بازار نفت و دو بازیگر

در هفته ای که گذشت اخبارتحولات بازار نفت شگفتی ساز بودند؛ اخباری از این قبیل:
ـ ساکنین آمریکا در سپتامبر سال جاری ۱۱ میلیارد مایل کمتر رانندگی کردند، رئیس اوپک اعلام کرد درآمد اعضای این سازمان امسال ۷۰۰ میلیارد دلار کاهش می یابد، ژاپن چون ناحیه یورو دچار رکود شد، کاهش بهای نفت ۴۴ پروژه نفتی را با تاخیر و یا کاهش سرمایه گذاری روبه رو کرده است، تقاضا برای نفت در ۲۳ سال گذشته بیشرین کاهش رشد را تجربه کرد، رکود جاری بعد از "رکود بزرگ" در سال ۱۹۲۹ شدیدترین رکود اقتصاد جهانی است.
این خبرها بازتاباننده شرایطی است که اقتصاد جهانی و بازار نفت با آن روبه رو است.
بازار جهانی نفت در هفته کاری گذشته (دوشنبه تا جمعه /۲۶ آبان تا ۱ آذر) عمدتا متاثر از اخبار مربوط به ادامه بدتر شدن وضعیت اقتصادی جهان، رکود در ژاپن، کاهش ارزش سهام در وال استریت و گسترش آن به بازارهای آسیایی بود.
به این ترتیب بازار جهانی نفت در هفته سوم نوامبر روندی را که از ابتدای این ماه آغاز شده بود، ادامه داد: قیمت های نفت تحت تاثیر اخبار مربوط به ادامه کاهش فعالیت های اقتصادی و یا رکود، کاهش یافت و تحولات طرف عرضه از جمله تصمیم اوپک به کاهش تولید، مانع ادامه این روند نشد.
اگرچه تحولات طرف عرضه در سه هفته نخست ماه جاری چندان تاثیری بر روند قیمت های نفت نداشته است، اما این نکته که اعضای اوپک تا چه اندازه به کاهش تولید پایبند بوده اند، حائز اهمیت است.
مقایسه قیمت های نفت در بازار جهانی در آخرین روزهای کاری بازار نفت در ۴ هفته گذشته (۱۰ آبان، ۱۷ آبان، ۲۴ آبان و ۱ آذر) نشان می دهد که بهای نفت به طور پیوسته کاهش یافته است.
بهای نفت در هر یک از روزهای یادشده به ترتیب ۶۷ دلار و ۸۱ سنت، ۶۱ دلار و ۴ سنت، ۵۷ دلار و ۶۰ سنت و ۴۹ دلار و ۹۳ سنت بوده است.
سبد نفتی اوپک نیز در روزهای یادشده (۱۰ ، ۱۷ ، ۲۴ و ۳۰ آبان) به ترتیب ۵۷ دلار و ۴۳ سنت، ۵۳ دلار و ۴۹ سنت، ۴۹ دلار و ۹ سنت و ۴۴ دلار و ۶ سنت بوده است.
همچنین بهای هر بشکه نفت خام در آخرین روز معاملات بازار نفت در روز جمعه (۱ آذر) در مقایسه با اوج آن (۱۴۷ دلار و ۲۷ سنت) در روز ۲۱ تیر، حدود ۱۰۰ دلار کاهش یافته است.
اما روند بهای نفت طی هفته ها ی آینده چگونه خواهد بود؟ به نظر می رسد بهای نفت طی کمتر از ۴۰ روزی که به پایان سال جاری میلادی باقی است، به میزان زیادی متاثر از عوامل بنیادی باشد و نقش عوامل غیربنیادی در تعیین روند قیمت ها محدود بماند.
پیش بینی کاهش نقش عوامل غیربنیادی در بازار نفت، به میزان زیادی از شرایط سیاسی دوران گذار در آمریکا، کنار رفتن رئیس جمهوری کنونی و روی کارآمدن رئیس جمهوری جدید ناشی می شود.
در روزهای باقیمانده حکومت بوش تا اوایل ژانویه بعید به نظر می رسد که بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) در زمینه سیاست های پولی دست به اقدام اساسی بزند و برای مثال تصمیم بگیرد نرخ های سود را کاهش دهد. اگر فرض بر این باشد که سیاست های فدرال رزرو تغییر نخواهد کرد بنا بر این می توان انتظار داشت که ارزش دلار در روزهای باقیمانده دولت بوش به میزان قابل ملاحظه ای کاهش نیابد. تردیدی نیست که کاهش ارزش دلار همواره یکی از عوامل سوق دادن سفته بازان به بازار های مبادله به منظور سود بری از شرایط خرید کالاست.
نکته دیگری که در بازار نفت با تحولات سیاسی دوران گذار در آمریکا مربوط است، راکد بودن نقش عامل ژئوپولتیک در تحولات بازار نفت است. تا زمانی که رئیس جمهوری جدید آمریکا در کاخ سفید مستقر نشده و سیاست خارجی و بویژه سیاست خاورمیانه ای کشورش را ترسیم نکرده باشد، تصور نمی رود عوامل ژئوپولتیک بر بازار نفت تاثیر روانی بگذارند. حتی می توان گفت در شرایطی که با کاهش تولید اوپک از یک سو و کاهش تقاضا از سوی دیگر ظرفیت تولید مازاد قابل توجهی در کشورهای تولید کننده نفت ایجاد شده است، عوامل ژئوپولتیک – حتی در صورت ایفای نقش – نخواهند توانست بهای نفت را تحت تاثیر قرار دهند.
از سوی دیگر در طرف عرضه، احتمال کاهش بیشتر تولید اوپک حداقل در نشست قاهره کاهش یافته است. اخبار هفته گذشته بیشتر این گمان را تقویت کرده است که اوپک به جای تصمیم به کاهش تولید در نشست قاهره، عمدتا به ارزیابی واقعیات بازار خواهد پرداخت تا در نشست ۲۷ آذر درالجزایر در مورد کاهش تولید، تصمیم دقبق تری اتخاذ کند.
اما دشوار است بگوییم که درشرایط رکود فزاینده، کاهش تولید اوپک تا چه میزان خواهد توانست بهای نفت را افزایش و یا از ادامه کاهش آن جلوگیری کند. این ابهام از آنجا ناشی می شود که سازمان های بین المللی مرتبط با انرژی مانند آژانس بین المللی انرژی، خود اوپک و یا مرکز مطالعات جهانی انرژی در پیش بینی های مربوط به تقاضا پیوسته تجدید نظر می کنند و در برآوردهای خود از میزان تقاضای جهانی نفت می کاهند.
بدبینانه ترین این پیش بینی ها هفته گذشته توسط مرکز مطالعات جهانی انرژی صورت گرفت که اعلام کرد تقاضای جهانی نفت طی ۲۵ سال گذشته برای نخستین بار در سال ۲۰۰۹ ، روند نزولی خواهد پیمود.
به این ترتیب به نظر می رسد در کوتاه مدت، بهای نفت عمدتا تحت تاثیر وضعیت عرضه و تقاضا خواهد بود. بر این مبنا هر چه رکود گسترش یابد به همان میزان می توان انتظار داشت که از تقاضا کاسته شده و بهای نفت کاهش یابد. در طرف عرضه باید شاهد واکنش اوپک و تولید کنندگان غیر اوپک بویژه روسیه در برابر وضعیت تقاضای نفت باشیم.
در مجموع به نظر می رسد در کوتاه مدت عوامل غیر بنیادی مانند سفته بازی، سیاست های فدرال رزرو و عوامل ژئوپولتیک نقش چندانی در بازار نفت ایفا نخواهند کرد و تحولات بازار نفت به نقشی که تنها دو بازیگر، یا دو عامل، عرضه و تقاضا ایفا می کنند؛ محدود خواهد ماند.

حشمت الله رضوی

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا