود ۲۰ هزار ریال به دست خواهد آمد.
توجه به این نکته که بازیافت کننده، کالای غیرقابل برگشت به طبیعت را خریداری می کند و قصد او از این کار این است تا آن را به چرخه صنعت بازگرداند، ضروری است و باید قیمت محصولات غیرقابل استفاده الکتریکی و الکترونیکی در حدی باشد که برای بازیافت کننده ایجاد انگیزه کند.
در صورتی که شاهد هستیم عدم توازن میان این قیمت ها باعث شده که در سمساری ها و انبارها با انبوهی از این کالاها روبه رو باشیم.
نکته دوم این است که امکانات و تجهیزات مورد استفاده برای بازیافت این وسایل و اقلام تا چه اندازه است. در این مورد پیشنهاد می شود که مانند کارخانجات بازیافت خودرو فرسوده، واحدهایی تأسیس شود تا به صورت نیمه اتوماتیک، مسئولیت تفکیک جزءبه جزء این مواد را برعهده داشته باشند. در این زمان است که می توان با استفاده از عملیات ذوب فلزات و تفکیک بر مبنای نقطه ذوب یا عملیات آلیاژی، فلزات را به صورت تخصصی از هم جدا کرد ولی تا زمان تشکیل این واحدهای تخصصی می توان از واحدهای کارگاهی با آموزش سبک، تفکیک اولیه اقلام را از یکدیگر برعهده گرفت.
● واحدهای تخصصی
ساخت واحدهای تخصصی بازیافت به این منظور صورت می گیرد که اقلام جداسازی شده اولیه به صورت نهایی تفکیک شوند برای مثال: جداسازی آلیاژها و تبدیل به فلزات اولیه یا جداسازی پلیمرها و تفکیک آنها به گرانول های مورد استفاده که هر کدام ارزش افزوده ای به این مواد غیرقابل استفاده خواهد داد.
● شناسنامه کالا
در بسیاری از کشورها تاجران، واردکنندگان و تولیدکنندگان برای کالاهای خود شناسنامه ارائه می کنند. با این کار می توان با روش مهندسی معکوس از مواد نهایت استفاده را کرد. برای مثال اگر میزان و مقدار عناصر موجود در یک ترانزیستور یا خازن الکترونیک مشخص باشد، کارگاه های تفکیک این امکان را دارند که با جداسازی این اقلام و ارسال کردن آنها به واحدهای ساخت به صورت تخصصی تر این اجناس را کاملاً به چرخه صنعت بازگردانند.
● آموزش
آموزش و ایجاد بستر فرهنگی و لازم در زمینه اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی از نکاتی است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
مردم باید نسبت به نکاتی در این زمینه آگاه شوند برای مثال اگر بدانند استفاده از اتوی زغالی صرفه اقتصادی ندارد و کسی دیگر آن را به عنوان یک وسیله مصرفی در خانه خود تهیه نمی کند یا این که دستگاه های امروزی رایانه که با سیستم عامل ویندوز جایگزین سیستم عامل DOS است، دیگر برای کاربر صرفه اقتصادی ندارد که وقت و هزینه برای روشن کردن کامپیوتر نسل اول به کار برد.
علاوه بر آن این رایانه عمرش طی شده و تنها جای زیادی را اشغال می کند.
بنابراین باید توجه داشت که اگر زمانی ادارات تصمیم بگیرند کالاهای غیرقابل استفاده شان را به قیمت متعارف و منطبق بر محاسبات بازیافتی به فروش بگذارند علاوه بر ایجاد فضای زیاد در محل کار باعث می شود که مواد اولیه به چرخه صنعت بازگردانده شود.
از آنجا که برای بازگرداندن اقلام الکتریکی و الکترونیکی به علت وجود داشتن انواع مختلف مواد اولیه، تولید انبوه موجب هدر رفتن و تباه شدن مقدار قابل توجهی از این کالاها می شوند، بنابراین باید به فکر تقویت واحدهای کارگاهی برای تفکیک و جداسازی بود.
اگر مردم باور کنند این کالاها کار خود را انجام داده و دیگر قابل استفاده نیستند، آنان را به قیمت مناسب فروخته و باعث وارد شدن آنها به چرخه صنعت می شوند.

کامیار فیلسوفی

منبع : روزنامه ایران