پاسخگوی نابودی خانه مشروطیت کیست

در سالیان گذشته همواره از عظمت و شجاعت و صداقت مدرس سخن رفته است. اما اکنون یادگار او که یادآور تلاش های او و تاریخ آزادیخواهی این ملت است یعنی خانه مدرس روز به روز به تخریب و نابودی نزدیک تر می شود. این در حالی است که قائم مقام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری چند ماه پیش اعلام کرده بود؛ «تاکنون در مورد پرونده خانه مدرس سکوت کرده ایم اما با توجه به جوسازی های اخیر رسانه ها گزارش بازرسی سازمان را منتشر می کنیم.» چند ماه پیش به دنبال اعتراض رسانه ها نسبت به وضعیت نامناسب خانه مدرس، طی فکسی از سوی اداره کل روابط عمومی این سازمان توضیح قائم مقام سازمان به همه خبرگزاری ها و روزنامه ها ارسال شد. در آن توضیح تاکید شده بود؛ «خرید خانه مدرس منوط به تعیین تکلیف خانه قبلی است و باید راهکار قانونی در مورد رفع این مشکل پیدا شود.»
حمید بقایی با بیان اینکه «باید این موضوع حل شود»، تصریح کرده بود؛ «براساس نظرات بازرسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مسوولان دولت قبل در این پرونده مقصر هستند ولی در هر حال تصمیم داریم این پرونده را به دور از هرگونه هیاهو به نتیجه برسانیم.»به گفته خبرگزاری میراث درحالی که از آن توضیحات مدت هاست می گذرد اما تاکنون مطلبی که گویای افشای اسرار نهان تخلف در خریداری خانه مدرس باشد، حتی به دور از هیاهوی رسانه ها، منتشر نشده است. تخلفی که باعث شد خانه نصیرالدوله به جای خانه مدرس خریداری شود و اکنون سال هاست خانه مدرس در انتظار ساماندهی روزهایش را به شب می دوزد.
● متخلف خریداری خانه مشروطیت کیست
روند خریداری خانه مدرس سال هاست از سوی رسانه ها با ادبیات مختلف تکرار می شود. به نقل از میراث خبر سال ۱۳۸۲ قرار بود خانه مدرس با پیگیری مطبوعات و به اهتمام دفتر مقام معظم رهبری، نمایندگان مجلس ششم، رئیس جمهوری سابق و سازمان مدیریت و برنامه ریزی سامان بگیرد. به دنبال این پیگیری ها بود که اعتبار یک میلیارد تومانی از سوی مجلس اختصاص داده شد اما سال بعد خانه تاریخی دیگری به نام خانه «نصیرالدوله» که به جای خانه مدرس شناسایی شده بود، از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران خریداری شد و خانه مدرس باز هم از امتیاز حفاظت از سوی یک نهاد رسمی محروم ماند. این موضوع بارها و بارها تکرار شده است که خانه مدرس واقع در محله سرچشمه، اگرچه به گفته برخی از کارشناسان در فهرست آثار ملی ثبت شده و مجلس ششم هم اعتباری برای خرید آن اختصاص داده بود، اما اسناد و مدارک نشان می دهد این خانه هرگز از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران مورد مرمت و ساماندهی قرار نگرفته و حفاظت نشده است. از سوی دیگر ابهامات بسیاری درباره چگونگی خرید خانه نصیرالدوله وجود دارد.
خبرگزاری میراث عنوان می کند در حال حاضر مالک خانه نصیرالدوله و میزان مبلغی که به او پرداخت شد تا به گفته کارشناسان سازمان میراث به واسطه آن تمام بدهی های خود را داده و از زندان آزاد شود، مشخص نیست. تنها چیزی که «ناصر پازوکی» رئیس سابق اداره میراث فرهنگی استان تهران، «رضا موسوی» کارشناس تهیه پرونده ثبتی خانه مدرس و «قدیر افروند» معاون اسبق حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در مورد آن متفق القول هستند این است که خانه دیگری به نام خانه «نصیرالدوله» که مجاور خانه مدرس است به اشتباه از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران خریداری شده است.
اینکه چرا این اشتباه از سوی کارشناسان میراث فرهنگی تهران رخ داده و اینکه چارت نظارتی روی خریداری این خانه از سوی بازرسان سازمان انجام نشده همه مسائلی است که هیچ کدام از مسوولان سازمان حاضر به پاسخگویی درباره آن نیستند. با این وجود پازوکی رئیس اسبق اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران که در زمان وی خریداری این خانه قطعی و اعتبارات از سوی نمایندگان مجلس اختصاص داده شد، درباره این ابهام به وجود آمده از دوره ریاست وی اعلام می کند؛ «مساله این تخلف کاملاً واضح است و متخلفان به راحتی شناسایی می شوند. من که وجدانم پاک است و مشکلی در زمان من وجود ندارد، زیرا خریداری نهایی خانه در زمان آقای ابراهیم طریقت رئیس بعدی سازمان انجام گرفته است.»
پازوکی تاکید می کند؛ «باید این پرونده بررسی و ابهامات به وجود آمده برطرف شود. زمانی کارشناسان میراث تهران تصمیم گرفتند با استفاده از این اعتبار دو خانه نصیرالدوله و مدرس که کنار هم قرار دارند با هم خریداری شود و کوچه مدرس به عنوان فضایی تاریخی مورد حفاظت میراث فرهنگی قرار بگیرد و تبدیل به مجموعه یی فرهنگی شود اما بعد از آن جریانات دیگری رخ داد که من بی خبرم و بعدها شنیدم متاسفانه یکی از دو خانه که متعلق به نصیرالدوله است، خریداری شد و طرح بازسازی کوچه مدرس نیمه تمام باقی ماند.»
پازوکی با اصرار بر صداقت گفتارش ادامه می دهد؛ «به هر حال این اتفاق زمان ریاست من رخ نداده است.می توانند تحقیق کنند.» پس از گفته های پازوکی از «محمدابراهیم طریقت» در این باره سوال می شود. وی با بیان اینکه تصویب اعتبار و خرید خانه مدرس در دوره ریاست پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران صورت گرفته، به گفتن اینکه «من اطلاعی از چگونگی روند خرید این خانه ندارم» اکتفا می کند.
در این میان «قدیر افروند» معاون اسبق میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران از رسانه ها به شدت گله مند است و شکایت دارد.
وی در گفت وگو با خبرگزاری میراث عنوان می کند؛ «این موضوع بسیار پیچیده است و نیاز به اقدامات و بررسی های کارشناسی بسیار دارد و رسانه ها نباید در این زمینه جنجال و هیاهو کنند.» «کیانوش تکلو» مسوول حقوقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران نیز در این باره می گوید؛ «این مساله از سوی بازرسی سازمان در حال پیگیری است و به زودی این قضیه از سوی مسوولان ارشد سازمان حل می شود.» با این وجود خانه مدرس سال های سال است در زمره به حاشیه رفته های سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته و بسیاری از بخش های آن در حال فروریزی است.
خانه مشروطیت کشور که زمانی مدرس در آن برای آینده کشور شب و روز بیدار می ماند، اکنون تبدیل به انباری مخروبه شده در حالی که خانه های مشاهیر در همه کشورهای دنیا مورد احترام قرار گرفته و به صورت موزه نگهداری می شوند. به نظر می رسد وعده های مسوولان سازمان درباره خانه مشروطیت در چنبره گیر و دارهای اداری گرفتار شده و قرار نیست هرگز به سرمنزل مقصود برسد.
خبرگزاری میراث یادآور شده است تعدادی از کارشناسان قدیمی سازمان معتقدند «از آن روز که سنگ بنای این سازمان با سیاست گذاشته شد، تنها مساله یی که از یاد و خاطرها رفت آثار تاریخی و میراث بود.»
اکنون قامت خانه مدرس در گذر روزها خمیده و دیگر امیدی نیست که گوشه یی از اعتبار یک میلیارد تومانی که قرار بود مرهم زخم هایش باشد، برای ماندگاری اش هزینه شود. آخر برخی مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران هم مدعی هستند اکنون اعتباری برای خرید این خانه ندارند.
رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران بر این گفته صحه می گذارد و باز تاکید می کند؛ «دلیل اصلی خریداری نشدن خانه مدرس در سال اخیر، نبود اعتبارات کافی با توجه به صعود هزینه املاک در پایتخت است.»
به گفته «محمد بهرام زاده» در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران بناها و املاک بسیاری را در اولویت خریداری قرار داده است ولی به دلیل بالا رفتن قیمت املاک کار بسیار سختی در این راستا در پیش دارد.
«احمد محیط طباطبایی» کارشناس تاریخ و مشاور سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور به خبرگزاری میراث می گوید؛ «حتی اگر ساختمان این خانه ارزش چندانی از نظر معماری نداشته باشد به خاطر اهمیت تاریخی و خاطره ساز بودن آن در یکی از هسته های مهم مرکزی شهر تهران باید به بهترین شیوه نگهداری و حفاظت شود.»
وی با تاکید بر اهمیت مدرس در مبارزه با استبداد در تاریخ معاصر ایران، حفاظت از یادمان های تاریخی و نمادهای فرهنگی بزرگان را از وظایف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می داند. در همین حال «جلال کتابچی» که اکنون مالک خانه مدرس است، اعتقاد دارد خانه در حال حاضر استوار است اما به جای آنکه به مجموعه یی فرهنگی تبدیل شود، به انبار کتاب چاپخانه اسلامیه تبدیل شده است.
وی معتقد است؛ «خریداری خانه مدرس سال هاست به دلیل تخلف های اداری و مالی به تاخیر افتاده. جای تاسف است حتی مکاتبه های مکرر مجلس شورای اسلامی نیز مورد بی توجهی قرار می گیرد.»
وی از وضعیت کنونی این خانه نگران است؛ «خانه نماینده مشروطیت تاریخ ایران در حال ویرانی تدریجی است و دیگر وراث نمی توانند هزینه های سنگین نگهداری این خانه را متحمل شوند.» «علی مدرس» نوه دختری مدرس نیز با اظهار تاسف از وضعیت کنونی خانه مدرس می گوید؛ «سوال من و سایر دوستداران تاریخ ایران این است که آیا سرانجام تمام خانه های تاریخی تهران که نماد چگونگی روند شکل گیری زندگی مشروطه در تهران است، دارای سرنوشتی مشابه خانه مدرس هستند و قرار نیست در این زمینه برنامه ریزی منسجمی صورت بگیرد.»
وی بارها در گفت وگو با رسانه ها گفته است؛ «چگونه بگویم از روزهایی که بر مدرس گذشت؛ روزهایی که آقا و بچه هایش برای آزادی ملت در این خانه از سرگذراندند. با چه واژه هایی می شود تاریخ را بیان کرد؟ حالا ببینید سر این خانه چه آمده است. مسوولان اقدام به خریداری آن نمی کنند. خانه را به اشتباه ثبت می کنند. آخر خانه اشرافی نصیرالدوله را چه به مدرس؟ این خانه نمونه یی از جریان زندگی و فعالیت هایی است که در آن دوران در این مکان رخ داده است. این مکان می تواند نمادی باشد از مشروطیت و آزادی. حکم عصای نسل آینده است. سرمشق و راهنما برای نسل بعدی ما. چگونه می توان این شرافت ها را برای آیندگان ترسیم کرد وقتی به تدریج نابود شود.»
این سوالی است که بارها و بارها از مسوولان پرسیده شده و تاکنون هیچ پاسخی به آن داده نشده است و خانه با همه نمادهای هویت بخش اش مرگ قطعی خود را به انتظار نشسته است.
● ضوابط عمومی حفاظت از بافت های تاریخی تدوین شد
درحالی که بسیاری از ایران دوستان به بی توجهی به آثار تاریخی که سرمایه ملی این کشور است معترضند روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی از قول افسر خیراللهی کارشناس دفتر حفظ و احیای بافت های تاریخی اعلام کرده است تاکنون هیچ ضابطه و دستورالعملی در رابطه با حفاظت از بافت های تاریخی وجود نداشته و به تازگی این ضوابط تدوین شده است.
به گزارش روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی این کارشناس گفت؛ «ما ضوابط حفاظت از بافت های تاریخی را به دو دسته کلی شامل ضوابط عمومی و ضوابط اختصاصی تقسیم بندی کردیم که در حال حاضر ضوابط عمومی تدوین شده است.» به گزارش خبرگزاری میراث افسر خیراللهی با بیان اینکه پیش از این هیچ ضابطه یا دستورالعملی در این زمینه وجود نداشت، توضیح داده است؛ «در بخش ضوابط عمومی مواردی از قبیل تعداد طبقات ساختمان ها، نوع مصالح به کار رفته، چگونگی تعریض معابر، چگونگی بهره برداری و احیای بافت های تاریخی، چگونگی ارتقای امنیت در مقابل آسیب های طبیعی و مواردی از این دست لحاظ شده است.»
این کارشناس دفتر بافت های تاریخی اضافه کرد؛ «ضوابط اختصاصی حفاظت از بافت های تاریخی باید توسط هر شهر و با توجه به اقلیم، نوع ساخت و ساز و ویژگی های معماری هر شهر تهیه و تدوین شود.»
خیراللهی در خصوص ضوابط تدوین شده تشریح کرد؛ «این ضوابط پس از ماه ها کار کارشناسی و برگزاری جلسات متعدد با استادان و کارشناسان تدوین شده است و بخش ابتدایی آن مربوط به شناسه های بافت تاریخی و اینکه اصولاً چه بافتی بافت تاریخی محسوب می شود، بوده و بخش دوم آن نیز شامل ضوابط تعریف شده است.»
اما با وجود صرف همه این وقت و نیرو، کارشناس مربوطه با بیان اینکه این ضوابط به صورت اضطراری تهیه شده است، افزود؛ «قراردادی با مشاور نیز منعقد شده است که به زودی ضوابط جامع تری در این زمینه تدوین شود.»

منبع : روزنامه کارگزاران