مسئولیت شهروندی روی دوش شرکت ها

برای تجدید دیدار و دیده بوسی یکی از دوستان به دفترش رفته بودم. خبر دادند که جوانی با اصرار اجازه ورود می خواهد. دوستم که مدیر عامل شرکتی بزرگ در منطقه ای نسبتا محروم بود ، اجازه داد که جوان وارد شود.جوان وارد شد و به محض ورود شروع کرد به گریستن. در طول مدتی که جوان در حال گریستن بود ، دوستم هیچ نگفت تا این که او زبان به سخن گشود و از دشواری های زندگی اش گفت و این که مادر بیماری دارد و پدرش از کار افتاده و این که زندگی روی بدش را به او نشان داده است.
بسیار متاثر شدم و اطمینان دارم که دوستم نیز به شدت تحت تاثیر قرار گرفت.خواسته جوان، کمک مالی بود و نامه ای توصیه آمیز از بزرگی را هم به همراه داشت.دوستم نامه را از او گرفت و مطالعه کرد و به جوان گفت : ترجیح می دهم به جای این که تو را با دادن یک ماهی، روانه خانه ات کنم.به تو ماهیگیری را بیاموزم.دوستم بی هیچ توضیحی کاغذی برداشت و چند خطی نوشت و آن را به جوان داد.مدتی از این ماجرا گذشت و من باری دیگر برای دیدن دوستم به محل کارش رفتم.پس از حال و احوال پرسی های اولیه، نخستین پرسشم این بود که برای آن جوان چه اتفاقی رخ داد و آینده اش چگونه رقم خورد و او توضیح داد که بار اول او را برای کار آموزی به یکی از بخش های شرکتش فرستاده و پس از مدت ها همان جوان، با نشان دادن لیاقتش، سرکارگر همان بخش شده است.
● مسئولیت اجتماعی شرکت ها
در جامعه امروزی، شرکت ها ی بزرگ اغلب به خاطر آن چه سوءرفتار یا پایمال کردن حقوق دیگران خوانده می شود مورد سرزنش قرار می گیرند و متهم به رعایت نکردن مسئولیت خود در مقابل نتایج فعالیت هایشان هستند.شرکت های تولید مواد شیمیایی زباله های خود را در محیط دفن می کنند، برخی دیگر برای کاهش هزینه های خود از موادی که قابلیت بازیافت دارند استفاده نمی کنند و یا این که برای افزایش سود خود میزان دستمزد ها را در پایین ترین سطح ممکن نگه می دارند. هم اکنون و در یک جریان زنده و فعال اجتماعی همه خواستار رعایت "مسئولیت اجتماعی شرکت ها" (Corporate Social Responsibilities) هستند.
اگر چه دولت ها در مورد شرایط کار و تاثیرات زیست محیطی فعالیت شرکت ها قوانینی وضع کرده اند اما انتظارات جامعه و رسانه ها بیش ازاین استانداردهاست. در کل، جامعه جهانی بر این باور است که شرکت های عظیم با سودهای سرشار، از نقطه نظر اخلاقی ملزم به تخصیص مقداری از درآمد خود به اجتماع، کارکنان و مشکلات جهانی و زیست محیطی هستند.
اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکت ها دربر دارنده سرمایه گذاری مجدد شرکت ها در نیروی کار، جامعه و جهان است. با این همه درجایی خواندم که از هر شش مدیر، تنها یک نفر است که شرکت متبوع خود را همانند یک شهروند کنونی دنیا می شمارد که در مقابل مشکلات اجتماعی موجود، مسئولیت دارد. هم چنین آمار منتشره از سوی مرکز منابع حقوق بشر و تجارت (BHRRC) نشان می دهد در حال حاضر تنها ۱۶۷ شرکت هستند که سیاستی اصولی در مورد حقوق بشر و مسئولیت های اجتماعی خود دارند.
شرکت هایی هم چون شرکت مایکروسافت در نهضت مسئولیت اجتماعی شرکت ها پیش گام وپیشرو هستند و فعالیت هایشان برآمده از درون ساختار شرکت یا زمینه های ایجاد شده توسط مدیریت، مشتریان و کارکنان است.
مسئولیت اجتماعی شرکت ها یک تعهد اخلاقی است. اجرای یک برنامه موثر، اصلاحی و تبلیغی مناسب در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت ها بهترین روش بازاریابی برای محصولات یا ارائه خدمات یک شرکت قلمداد می شود. در چنین شرایطی جامعه و کارکنان شرکت مزبور تحت تاثیر این اقدامات با اقبال و روی آوری به سوی محصولات و خدمات این شرکت سال مالی پربارتری را برای آن ایجاد می کنند چرا که از احترام اصولی و صادقانه شرکت نسبت به حقوق انسانی و اجتماعی خود آگاه هستند.
در جایی خواندم که شرکت بن اند جریز(Ben & Jerry&#۰۳۹;s ) تولید کننده محبوب و مشهور بستنی برنامه کاری خود را به سمت تولید محصولات سالم تر با استفاده از مواد اولیه طبیعی و ارتقای فعالیت های تجاری خود با احترام به محیط زیست و کره زمین به پیش می برد. این شرکت هم چنین بر مشارکت مثبت کارکنان خود با جوامع محلی، ملی و بین المللی تاکید دارد.
این شرکت آزادانه بیان می کند که سرمایه داری فرصت های یکسانی را برای همه ایجاد نمی کند. به این دلیل این شرکت به دنبال ایجاد توازن، گسترش صلح، به حداقل رساندن ضایعات و تولید محصولات غذایی سالم و استاندارد است.
شرکت مایکروسافت هم یکی دیگر از شرکت هایی است که دراین زمینه پیشگام وپیشرو است. در واقع نفس گسترش این شرکت به معنای سود و منفعت برای دنیاست. اکثر کارکنان مایکروسافت همانند رئیس سابق این شرکت بیل گیتس از نظر مالی به مقدار قابل توجهی سازمان های غیرانتفاعی را حمایت می کند. علاوه بر این مایکروسافت به جای رویکرد مستقیم و انتشار گزارش مسئولیت اجتماعی به تقویت جامعه جهانی به خصوص مناطقی در دنیا که کمتر امکانات دریافت می کنند از طریق ارائه نرم افزار، آموزش، ایجاد فرصت های شغلی و پیشرفت تکنولوژی روی آورده است.
شرکت Seventh Generation: هدف نهایی این شرکت تولید، فروش وارتقاء استفاده از محصولات ایمن و غیر سمی در عرصه مواد مصرفی درخانه مثل باند و لوازم بهداشتی، مواد شوینده قابل تجزیه، پوشک و دستمال های تنظیف بدون کلر است. این شرکت به واسطه نوع محصولات تولیدی اش جزء رهبران نهضت مسئولیت اجتماعی است. این شرکت هم چنین اقدام به آموزش مصرف کنندگان از طریق ارائه اطلاعات در مورد توکسین و مواد سمی موجود در لوازمی که به طور روزانه از آنان استفاده می کنیم، کرده است. محصولات این شرکت باعث صرفه جویی یک میلیون و ۳۱۳ هزار و ۷۰۰ گالن مواد پتروشیمی شده است.
● اجبار یا اختیار؟
عمل خیر ، کاملا اختیاری است و مشارکت در امور اجتماعی کاملا خود خواسته باید باشد و نباید شرایط به گونه ای باشد که انسان ها یا بنگاه های تحت اختیار آنها در مورد انجام اعمال خیر تحت فشار قرار گیرد.در جریانی که در ابتدای نوشته یاد آور شدم دوست من می توانست چند رویکرد نسبت به جوان نیازمند داشته باشد.
اومی توانست با پرداخت مبلغ ۵۰ هزار تومان جوان را راهی خانه اش کند اما احتمالا او یک سال بعد با آن جوان درحالی مواجه می شد که دست نیاز به سوی دیگران دراز کرده است.
او می توانست جوان را نا امید کرده و از دفترش براند که از نظر من که بیننده این اوضاع بودم به هیچ عنوان کاری پسندیده محسوب نمی شد.
اما او از میان راه های موجود ، آموزش و کار آفرینی را به جوان آموخت و به او یاد داد چگونه کار کند و بعد که لیاقت او را دید. استخدامش کرد.اشتغال گوشه ای از مسئولیت اجتماعی شرکت هاست اما یادمان باشد که شرکت ها را نباید مجبور به مشارکت های اجتماعی کرد. مسئولیت اجتماعی شرکت ها امری پسندیده و مطلوب است اما اجباری درکارنیست. درحوزه مسائل اجتماعی کارهای زمین مانده زیاد داریم با این حال نباید شرکت ها را مجبور به مشارکت های اجتماعی کرد.
هرچند مشارکت شرکت ها در زمینه مسائل مختلف پسندیده وخوب است اما قطعا این موضوع را می پذیرید که پسندیده نیست که ۹۰ درصد هزینه لیگ برتر فوتبال را بنگاه های اقتصادی بپردازند در حالی که اگر به سوی حرفه ای کردن لیگ فوتبال گام بر داریم. نیازی به هزینه کردن از جیب شرکت ها نیست و آن گاه شرکت ها هستند که می توانند انتخاب کنند که آیا مایلند تیم فوتبال داشته باشند یا هزینه های گزافی که دارند به آنها چنین اجازه ای نمی دهد.
و نکته پایانی این که مشارکت های خیر خواهانه و مشارکت در امور اجتماعی، اختیاری است و نباید شرکت ها را در این زمینه تحت فشار گذاشت. اگراقتصادی، رقابتی و رو به رشد باشد، افراد با دغدغه کمتری نسبت به مسایل تولید و بازار یابی ، در امور اجتماعی مشارکت خواهند داشت.

محمد مهدی راسخ دبیرکل اتاق بازرگانی وصنایع ومعادن تهران