تغذیه، اولویت فراموش شده

ما در واقع غذایی هستیم که می خوریم و نیرو، انرژی، توان و حتی درخشندگی و میزان رشد موهای ما و بالاتر از آن حالت پوست و گونه های ما، همگی تابعی از وضعیت تغذیه ای ماست. ارتباط تنگاتنگ و در عین حال جالبی که بین الگوی تغذیه ای افراد و حالات روحی و روانی آنها اثبات شده،مورد توجه است.بهترین تعبیری که می توان از علم تغذیه ارائه داد. آن است که تغذیه علمی است که ارتباط بدن ما را با غذایی که می خوریم، بررسی می کند. در علم تغذیه ثابت شده است که انتخاب رژیم غذایی بر طول عمر، کیفیت زندگی و سالم زیستن اثر می گذارد. بنابراین تغذیه و مسائل مرتبط با آن از موضوعاتی است که باید جدی تر از گذشته بدان توجه نمود. امروزه، اگرچه آمار گرسنگان دنیا و افرادی که از فقر تغذیه ای رنج می برند، بالاست، اما مشکل بسیاری از مردم جهان، کم غذایی و سوء تغذیه نیست، بلکه فراوانی بیش از اندازه غذا و در نتیجه چاقی یا ترکیب نامناسبت غذایی است. مشکل بشر امروز آن است که تعداد افرادی که به علت چاقی و اضافه وزن و بیماریهای ناشی از آن به مراکز پزشکی و متخصصان تغذیه مراجعه می کنند به مراتب بیشتر از بیمارانی است که به علت لاغری مفرط به فکر درمان خود می افتند. بر خلاف تصور عده ای که گمان می کنند، تنوع غذایی چاشنی زندگی و اسباب لذت است، کارشناسان تغذیه بر این باورند که تنوع غذایی و استفاده از غذاهای مختلف و متفاوت، تنها در صورتی مفید و حتی لازم است که نوع و اندازه آنها در چارچوب های مسجل بهداشتی و با فرمول های تغذیه ای علمی تعیین شده باشد و تنها در این صورت است که تنوع غذایی و بالطبع رژیم غذایی سالم، راز سالم زیستن خواهد بود. بدن انسان برای ساخته شدن بافت های خودو تولیدموادی که برای ادامه حیات ضروری اند مانند ویتامین ها، هورمونها، چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدراتها و... باید رژیم غذایی کامل و مناسبی داشته باشد.
برخی معتقدند در تنظیم رژیم غذایی آنچه مهم است، اجتناب از عوارض گاه خطرناک کمبودمواد مغذی ضروری است، اما محققان بر این عقیده اند که باید بر مقادیر و انواعی از مواد غذایی توجه و تاکید داشت که انسانها با توجه به شرایط زندگی به ویژه سن آنها، می توانند از حداکثر سلامت برخوردار باشند. با این تعریف ارائه الگویی واحد برای رژیم غذایی افراد مختلف امکانپذیر نیست چرا که رژیم غذایی یک کودک با رژیم غذایی یک زن باردار یا افراد در حال بلوغ در عین داشتن برخی مشترکات، در بسیاری از وجوه کاملاً متفاوت اند.
به همین دلیل امروزه شاهد ظهور رشته ها و زیرشاخه های مختلفی در علم تغذیه هستیم. که هر کدام به موضوع تغذیه درسنین مختلف می پردازند. علاوه بر فاکتور بسیار تعیین کننده سن، میزان تحرک و فعالیت افراد، بیماریهای زمینه ای، نژاد، بیماریهای وراثتی و ژنتیکی و حتی منطقه جغرافیایی زندگی افراد هم درتعیین الگوی تغذیه ای آنان مؤثر است. به هر حال اصل مسلم و انکار ناشدنی آن است که اگر ترکیب مناسب و کاملی از گروههای مختلف مواد مغذی به بدن انسان نرسد، نه تنها سلامت فرد را به مخاطره خواهد انداخت، بلکه درانجام فعالیت های روزمره با مشکل و ناتوانی جدی مواجه می شود و وضع ظاهری، سیر درمان بیماریهای زمینه ای نیز با اشکال و اختلال مواجه خواهد شد. درخصوص بیماریهای نوپدید مانند ایدز و... و نیز بیماریهای بازپدید مانند سل که هر دو گروه از معضلات جدی و جدید حوزه سلامت انسان هستند نیزتاکید ویژه و خاصی بر تغذیه شده است.
از موضوعاتی که از دیرباز مورد توجه بوده است و محققان و پژوهشگران همچنان اهتمام جدی به آن دارند، ارتباط هوش و توانایی فکری افراد و عواطف و احساسات آنها با الگوی تغذیه است. برای مثال در روان شناسی کودک از موضوعاتی که در پایش ضریب هوشی کودکان بدان توجه می شود و نیز در آموزش و تحصیل دانش آموزان، بحث تغذیه آنهاست برای مثال در برخی تحقیقات که درمراکز آموزشی دنیا انجام شده است، مشخص شده است که علت کندذهنی یا موفق نبودن برخی از دانش آموزان که مدتها آنها را در گروه دانش آموزان کندذهن قرار می داده اند و در موردی به علت ضعف تحصیلی بازخواست می شدند، ضریب هوشی پایین آنها نبوده است، بلکه اختلالات و کمبودهای تغذیه ای باعث افت تحصیلی آنها شده است و بی جهت نیست که سرمایه گذاری بر تامین مکملهای تغذیه ای مانند تغذیه باشیر در مدارس و مراکز آموزشی از اولویت های سیستم بهداشت و درمان است.
به هر حال آنچه مهم است غفلت از بایدها و نبایدهای تغذیه ای، ناهنجاریها و عادات نامناسب و غیربهداشتی تغذیه ای و گاه ولنگاری در غذا خوردن، رعایت نکردن اولویت ها در تغذیه و توجه به تأمین مواد مغذی ضروری، بی توجهی به رژیم غذایی در افراد خاص مانند بیماران دیابتی، بیماران قلبی-عروقی، سالمندان و... خود درمانی های بی پایه و اساس، اظهارنظر و توصیه های غیرعلمی افراد غیرمتخصص در علوم تغذیه ای، کم لطفی برخی پزشکان و درمانگران به اهمیت موضوع تغذیه در سیر بیماری و موفقیت درمان آن و... از موضوعاتی است که نه تنها مسئولان و متخصصان، بلکه عموم مردم باید بدان توجه کنند. فراموش نکنیم که در یک جامعه سالم، داشتن یک عادت غذایی بهداشتی، یک فرهنگ عمومی است. در پایان بد نیست به توصیه های وزارت کشاورزی آمریکا برای اصلاح رژیم غذایی شهروندان آمریکایی و حتی افراد بالای دوسال اشاره شود. لازم به ذکر است که اصول مورد اشاره، توصیه های کاربری است که برخی محققان آنها را اصولی جهانی می دانند:
- غذاهای متنوع بخورید و تنوع غذایی را اصل قرار دهید. مطمئناً با مصرف و انتخاب انواع گوناگون مواد غذایی، مواد مغذی موردنیاز بدن شما، تامین خواهد شد.
- حفظ وزن ایده آل یک ضرورت است. با وزن اضافی و بیماری چاقی، خود را در معرض بیماریهای قلبی- عروقی، فشارخون بالا، برخی سرطانها، دیابت و سکته مغزی قرار ندهید.
- رژیم انتخابی شما حتی الامکان باید از چربی، کلسترول و چربی های اشباع شده کمتری برخوردارباشد. میزان کالری حاصل از چربی ها، دو برابر پروتئین و مواد قندی است، پس با مصرف بیش از حد چربی، خطر بیماریهای قلبی و برخی سرطانها درشما افزایش خواهد یافت.
- رژیم غذایی شما حتماً بایستی حاوی مقادیر کافی سبزی، میوه و فرآورده های غله ای باشد. با مصرف این گونه مواد، ضمن آنکه میزان دریافت چربی خود را کاهش خواهید داد، از مواد مغذی و معدنی و ویتامین های همراه آنها نیز بهره مند خواهید شد.
- مصرف قند و شکر باید محدود باشد. انرژی فراوان حاصل آنها منجر به چاقی، پرفشاری خون، افزایش چربی های خون، بیماریهای قلبی-عروقی و ... خواهد شد. البته فراموش نکنیم که مواد مغذی همراه مواد قندی کم بوده و پوسیدگی دندان و بیماریهای دهان و دندان از عواقب مصرف بیش از حد قند است.
- باید در مصرف نمک و سدیم نیز جانب احتیاط را رعایت نمائید. مصرف نمک و سدیم بالا، بر شدت خطر ابتلاء شما به بیماریهای خطرناکی مانند پرفشاری خون می افزاید.

دکتر محمدجعفر طالب پور

منبع : روزنامه کیهان