استاتین یک تیر و دونشان

مطالعات بالینی متعددی که به تازگی در سراسر نقاط جهان روی استاتین‌ها انجام شده، فواید مهارکننده‌های ۳ هیدروکسی ۳ متیل گلوتاریل کوآنزیم A ردوکتاز یا استاتین‌ها را در پیشگیری اولیه و ثانویه از بیماری‌های قلبی و عروقی مطرح کرده‌اند. بررسی‌ها به این نتیجه انجامیده‌اند که استاتین‌ها به جز اثر ساده کاهش کلسترول خون، فواید قابل توجه دیگری نیز دارند و می‌توان این ترکیبات دارویی را در درمان و پیشگیری از بیماری‌های غیرقلبی مانند سرطان، عفونت‌ها، آلزایمر، بیماری‌های مزمن انسدادی ریوی و سایر مشکلات عملکردی ریه و نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک به کار برد، البته هنوز جایگاه استاتین‌ها در درمان یا پیشگیری از این بیماری‌ها به اثبات نرسیده است...
استاتین‌ها از تکثیر سلولی جلوگیری کرده و اثر ضدالتهابی و سرکوب کننده ایمنی دارند، بنابراین می‌توان از این گروه داروها در بهبود برخی از بیماری‌های خاص سود برد.
● استاتین‌ها و سرطان
به دلیل خاصیت ضدایمنی و جلوگیری از تکثیر سلولی، محققان فواید بالینی متعددی را برای استاتین‌ها در بیماران سرطانی قایل شده‌اند. به عبارتی ساده‌تر، استاتین‌ها خطر بروز سرطان را کاهش می‌دهند، البته این اثر هنوز مورد تایید جوامع علمی ‌قرار نگرفته است.
در یک مطالعه بالینی گذشته‌نگر که در کشور آمریکا انجام شد، محققان میزان خطر ابتلا به سرطان را در مصرف‌کنندگان استاتین‌ها با افرادی که از این داروها مصرف نکرده‌اند، مقایسه نمودند. در دریافت‌کنندگان استاتین، میزان بروز سرطان‌های ریه و کولون به میزان قابل‌توجهی کاهش داشت. متاآنالیزهای قبلی نیز خطر وقوع انواع گوناگون سرطان را ارزیابی کرده بودند و هم‌اکنون نیز بودجه زیادی به مطالعه در این زمینه اختصاص داده شده است. بیشترین اطلاعات جمع‌آوری شده در مورد رابطه مصرف استاتین‌ها و سرطان‌های پستان، ریه و کولون بوده است.
اگرچه تعداد قابل‌توجهی مطالعه چند مرکزی نشان داده‌اند که کاربرد استاتین‌ها ارتباطی با کاهش خطر بروز سرطان پستان ندارد، افرادی که فلووستاتین مصرف می‌کنند، به میزان کمتری به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. یک مطالعه گسترده در کشور آمریکا مطرح کرده است که کاربرد استاتین‌ها برای مدت بیش از شش ماه، به کاهش ۵۵ درصدی میزان شیوع سرطان ریه منتهی می‌شود.
به هر حال، با وجود آنکه هم اکنون بیش از بیست مطالعه بالینی برای ارزیابی اثرگذاری استاتین‌ها در کاهش خطر ابتلا به سرطان انجام شده، هنوز هم اثربخشی این گروه دارویی در پیشگیری از سرطان به اثبات نرسیده است.
● استاتین‌ها و عفونت‌ها
بررسی‌های انجام شده در مورد اثر استاتین‌ها بر بیماری‌های عفونی، بیشتر روی بیماری‌هایی مانند سپسیس، پنومونی و آنفلوآنزا متمرکز بوده است. یک مطالعه گسترده به تازگی فواید استفاده از استاتین‌ها را در مبتلایان به سپسیس نشان داده است. یک کارآزمایی بالینی چند مرکزی در ژاپن نیز کاهش قابل‌توجه خطر مرگ ناشی از آنفلوآنزا و پنومونی را در مصرف‌کنندگان دوز متوسط استاتین نشان داده است.
● استاتین‌ها و آلزایمر
مطالعات متعددی در مورد نقش استاتین‌ها در پیشگیری و درمان آلزایمر انجام شده‌اند. در کنار کاهش کلسترول به دنبال مصرف استاتین‌ها در مبتلایان به آلزایمر، کاربرد آتورواستاتین در این بیماران پس از گذشت شش ماه از مصرف، با بهبود علایم بیماری و قابلیت‌های حافظه همراه بوده و این اثر دارو تا یک سال پس از آن نیز ثابت مانده است. مطالعات گذشته‌نگر دیگری نیز نشان داده‌اند که استاتین‌ها در برابر بیماری آلزایمر اثر حفاظتی دارند.
● استاتین‌ها و بیماری‌های تنفسی
از آنجا که استاتین‌ها اثرات ضدالتهابی دارند، کاربرد آنها در مبتلایان به بیماری‌های انسدادی مزمن ریه و سایر بیماری‌های ریوی مرتبط با تخریب التهابی مورد بررسی قرار گرفته است. در یک مطالعه بالینی قدیمی، اثر استاتین‌ها بر عملکرد ریه در سیگاری‌ها مطالعه شد و نتایج، حاکی از آن بود که مصرف این گروه داروها نیاز به ویزیت‌های اورژانس تنفسی را در مقایسه با سایر گروه‌های دارویی کاهش می‌دهد. مطالعه دیگری نشان داده که استاتین‌ها اثر حفاظتی بر عملکرد ریه در سالمندان (صرفنظر از سابقه مصرف سیگار در آنان) دارند. همچنین در سیگاری‌هایی که پس از مدت زمان طولانی، اقدام به قطع سیگار خود کرده‌اند یا آنان که به تازگی شروع به مصرف سیگار کرده بودند و حالا این عادت را ترک کرده‌اند و برای آنها استاتین تجویز شده، در مقایسه با آن بیمارانی که استاتین دریافت نمی‌کنند، افت FVC و FEV۱ حداقل به میزان ۵۰ درصد کاهش می‌یابد.
یک مطالعه جدید در ژاپن نشان داده که استاتین‌ها، پیشرفت بیماری‌های مزمن انسدادی ریه را کند می‌کنند و نیز فواید قابل‌توجهی در کاهش مرگ و میر ناشی از آنها دارد.
● نفروپاتی ناشی از مواد حاجب
امروزه نقش استاتین‌ها در پیشگیری از نفروپاتی ناشی از مواد حاجب بررسی شده، زیرا استاتین‌ها بر چرخه اکسیدنیتریک و عملکرد رادیکال‌های آزاد تخریب‌گر اثرگذار هستند. سه مطالعه از مجموع این بررسی‌ها در مورد سودمندی استاتین‌ها در کاهش خطر نفروپاتی ناشی از مواد حاجب در بیمارانی بوده که تحت مداخلات تشخیصی عروق کرونری از راه پوست قرار گرفته‌اند. در گروه دریافت‌کننده استاتین‌ها، کاهش قابل توجهی در سطح سرمی‌کراتینین پس از اقدام تشخیصی با کمک ماده حاجب، طول مدت اقامت در بیمارستان و موارد بروز نارسایی حاد کلیوی در مقایسه با بیمارانی که استاتین دریافت نمی‌کردند، مشاهده شد.
● نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک
به دلیل اثرات مثبت استاتین‌ها روی انسولین، استرس اکسیداتیو و فاکتورهای التهابی، به نظر می‌رسد استاتین‌ها در مبتلایان به نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک مفید باشد. یک مطالعه نشان داده که در این مبتلایان که سیمواستاتین را همراه با قرص‌های پیشگیری از بارداری خوراکی مصرف کرده‌اند، در مقایسه با بیمارانی که قرص‌های پیشگیری از بارداری خوراکی را به تنهایی دریافت کرده‌اند، کاهش قابل توجهی در سطح تستوسترون، هورمون لوتئینیزه کننده و نیز کاهش در نسبت LH به FSH مشاهده شد. بنا بر این مطالعات چنین استنتاج می‌شود که استاتین‌ها می‌توانند در درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نقش کمکی داشته باشند.
● نتیجه‌گیری
اغلب مطالعات بالینی ثبت شده در مورد اثرات استاتین‌ها بر انواع متعدد بیماری‌های غیرقلبی روی داده‌های گذشته‌نگر بنا شده‌اند، بنابراین مهم است به یاد داشته باشیم که این مطالعات خطای زیادی دارند و همیشه نمی‌توان به نتایج حاصل از آنها استناد کرد.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید