اختلاف‌نظر در دولت جدید آمریکا بر سر خاورمیانه

باراک اوباما رئیس‌جمهور منتخب ایالات‌متحده و هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه‌اش، هر دو در جریان رقابت‌های انتخاباتی قول داده بودند در صورت پیروزی برای پیشبرد روند صلح در خاورمیانه تلاش کنند اما در طول هفته‌های اخیر و در جریان شکل گرفتن دولت جدید، خاورمیانه به حاشیه رانده شده است. این عجیب نیست. هنوز ساختار وزارتخانه‌های حساس شکل نگرفته و به گفته یکی از نزدیکان هیلاری هنوز حتی چارت‌های سازمانی شکل نگرفته است اما ناظران سیاسی و نزدیکان اوباما از اختلاف‌نظری مهم صحبت می‌کنند که میان دو مشاور اصلی رئیس‌جمهور جدید در امور خاورمیانه وجود دارد. ‌
یکی از این مشاوران دنیس راس است، فرستاده دولت بیل کلینتون به خاورمیانه و حامی اتخاذ روش‌های سختگیرانه در برابر ایران و دیگری دانیل کورتزر، یک سفیر پیشین ایالات‌متحده در اسرائیل است که در کتاب تازه منتشر شده‌اش اعلام کرده دنیس راس در جریان مذاکرات صلح دوران کلینتون بیشتر به اسرائیلی‌ها متمایل بود و <به هرچه اسرائیلی‌ها می‌گفتند گوش می‌داد و تلاش می‌کرد اعراب را راضی کند.>
یکی از نزدیکان اوباما می‌گوید: <اینکه کدام یک از این دو نفر سیاست ایالات‌متحده را در قبال اسرائیل و فلسطینیان شکل دهد، مساله خیلی مهمی است. دیدگاه‌های این دو نفر به هم نزدیک نیست اما یکی از این دو بدون‌شک فرستاده اوباما در خاورمیانه خواهد شد.>
در این میان هنوز رویکرد شخص اوباما به صلح در خاورمیانه نامشخص است، اگرچه به‌طور کلی دیدگاه‌های او نسبت به اسرائیل حمایت‌آمیز بوده است. او در جریان مبارزات انتخاباتی اعلام کرد که <حمایت از اسرائیل به معنای حمایت از لیکود نیست> و این خشم دست راستی‌ها را برانگیخت اما اوباما درعین حال سخنان تندی را در حمایت از امنیت اسرائیل بر زبان آورد و فلسطینیان را ناامید کرد. آنها اوباما را از زمان حضور در سنا متحد خود می‌دانستند.
با این‌همه نباید اصلی‌ترین نکته را فراموش کنیم. اختلاف‌نظر دو مشاور ارشد اوباما بر سر میزان حمایت آنها از اسرائیل است و نه چیز دیگر. راس یک دست راستی است و در جریان پیمان صلح اسلو نقشی کلیدی داشت، او که یک یهودی ارتدوکس و مسلط به زبان یهودی است سفیر جورج بوش پدر به اسرائیل بود.
با این‌همه گروهی از ناظران منطقه معتقدند که انتخاب راس به‌عنوان فرستاده اوباما به خاورمیانه نشانه این است که او قصد دارد مذاکراتی سخت و جدی را با ایران آغاز کند و البته در مذاکرات طرف اسرائیلی‌ها را بگیرد. بنابر گزارش‌ها قصد اصلی اوباما از مذاکره با ایران - در صورت انتخاب راس - عقب راندن تهران در منطقه است. این ناظران می‌گویند اما انتخاب کورتزر به معنای اتخاذ رویکردی سختگیرانه‌تر در قبال دولت اسرائیلی است و احتمالا در این صورت کاخ‌سفید برای گرفتن یک عکس یادگاری میان سران فلسطینی و اسرائیلی فشار بیشتری خواهد آورد.
همین اختلاف‌نظر - شاید اندک - میان راس و کورتزر باعث تغییراتی اساسی در اوضاع خاورمیانه خواهد شد.
یهودیان حامی اوباما البته از کورتزر حمایت می‌کنند اما راس در میان رهبران جنگ‌طلب‌تر یهودیان آمریکا محبوب است. کورتزر در جریان رقابت‌ها به اوباما مشاوره می‌داد اما راس هم به اوباما و هم به کلینتون مشاوره داد. راس در پشت پرده تبلیغات اوباما حضوری جدی داشت و بنابر گزارش‌ها او بود که ناشران چند روزنامه دست راستی را مطمئن کرد که اوباما ضداسرائیلی نیست.
اوباما تلاش کرده هر دو نفر را کنار هم داشته باشد. در این میان روزنامه اسرائیلی - و لیبرال - هاآرتص از کورتزر حمایت کرده است. یکی از حامیان انتصاب کورتزر می‌گوید: انتخاب کورتزر یعنی کاخ‌سفید <می‌خواهد> به صلح دست یابد. در این میان منتقدان کورتزر می‌گویند او در حد و اندازه‌های راس نیست و البته کورتزر در دورانی که سفیر بود روابط نزدیکی با آریل شارون دست راستی، نخست وزیر وقت اسرائیل، داشت و این به مشکلات دامن می‌زند.
با این همه مشکل دیگری وجود دارد. یکی از نزدیکان راس می‌گوید: <فکر نمی‌کنم او بخواهد خودش را تکرار کند و دوباره به خاورمیانه برود.>
شخص راس به درخواست خبرنگار پولتیکو برای مصاحبه پاسخ نداد و کورتزر هم در ایمیلی توضیح داد که با روزنامه‌ها حرف نمی‌زند. این دو البته تنها کسانی نیستند که سیاست‌های دولت بعدی را در خاورمیانه شکل می‌دهند. مارتین ایندیک سفیر بیل کلینتون در خاورمیانه همچنان بر اوباما و هیلاری تاثیرگذار است و نباید نقش ژنرال بازنشسته جیمز جونز، مشاور امنیت ملی اوباما را نادیده بگیریم. او در چندین عملیات صلح‌بانی در خاورمیانه حضور داشته است.
اختلاف‌نظر میان کورتزر و راس تنها اختلاف میان اعضای دولت اوباما بر سر خاورمیانه نیست. به نوشته نشریه نیوریپابلیک مثلا جیمز جونز مدافع اعمال فشار بر اسرائیل است تا آنها به مصالحه راضی شوند اما هیلاری کلینتون رویکردی به‌شدت اسرائیلی دارد. جالب اینجا است حتی ایلیانا روزلتینن یک عضو به‌شدت نزدیک به اسرائیل در کنگره آمریکا در تماسی تلفنی به اوباما گفته است: <روی مشاوره‌های هیلاری در مورد اسرائیل حساب کن>! ‌
در این میان هنوز معلوم نیست روند صلحی که اوباما به دنبال آن است چه شکلی خواهد بود. دیپلمات‌های ارشد آمریکایی مثل ایندیک، راس و ریچارد هاس - رئیس شورای روابط خارجی آمریکا - معتقدند: ایالات‌متحده پیش از آغاز میانجیگری میان فلسطین و اسرائیل باید سعی کند میان تل‌آویو و دمشق توافقنامه صلح امضا شود. انتخابات زودهنگام ۱۰ فوریه در اسرائیل ممکن است به روی کار آمدن بنیامین نتنیاهو منجر شود که از هواداران رویکرد <اول سوریه> است و نسبت به مذاکره با سران فلسطین بی‌میلی نشان می‌دهد. البته اگر تزیپی لیونی، وزیر خارجه کنونی، در این انتخابات پیروز شود اسرائیلی‌ها بیشتر به مذاکره با فلسطینی‌ها تمایل نشان خواهند داد. ‌
با این همه پیش‌بینی در مورد آینده - به‌خصوص درباره منطقه‌ای مثل خاورمیانه- عاقلانه نیست. فاکتورهای بسیاری وجود دارند که باعث می‌شوند توجه اوباما و کلینتون از مناقشه اعراب و اسرائیل منحرف شود؛ مثل بحران مالی در آمریکا، تنش در افغانستان، عراق و پاکستان و بالاخره مناقشه اتمی ایران. شاید به همین خاطر انتخاب فرستاده اوباما به خاورمیانه بسیار مهم باشد اما تعیین‌کننده نیست.

ترجمه: کاوه شجاعی
‌ منبع: پولتیکو

منبع : روزنامه اعتماد ملی