فن‌آوری و نوآوری

(فنآوری ) در بردارنده کلیه روشها، فرآیندها، سیستم ها و مهارتهایی است که جهت تبدیل منابع به محصولات بکار گرفته می شوند. به هر گونه تغییر و تحول در فناوری (ترک روشهای قدیمی و سنتی انجام امور) نوآوری اطلاق می شود. از جمله مهمترین انواع نوآوری، می توان به نوآوری در محصول و نوآوری در فرآیند اشاره کرد.
نوآوری در فرآیند عبارت است از ایجاد تحولات موثر در روشهای تولید بروندادها و محصولات. نوآوری در محصول نیز در برگیرنده تغییرات و تحولات ایجاد شونده در خود بروندادها (اعم از محصولات و خدمات) است.
● چرخه عمر فنآوری:
این چرخه با شناسایی یک نیاز آغاز شده و با تدارک روشهایی برای برطرف کردن آنها از طریق علوم و یا دانشهای کاربردی دنبال می شود.
اشاعه نوآوری های فناورانه: افرادی که فنآوری های نوین را بر می گزینند به ترتیب در پنج گروه ذیل تقسیم بندی میشوند:
۱) نوآوران:این دسته از افراد معمولاً ماجراجو هستند، بگونه ای که برخی افراد، آنان را خود رای و حتی افراطی تلقی میکنند.
۲) پذیرندگان پیشرو(زودهنگام): موفقیت فناوری های نوین برای این افراد، بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا اغلب دارای رهبرانی نوگرا و ایده پرداز هستند.
۳) اکثریت پیشرو(زودهنگام): این دسته از برگزینندگان، تامل و تعمق بیشتری روی مسائل می کنند و تصمیم گیریشان مبتنی بر بکارگیری فناوریهای نوین، نیازمند زمان بیشتری است.
۴ ) اکثریت پسرو(دیرهنگام):این گروه نسبت به تحولات فناورانه بدبین می باشند و رویکردشان به نوآوری، با احتیاط فراوانی همراه می باشد و غالباً در اثر افزایش نیازهای اقتصادی یا فشارهای اجتماعی، فناوریهای جدید را می پذیرند.
۵) عقب مانده ها: این گروه نیز اغلب به خاطر انزوا و دیدگاههای محافظه کارانه خود، بسیار بدبینانه نسبت به نوآوری و تحول می نگرند.
● نوآوری فنآورانه در یک محیط رقابتی:
تصمیم گیری های راجع به فنآوری و نوآوری بسیار استراتژیک هستند و باید به روشی کاملاً سیستماتیک با آنان روبرو شد.
الف) پیشتازان فناوری:
پیشتاز بودن در فناوری ، مستلزم تحمل هزینه ها و مخاطرات بسیاری می باشد، به همین خاطر، لزوماً بهترین رویکرد برای یک سازمان محسوب نمی شود.
مزایای پیشتاز بودن در فنآوری چیزی که نوآوران و پیشتازان در فنآوری را به خود جلب می نماید، امکان کسب سود بسیار بالا و مزایای ناشی از "نفر اول" بودن است. در صورتی که این پیشتاز بودن در فنآوری، کارآیی سازمان را نسبت به دیگر رقبا بالاتر ببرد، سبب ایجاد یک برتری و مزیت هزینه ای خواهد شد.
ب) دنباله روان فنآوری:
نه هیچ یک از سازمانها بطور مساوی مستعد پیشتاز بودن در فناوری هستند و نه اینکه سوددهی پیشتاز بودن برای همه آنان یکسان است
از پیرو بودن در فنآوری می توان برای حمایت از استراتژی های کم هزینگی و تمایز خود بهره برد. زمان پذیرفتن فنآوری وابسته به نیازهای استراتژیک سازمان و مهارتهای فن آورانه موجود در سازمان (هم پایه منافع بالقوه فنآوری جدید) است.
● ارزیابی نیازهای فنآوری:
ارزیابی نیازهای فنآوری یک سازمان، مشتمل بر برآورد فناوری های موجود و ارزیابی روندهای محیطی موثر در صنعت است.
برآورد فنآوری های موجود: ممیزی فناوری امکان می دهد تا فنآوری های کلیدی را که سازمان بدان ها وابسته و متکی است مشخص شوند. مهمترین بعد یک فنآوری نوین، ارزش رقابتی آن است. یکی از فنون سنجش ارزش رقابتی، دسته بندی فن آوری در یکی از گروههای ذیل است: فنآوری های نوظهور-فنآوری های در حال تکامل(پیشرونده)-فنآوری های کلیدی و بنیادین.
ارزیابی روندهای فنآورانه محیطی: درست همانند تمامی انواع برنامه ریزی ها، تصمیمات مرتبط با فنآوری نیز باید بین توانمندی های درونی سازمان (نقاط ضعف و قوت) و فرصت ها و تهدیدهای خارجی توازن برقرار کند.
۱) ترازیابی: در طی این فرآیند، تجربیات، دانش و فن آوری های سازمان با دیگر شرکتها مقایسه میشود. لازم به ذکر است که در صنایع مختلف، ترازیابی فنآوری های یک سازمان با دیگر رقبا، متفاوت است.
۲) رصدجهانی: این فرآیند بر هر آنچه در حوزه امور سازمان، ممکن و قابل اجرا و انجام است و آنچه که در حال توسعه است متمرکز می گردد؛ در این فعالیت تلاش می شود تا از طریق رصد و پایش جهان، فن آوری های نوین و نوظهور در یک صنعت، کشفو شناسایی گردد.
● نحوه تصمیم گیری در مورد نوآوری های فنآوری:
بایستی تصمیم گیری درباره نوآوری های فنآورانه بین بسیاری از عوامل مرتبط توازن برقرار کند. موثرترین رویکرد به فن آوری، نه تنها به توانایی فنآوری در حمایت و برآوردن نیازهای استراتژیک سازمان وابسته است، بلکه به توانمندی ها و قابلیت های سازمان در به کارگیری موفقیت آمیز فنآوری نیز بستگی دارد.
میزان پذیرش بازار(مورد انتظار): نخستین مسئله ای که باید در تدوین یک استراتژیک در باب نوآوری های فنآورانه به آن پرداخت، پتانسیل بازار است.
۱) هنگام برآورد میزان تقاضای بازار،مجریان باید دو چیز را مشخص نمایند: نخست اینکه باید در کوتاه مدت، کاربری که نشانگر ارزش و اهمیت فنآوری نوین می باشد، ارائه گردد. دیگر اینکه باید باید مجموعه ای از کاربردها در طولانی مدت وجود داشته باشد که بیانگر فنآوری نوین وسیله قطعی برای رفع آن دسته از نیازهای بازار می باشد.
- امکان سنجی فنآورانه: ممکن است برخی از موانع فنی، باعث سد راه و یا ایجاد وقفه در پیشرفت گردند.
-توجیه اقتصادی:این امر نیز ارتباط بسیار نزدیکی با امکان سنجی فنآورانه دارد. مجریان باید این مسئله را نیز درنظر داشته باشند که آیا پروژه در بردارنده محرک مالی (بازده محتمل) خوبی هست یا خیر.
- توسعه شایستگی های آینده: سازمانها موظفند استراتژی های خود را بر اساس شایستگی های محوری شان تدوین نمایند.
- تناسب سازمانی: از آخرین مواردی که باید هنگام تصمیم گیری در رابطه با نوآوری های فنآورانه، به آنها پرداخت، عبارتست از: فرهنگ سازمان، علایق مدیران و انتظارات ذینفعان و سهامداران. معمولاًً سازمانهای سردمدار فن آوری، استراتژی های فن آوری مبنی بر "رقابت تهاجمی" و "اولین بودن" را بر می گزینند. در بسیاری موارد نیز مجریانی که دغدغه هزینه ها را دارند بیشتر ترجیح می دهند وارد کار نشوند تا اینکه در شرایط شکست قرار گیرند.
● نحوه دستیابی به فناوری های نوین:
در بسیاری از صنایع، عمده ترین منابع فنآوری نوین، سازمانهایی هستند که از فنآوری مورد نظر استفاده می کنند. اساساً چگونگی اکتساب فنآوری نوین، تصمیم گیری بین خرید یا ساخت فنآوری است.
- توسعه داخلی: توسعه فن آوری نوین در یک شرکت، امکان ایجاد و حفظ امتیاز انحصاری فنآوری را برای شرکت مقدور می سازد.
- خرید: تقریباً اغلب فنآوری ها را می توان در محصولات و فرآیندهایی که به سادگی و آزادانه قابل خرید می باشند، یافت.
- قرارداد توسعه: در صورتی که فن آوری مورد نظر موجود نباشد و یا شرکت منابع یا زمان کافی جهت توسعه آنرا در اختیار نداشته باشد، می تواند با انعقاد قراردادی (به کمک منابع خارجی) به توسعه فنآوری مورد نظر بپردازد.
- دریافت امتیاز: فن آوریهایی را که نمی توان به سادگی در غالب یک محصول (یا جزئی از یک محصول) خریداری نمود، می توان با پرداخت هزینه ای، تحت امتیاز (لیسانس شرکت سازنده) بدست آورد.
- دادو ستد فنآوری: یکی دیگر از روشهای دستیابی به فن آوری نوین داد و ستد یا تبادل فنآوری می باشد.
- همکاری های تحقیقاتی و سرمایه گذاری مخاطره پذیر مشترک: همکاری های در راستای توسعه فن آوری های نوین تشکیل می گردند.
-دستیابی به مالک فنآوری: در صورتی که شرکتی فاقد فنآوری مورد نظر باشد و در عین حال مایل به کسب مالکیت آن فنآوری باشد، می تواند شرکت صاحب فنآوری را خریداری نماید.
● سازماندهی برای نوآوری:
این سازماندهی نیازمند ایجاد توازن و تعادلی بین شکوفایی انرژی و توانمندی های خلاقانه افراد و کنترل نتایج در راستای برآوردن نیازمندی های بازار طبق یک برنامه زمانبندی است.
- شکوفایی خلاقیت: باید فرهنگ سازمانی مشوق نوآوری باشد.
- حذف دیوانسالاری (بوروکراسی): دیوانسالاری دشمن نوآوری است. همانقدر که دیوانسالاری می تواند باعث حفظ نظم و افزایش کارایی شود، می تواند کاملاً در مقابل نوآوری نیز قرار گیرد.
- پیاده سازی پروژه های توسعه: یکی از ابزار های قوی برای مدیریت فن آوری و نوآوری ها در سازمان، پروژه های توسعه است. پروژه توسعه یک فعالیت متمرکز سازمانی است که به منظور خلق محصول یا فرآیند از طریق پیشرفت های حاصل از فنآوری است.
معمولاً پروژه های توسعه در یکی از چهار گروه زیرقرار می گیرند:
۱) پروژه های توسعه تحقیقاتی یا پیشرفته: که به منظور خلق علوم جدید در جهت استفاده در یک پروژه خاص تعریف میشوند.
۲) پروژه های توسعه جهشی:که برای خلق اولین نسل یک محصول یا فرآیند طراحی می شوند.
۳) پروژه های توسعه ساختاری: که ساختار یا معماری شالوده ای پروژه هایی را بنا می نهند که مجموعه چندین پروژه را در دل خود خواهند داشت.
۴) پروژه های توسعه جزئی: که دامنه فعالیت محدودتری دارند و در راستای ایجاد بهبود پیشرفت تدریجی در یک محصول یا فرآیند موجود تعیف می شوند.
- فنآوری، طراحی مشاغل و منابع انسانی: انتخاب یک فنآوری نوین غالباً ما را ملزم به ایجاد تغییراتی در نحوه طراحی مشاغل می نماید. معمولاً هدف از چنین روش بازطراحی و باز تعریف مشاغل این است که افراد به گونه ای با الزامات و نیازهای فنآوری هماهنگ شوند که عملکرد فنآوری را بیشینه نمایند؛ ولی اغلب چنین کارهایی در بیشینه کردن بهره وری کل با موفقیت همراه نمی شوند زیرا بخش انسانی معادله را از نظر دور می دارند.
رویکرد سیستم های اجتماعی-فنی در بازطراحی امور و مشاغل، (به گونه ای به بازطراحی وظایف می پردازند که کارآیی اجتماعی (انسانی) و فنی کار را توامان بهینه سازد.

نویسنده: لیلی نداف- کاردان حسابداری