فیلمهایی که باید دید، فیلمهایی که نباید دید

صحبت از «چارچنگولی» فیلم جدید سعید سهیلی است. فیلمی که بیشتر به یک تئاتر لاله‌زاری شبیه است تا یک فیلم، که لزومی برای تصویر شدن آن وجود داشته باشد و آن را قابل پخش در بهترین سینماهای تهران و شهرستان‌ها بکند. «چارچنگولی» ترکیبی عجیب و بدون انسجام و اقتباسی یاد نشده از فیلم «stuck on you» و ژانرهایی است که سهیلی بدون توجه به ماهیت آنها ، خواسته تا بهره‌ای تجاری از آنها بگیرد.
«چارچنگولی» در وهله اول تم مشخصی ندارد، سهیلی نمی‌داند که «چارچنگولی» یک هجویه از روزگار چند وجهی ماست یا یک مضحکه لاله‌زاری که به زور و با هر ادا و اطواری می‌خواهد تماشاگر خود را بخنداند و در نهایت هم ممکن است موفق شود! تم نامشخص «چارچنگولی» از دو وجه قبل بررسی است . یک، شناخت پایین نویسنده اثر از انسجامی است که باید به طور مشخص در سطح و لایه‌های زیرین فیلمنامه مشخص باشد نه اینکه در هر جای فیلمنامه و به صورت کاملا حس و حالی یا بهتر بگوییم عشقی هر موضوع، میزانسن، دیالوگ یا اتفاقی را وارد فضای فیلم بکند و نه تنها آن را عقیم باقی بگذارد، بلکه حتی نتواند آن اتفاقات بی ربط را درست پرداخت کند. دلیل دوم عدم شناخت فرمی کارگردان براساس فضاسازی و میزانسنی است که او می‌چیند. میزانسن‌های عجیب و غریبی که هیچکدام با یکدیگر ارتباط فرمی، بصری، مفهومی و در نهایت منطقی ندارند. در جایی از فیلم هجویه‌ای از جوانان امروز را می‌بینیم که در بازداشتگاه بازداشت شده‌اند و سهیلی با تیپ‌های اجق وجقشان به زور می‌خواهد ما را بخنداند و در جای دیگر شاهد تخلی شخصیت رضا شفیعی‌جم در صحرا هستیم که با تراولینگ چندین و چند متری بر روی شنهای صحرا همراه است و در جای دیگر شاهد فضایی سوررئال‌گونه در مهمانی شبانه هستیم که انسانها بی حرکت ایستاده‌اند و شخصیت‌های اصلی حرکت می‌کنند. این نمونه میزانسن‌های فیلم که هیچگونه انسجامی در کنار یکدیگر ندارند و به اصطلاح به یکدیگر نمی‌چسبند موجب این می‌شود که دلیل دوم برجسته شود و هر لحظه که از زمان فیلم می‌گذرد بیننده را آزار داده و اتفاقات هم با یکدیگر عجین نشود.
جدا از امر نویسنگی و کارگردانی «چارچنگولی» انتخاب بازیگران و بازیگری این فیلم به خودی خود جالب توجه است. اینکه اینقدر سطحی دو بازیگر چاق و لاغر را در کنار یکدیگر به کار گیریم و براساس این تناقض قصد خنداندن تماشاگر را داشته باشیم اولین چیزی است که به ذهن هر شخصی می‌رسد و بر این اساس سهیلی هم ساده‌ترین کار را بدون هیچ‌گونه خلاقیتی انتخاب کرده و این تناقض سطحی و بدون خلاقیت را پسندیده و جواد رضویان و رضا شفیعی جم را انتخاب کرده است. درحالی که در فیلم «stuck on you» کارگردان شخصیت‌ها را با فیزیکی برابر انتخاب کرده و به جای یک انتخاب تکراری، یعنی دوقلوهایی که به یکدیگر چسبیده‌اند و در عین حال با یکدیگر تفاوت فیزیکی فاحشی دارند؛ دست به خلاقیت‌هایی در پرداخت شخصیتها و موقعیتها زده است. جواد رضویان و رضا شفیعی جم حال به بازیگرانی مبدل شده‌اند که هر کدام از فیلمفارسی سازان ما قصد استفاده از این دو را دارند تا فیلمهایش از لحاظ تجاری موفق از آب درآید و سهیلی هم از این قاعده مستثنی نیست. بازیهای این دو در «چارچنگولی» حتی از اغراق‌هایی که در تئاترهای به اصطلاح لاله‌زاری هم وجود دارد عبور می‌کند و تبدیل به گونه‌ای منزجر کننده از بازی‌هایی می‌شود که به زور می‌خواهد تماشاگر را به خنده وادار کند و این حق را به خود می‌دهد که هر ادا و اطواری در بیاورد. شاید واضح‌ترین این ادا و اطوارها در «چارچنگولی» صحنه‌هایی است که دوقلوها روی تخت خواب خوابیده‌اند و خواب می‌بینند که در آخر به غسل شخصیت جواد رضویان منجر می‌شود!! هر دو بازیگر سعی بر این دارند تا با اغراق در گفتار و حرکات هر طور شده خنده‌دار به نظر برسند تا جایی که اغراق‌های گفتاری جواد رضویان مانند گفتار و لحن پرویز پرستویی در «مارمولک» می‌شود و در بعضی از صحنه‌ها مو به مو آن را کپی می‌کند. حرکات رضا شفیعی‌جم هم از آغاز فیلم تکراری است.
زیرا او شالوده‌ای از تیپ‌های سریالهای بازی کرده را به نمایش می‌گذارد و گاهی مارا به «شب‌های برره» می‌برد و گاهی هم به «چهارخونه» و گاهی هم ... .
سهیلی برای تیپ‌های فیلم هم راکورد یا طول منطقی حرکات و رفتاری تعیین نکرده تا بتواند آنها را به سمت شخصیت شدن ببرد یا حداقل آنها را در حد تیپ نگه دارد و با افت و خیزهای متعدد بازیگران فیلم در طول آن متوجه آن می‌شویم که سهیلی نه تنها بی‌بندوباری را در سیر اتفاقات نامربوط فیلمنامه گنجانده، بلکه در باره تیپ‌ها و بازیگرانش هم بی‌بندوبار عمل کرده و آنها را به حال خود گذاشته است.
شاید بسیار دلخراش باشد که فیلم‌های متعددی در سینمای کشورمان از چندین سال پیش منتظر اکران هستند و «چارچنگولی» در بین سیل عظیمی از فیلم‌ها با اینکه به تازگی فیلمبرداری‌اش هم تمام شده حق اکران پیدا می‌کند و دلخراش‌تر هم اینکه اگر چه کارگردان این فیلم خود می‌داند که اثری حتی به معنای درست تجاری هم خلق نکرده، فیلم خود را اقتباسی از شخصیت‌های لاله و لادن می‌داند. در حالی که واضح است کارگردان و نویسنده فیلمش را از ایده فیلم «stuck on you» برداشته و موضوع فیلم هیچ ارتباطی با شخصیتهای لاله و لادن ندارد.

سید سعید هاشم زاده

منبع : لوح