شته سیاه باقلا و شته سبز هلو

● شته سیاه باقلا Aphis fabae
در تمام مناطق ایران وجود دارد و علاوه بر چقندر روی نخود ، لوبیا ، باقلا ، سیب زمینی ،شمشاد و ... وجود دارد . در ایران به حدود ۵۰ گونه گیاهی و در جهان به بیش از۲۰۰ گونه گیاهی حمله میکند و ناقل بیش از ۵۰ نوع بیماری گیاهی می باشد .
▪ شکل شناسی
شته های کوچک ، ماده های بی بال ۲.۵ تا ۳ میلی متر و بالدار ۲ تا۲.۵ میلیمتر میباشند . شکل بیضوی رنگشان سیاه براق تا سبز زیتونی ، شاخک کوتاه تر از طول بدن و سیاه رنگ ، روی بن این حشره قسمتهای مومی نامنظم وجود دارد .
دم ( Panjiduom) مثلثی کوچک و از موهای ریز و کوتاه پوشیده است ، در ماده های بال دار دم کوتاه تر است کورنیکول سیاه و استوانه ای می باشد . تخم شته سیاه براق بیضوی و معمولا به طور دسته جمعی گذاشته میشود . قطر بزرگ آن ۰.۸ – ۰.۹ و قطر کوچک آن ۰.۴ – ۰.۴۵ میلیمتر است .
▪ خسارت
این شته قادر است به تمامی اندامهای هوایی گیاه ( برگ ، ساقه و گل ) حمله کرده و با فرو بردن خرطوم خود در فلوئم از شیره گیاهی تغذیه کرده و باعث پیچیدگی برگها و پژمردگی و حتی خشک شدن گیاه گردد ، و با تولید عسلک ( Hony dew ) باعث پوشیده شدن برگ و تجمع مورچه ها و مگسها گردد . خسارت این آفت در مناطق آلوده به ۴۰% هم میرسد . این شته باعث انتقال ۵۰ بیماری ویروسی است از جمله ویروس موزائیک و زرد چغندر Beet mosaic virus ویروس موزائیک چغندر
▪ زیست شناسی
ـ شته سیاه دو میزبانه بوده و تمام مراحل زندگی خود را روی یک گیاه نمی گزراند .
ـ میزبان اول به گیاهی گفته میشود که مرحله جنسی شته روی آن باشد وشته روی آن گیاه تخم گزاری کند و میزبان دوم گیاهی است که شته بعد از خروج از تخم روی آن مهاجرت کند و تولید مثل به صورت بکر زایی ( Parathenogenesis ) و زنده زایی ( Viviparus ) میباشد . این شته زمستان را به صورت تخم در حاشیه شاخه ها و جوانه گل وبرگها میزبان اول که ازجنس شمشاد ( Evonymus ) و یا ترشک ( Rumex ) است میگزراند .
ـ تخمها در بهار زمانی که متوسط دوا به ۱۵ درجه سانتیگراد رسید به تدریج تفریق شده . پوره ها ۵-۷ روزه بالغ شده که ای شته ها را شته موسس ( Fundatrices ) میگویند و از طریق دخترزایی تولید مثل می کنند و ماده های بکر زا که اصطلاحا ( Fundatrigeniae ) گفته می شود تولید میکنند .
ـ این شته ها بعد از بالدار شدن بروی میزبان دوم خود مانند چغندر قند ، باقلا ، نخود و ... هست مهاجرت کرده ( مهاجرت بهاره ) که این شته ها بعد استقرار روی میزبان دوم شروع به دخترزایی کرده و ماده های دخترزایی به وجود می آورند و تا اواخر تابستان به همین روش تولید مثل میکنند و زمانی که هوا رو به سردی میرود تعدادی از پوره ها تبدیل به شته های بال دار شده و به روی میزبان اول مهاجرت کرده ( مهاجرت پاییزه ) و از طریق بکرزایی تولید افراد جنسی ( Sexules ) بدون بال کرده که این شته ها بعد از جفت گیری تخم خود را در حاشیه شاخه ها ، جوانه های گل یا برگ قرار داده و تا بها سال آینده به صورت تخم زمستان گزرانی کرده . در شته ها به علت کوتاه بودن دوره رشد ونمو تعداد نسل زیاد است .
▪ کنترل
۱) کنترل بیولوژیک Biocontrol
شته سیاه درطبیعت دارای دشمنان زیادی است که به صورت شکارچی (Predator) وانگلی (Parasite ) می باشند . از شکار چی ها میتوان به کفشدوزک هفت نقطه ای Cocsinels seven spot و کفشدوزک Hippodamia variegata و لارو شکار گر مگس خانواده Syrphidae که لار شبیه زالو به رنگ زرد و سبز روشن بوده و از شته سیاه تغذیه میکند نام برد . و از انگلی ها به یک نوه زنبور پارازیت وجود دارد که تخم خود را در داخل بدن شته قرار داده و لار بعد از خروج از بدن شته تغذیه میکند .
۲) کنترل شیمیایی
حمله شته سیاه در دو زمان زیاد است زمان اول بعد از مهاجرت بهاره که تعداد دشمنان طبیعی کم و رطوبت زیاد است و زمان بعدب اواخر تابستان که هوا خنک شده و رطوبت زیاد میشود . مبارزه با شته سیاه باید طوری تنظیم شود که همزان مبارزه علیه کنه چغندر و زنجره چغندر هم اعمال شود ، میتوان از سموم زیر استفاده کرد .
ـ متاسیتوکسین یک لیتر در هکتار
ـ اکاتین یک لیتر در هکتار
ـ دی متوات ۴۰% یک کیلو در هکتار
ـ لاروین پودر وتابل یک کیلو در هکتار
ـ پریمور پودر وتابل ۵۰۰ تا ۷۵۰ گرم در هکتار
● شته سبز هلو Myzus persicae
این شته به علت انتقال ویروس های مختلف اهمیت فراوانی دارد.
▪ شکل شناسی:
تخمها بیضوی ابتدا زرد یا سبز و به سرعت سیاه می شوند.حشرات بالدار دارای سر و قفسه سینه سیاه و شکم سبز مایل به زرد و یک خط تیره بزرگ در سطح پشتی آن دیده می شود.حشرات بی بال زرد تا سبز و خط تیره بزرگ در سطح پشتی دیده می شود.کورنیکولها بلند و در نیمه انتهایی کمی برامده و همرنگ بدن هستند.
▪ زیست شناسی:
هر ۱۰تا۱۲روز یک نسل ایجاد می کند.زمستان گذرانی به صورت تخم روی میزنان یا روی درختان هسته دار.
ـ میزبانها:در مناطق معتدل آفت گونه هایی از درختان هسته دار مثل هلو,زردآلووآلو است.میزبان ثانویه شامل گیاهان چوبی و علفی می باشدمثل خانواده های سیب زمینی,چغندریان,چلیپاییان,چتریان و کدوییان.
▪ خسارت:
این حشره در تراکم بالا از بخشهای جوان تغذیه می کند وباعث استرس های آبی ,کاهش نرخ رشدو... گیاه می شود.در اول فصل به سیب زمینی خسارت می زند.ترشح عسلک باعث کاهش فتوسنتز و جلب قارچهای ساپروفیت می شود . حشرات بالغ و پوره ها می توانند ۱۰۰ ویروس مختلف را انتقال دهند از جمله مهمترین انها عبارتند از: ویروس پیچیدگی برگ سیب زمینی,ویروس وای سیب زمینی و زردی غربی چغندر ,موزاییک کاهو,موزاییک شلغم و گل کلم وموزاییک خیار و هندوانه.

منبع : کشاورزی