داروی ضد صرع جدید

در طول دهه‌های اخیردارو درمانی صرع پیشرفت چشمگیری داشته است وازسال ۱۹۹۳ با معرفی چیزی در حدود ۹ داروی جدید، گزینه‌های به مراتب بیشتری برای درمان این بیماری در اختیار پزشکان قرار گرفته است. داروی زونیسامید داروی ضد صرع جدیدی است که از مشتقات سولفونامیدها محسوب می‌شود و به عنوان درمان کمکی در صرع پارشیال در کودکان بالای ۱۶ سال و بزرگسالان مبتلا به بیماری صرع کاربرد دارد. مصرف این دارو همچنین در درمان اختلال دو قطبی مورد توجه قرار گرفته است.
یکی از نکات جالب توجه در مورد داروی زونیسامید، تأثیر قابل توجه آن در بهبود علائم ترمور، حرکات غیر اختیاری و دیسکینزی در بیماران مبتلا به پارکینسون است که در بررسی‌ در سال ۲۰۰۷ توسط American academy of neurology گزارش گردیده است.
داروی زونیسامید برای اولین بار در ژاپن عرضه شد و پیش از عرضه‌ی آن به سایر کشورها، کارآزمایی‌های بالینی گسترده‌یی روی آن صورت گرفت. با بررسی‌های صورت گرفته، مشخص شده است که زونیسامید در بسیاری از اختلالات صرعی مقاوم به درمان باسایر داروهای ضد صرع مفید واقع شده است. به طور مثال مشاهده شده است که مصرف دوز ۶mg/kg/day زونیسامید در دو دوز منقسم قادر است به شکل کارآیی صرع پارشیال مقاوم به درمان با فنی‌توئین را کنترل نماید. در بررسی‌ دیگر نیز به کارآیی داروی زونیسامید با دوز ۸-۱۰mg/kg/day درکنترل موارد صرع میوکلونوس مقاوم به درمان با انواع ضد تشنج‌ها اشاره شده است. همچنین در گزارشی در سال ۱۹۸۸ به کنترل عالی صرع به وسیله‌ی داروی زونیسامید در کنار دیگر داروهای دیگر ضد صرع برای کنترل وضعیت دو بیمار مبتلا به صرع میوکلونوس مقاوم به درمان با انواع ضد تشنج‌ها اشاره شده است. در بررسی نیز نشان داده شده که زونیسامید به اندازه‌ی کاربامازپین ممکن است در کنترل صرع پارشیال مقاوم به درمان با فنی‌توئین اثر گذار باشد.
● مکانیسم عمل:
مکانیسم دقیق عملکرد داروی زونیسامید ناشناخته است. این دارو ممکن است عملکرد خود را از طریق تأثیر بر کانال‌های سدیم وکلسیم اعمال نماید. نتایج بررسی‌های فارماکولوژیکی in vitro حاکی از آن است که داروی زونیسامید کانال‌های سدیم را بلوک می‌نماید و جریان‌های مربوط به کانال‌های کلسیم وابسته به ولتاژ تیپ T را کاهش می‌دهد. متعاًقباً دارو سبب پایدار شدن غشای نورونی گردیده و hypersynchronization نورونی را ساپرس می‌کند. این دارو همچنین یک مهارکننده‌ی ضعیف کربنیک انیدراز است.
● دوزاژ:
دوز معمول شروع دارو ۱۰۰ میلی‌گرم در روز است که می‌توان آن را هر دو هفته یک بار افزایش داد. دوز درمانی معمول این دارو، ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در روز و حداکثر دوز قابل قبول آن ۶۰۰ میلی‌گرم در روز است. با این حال به نظر نمی‌رسد که دوزهای روزانه‌ی بالاتر از ۴۰۰ میلی‌گرم پاسخ ‌بیشتری ایجاد نمایند به جز دوز اولیه‌ی ۱۰۰ میلی‌گرم روزانه، دوزهای بالاتر زونیسامید را می‌توان به صورت منقسم دوبار درروز تجویز نمود.
● فارماکوکینتیک:
زمان رسیدن به اوج اثر این دارو ۲ تا ۶ ساعت است. در حضور غذا زمان رسیدن به حداکثر غلظت طولانی‌تر شده و به حدود ۴ تا ۶ ساعت می‌رسد. با این حال غذا هیچ تأثیری روی فراهمی زیستی این دارو ندارد. درمقابل درمورد داروی کاربامازپین زمان رسیدن به اوج غلظت دارو قابل پیش بینی نیست که این تفاوت در فارماکوکینتیک دو دارو در خور توجه است. زونیسامید به شکل گسترده‌یی به گلبول‌های قرمز باند می‌شود و این مسأله سبب می‌گردد تا غلظت این دارو درگلبول‌های قرمزخونی ۸ برابر غلظت ‌پلاسمایی آن شود.حالت پایدار Steady state دارو ظرف ۱۴ روز ایجاد می‌گردد. عمر نیمه‌ی‌ حذف دارو در پلاسما ۶۳ ساعت و عمر نیمه‌ی‌ حذف آن از گلبول‌های قرمز ۱۰۵ ساعت است. حجم توزیع ظاهری دارو ۱.۴۵L/kg است. این دارو در غلظت‌های ۰/۱ تا ۰/۷ میکروگرم در میلی‌لیتر حدوداً به اندازه‌ی ۴۰ درصد به پروتئین‌های پلاسما باند می‌شود، که در مقایسه با پروتئین‌ بایندینگ ۷۵ تا ۹۰ درصدی کاربامازپین و ۸۰ تا ۹۰ درصدی والپروات سدیم به مراتب کمتر است. پروتئین‌ بایندینگ این دارو در برابر غلظت‌های درمانی فنی‌توئین، فنوباربیتال و کاربامازپین تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد، اما والپروئیک اسید ممکن است به میزان اندکی (در حدود ۳%) سبب جدایی زونیسامید از پروتئین شود.
● متابولیسم و دفع:
داروی زونیسامید ۶۲% دفع ادراری و ۳% دفع از راه مدفوع دارد. این دارو درکبد تحت تأثیر واکنش‌ استیلاسیون قرار گرفته و متابولیت ‌ان- استیل زونیسامید را تولید می‌نماید. متابولیت دیگر این دارو تحت تأثیر ایزوزیم ۳A۴ سیتوکروم P۴۵۰ در کبد و به دنبال واکنش‌های کاهش و باز شدن حلقه ایجاد می‌گردد و به ۲- سولفاموئیل استیل‌فنول موسوم است. زونیسامید متابولیسم خود را القا نمی‌کند و به این جهت در مقایسه با داروی کاربامازپین که خاصیت خود القایی دارد، تداخلات به مراتب کمتری را ایجاد می‌نماید.
● موارد منع مصرف:
این دارو در بیمارانی که نسبت به سولفونامیدها حساسیت دارند منع مصرف دارد.
● عوارض جانبی:
از شایع‌ترین عوارض دارو می‌توان به خواب آلودگی، گیجی، کاهش اشتها، کم شدن وزن، سردرد، خارش و راش پوستی اشاره کرد. سنگ ادراری در ۹/۱ تا ۵/۳ درصد در بیماران غربی دیده شده ولی وقوع آن در بیماران ژاپنی به مراتب کمتر از این مقدار بوده است. با مصرف آب و مایعات فراوان می‌توان احتمال وقوع این عارضه را تا حد زیادی کم کرد.
در موارد نادری این دارو بالقوه ممکن است سبب بروز واکنش‌های کشنده‌ی سولفونامیدها گردد» که از جمله‌ی این واکنش‌ها می‌توان به سندرم استیونس جانسون اشاره کرد. چنین واکنش‌هایی معمولاً در ۲ تا ۱۶ هفته‌ی اول درمان بروزمی‌کنند. به همین دلیل توصیه می‌گردد تا درصورت بروز راش ‌پوستی مصرف دارو قطع گردد.
همچنین موارد نادر کاهش تعریق (اولیگوهیدروز) و هیپرترمی در اطفال نیازمند بستری کردن است. این دارودر بیمارانی که دچار نارسایی حاد کلیه و یا افزایش بطئی و قابل توجه غلظت کراتینین BUN می‌شوند باید قطع شود.
قطع یکباره‌ی دارو مخاطرات فراوانی را به همراه دارد ومانند دیگر داروهای ضد صرع قطع این دارو باید به صورت تدریجی صورت بگیرد.
● مصرف در بارداری وشیردهی:
دارو در رده‌ی C بارداری قرار می‌گیرد و فقط در صورتی می‌توان آن را در این دوران تجویز نمود که منافع آن بر خطرات احتمالی دارو برای جنین غلبه نماید.
ترشح دارو در شیر مشخص نیست و مصرف آن در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.
● تداخلات دارویی:
زونیسامید تأثیری بر تراز پلاسمایی داروهایی چون فنی‌توئین، کاربامازپین و والپروات سدیم ندارد و به نظر نمی‌رسد که متابولیسم داروهایی که با ایزوزیم‌های سیتوکروم P۴۵۰ متابولیزه می‌شوند تداخلی داشته باشد.
داروهایی که سبب القا یا مهار آنزیم‌های کبدی می‌شوند ممکن است متابولیسم و کلیرانس زونیسامید و متعاقباً عمر نیمه‌ی آن را تغییر دهند.

دکترگلناز کمالی نیا
داروساز

منبع : هفته نامه پزشکی امروز