مغفول مثل سرمایه گذاری

جزیره زیبای کیش در دل خلیج‌فارس، میزبان جمعی می‌شود که آمده‌اند تا در کنار تفریح و لذت‌بردن از گنجی که به‌واسطه موهبت خداوند به‌جزئی از خاک پهناور ایران اسلا‌می تبدیل شده است، از <سرمایه‌گذاری در انرژی ایران> بگویند و بشنوند. این گفت‌و‌شنود اما به قرار این سال‌ها در همایشی صورت می‌گیرد که <بین‌المللی> می‌خوانندش. بماند که در این همایش، چنان سخنران رده بالا‌ی خارجی که میزبانان توقعش را ایجاد کردند و میهمانان انتظارش را داشتند، یافت نشد؛ غیبت عضوی تاثیرگذار از شبکه بانکی کشور‌- اعم از بانک‌مرکزی یا بانک‌های دولتی و خصوصی - هم به‌شدت احساس می‌شد.
این سطور اما قرار نیست نقدی باشد بر همایشی که در جزیره کیش برگزار شد بلکه قرار است کد آوردن از این همایش مقدمه‌ای باشد برای پرداختن به موضوعی مهم که چندی است مورد غفلت اساسی قرار گرفته است. <سرمایه‌گذاری در صنعت نفت> چند صباحی می‌شود که فقط گذران امور می‌کند و دیگر از آن فاینانس‌های چند سال پیش و شرکت‌های بزرگ چند ملیتی که تا گذشته نه‌چندان دور میهمان همیشگی ایران بودند خبری در دسترس نیست.
سرمایه‌گذاری‌های خارجی آن روزها، اینک به برداشت‌های مکرر از حساب ذخیره ارزی -با موجودی نامعلوم- تغییر یافته و کمپانی‌های پر آوازه آن دوران هم یا بسیار کم‌رنگ شده‌اند یا جای خود را به شرکت‌های درجه چندم سپرده‌اند (نمونه بخش اول شرکت اینپکس ژاپن، شل، توتال، ........ هستند که یا به‌طور کامل از ایران رفته‌اند و یا حضور کم‌رنگی دارند. در بخش دوم جمله فوق هم می‌توان به ‌SKS ‌ مالزی اشاره کرد که بدون آوازه بین‌المللی وارد صنعت نفت ایران شد.
آری، چنان که ذکر شد اوضاع سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشورمان چندان خوب نیست. تحریم‌های ریز‌و‌درشت غرب، اگرچه بر حرکت مسیر توسعه این صنعت بزرگ ایران تاثیر چندانی نگذاشته، اما شکی نیست که برداشت‌های گاه و بی‌گاه از حساب ذخیره ارزی که محل اثبات ثروت ملی است از منظر علم اقتصاد و مدیریت منابع استراتژیک، هیچ توجیهی ندارد. گذشته از این اما موضوع وقتی تامل برانگیز می‌شود که به نمودار بهای نفت در ماههای اخیر نگاه کنیم و پیش‌بینی‌ها را هم اجمالا‌ مورد بررسی قرار دهیم. چه این همه حاکی از آن است که حساب ذخیره ارزی با این وضعیت بازار نفت، همیشه روزهای خوشی نخواهد داشت و این یعنی صنعت نفت کشور باید راه تازه‌ای برای معاش خود و پروژه‌هایش پیدا کند.
حال اما در چنین اوضاعی برگزاری <نخستین> همایش بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در انرژی ایران آن هم بدون <حضور> یا قرائت <پیام> مدیران نفت چه معنایی جز مغفول‌ماندن <سرمایه‌گذاری> می‌تواند داشته‌باشد؟‌ برگزاری هم زمان نمایشگاه ایران پلا‌ست، شاید توجیه مناسبی باشد، اما در نظر گرفتن <جامعیت> همایشی که در کیش می‌شد در کنار <خاص> بودن نمایشگاهی که پایتخت میزبانش بود، بلا‌فاصله این توجیه را بی‌اثر می‌کند. جدی گرفته نشدن این همایش خاصه در شرایطی که بررسی مشکلا‌ت و چالش‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران، بیش از هر زمان دیگری مهم می‌نماید، معنای خوبی ندارد. این نشانه‌های بد اما زمانی بیشتر خودنمایی می‌کند که بدانیم متولی چنین همایشی <انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت> است که در حکم بزرگترین تشکل صنفی همان <پیمانکاران داخلی> است که مدیران نفت و دولت بارها بر حمایت از آنها تاکید کرده‌اند.اما چنان که ذکر شد، صنعت نفت کشور چند صباحی می‌شود که به برداشت از حساب ذخیره ارزی عادت کرده است. خصوصا با ساز‌و‌کاری که از چند ماه پیش تعریف شد و اجازه اختصاص ۳ درصد از درآمدهای حاصل از فروش نفت به پروژه‌های نفتی را داد، ‌این صنعت حیاتی کشور- شاید با اتکا به قیمت نفت که آن روزها هنوز بالا‌ی ۱۳۰ دلا‌ر بود- روزهای روشن و طلا‌یی را مقابل خود متصور شد.
حال اما آن آینده خجسته، با نزول قیمت‌ها به سطحی کمتر از‌۶۰ دلا‌ر کاملا‌ تغییرکرده است.نفت امروز به سطحی رسیده که تعیین قیمتش در بودجه نیازمند احتیاط زیادی شده و البته ادامه سیر نزولی آن هم تصور بعیدی نیست. این اما فقط یک معنا دارد و آن این است که "درآمدهای نفتی برای بلند‌مدت منبع قابل اعتمادی برای توسعه صنعت نفت نیستند." نفت امروز در بازار جهانی اوضاع آشفته‌ای دارد؛‌ قیاس ارزش نفت ایران در مقابل برنج تایلند در فاصله سالهای ۸۵ تا ۸۷ شمسی مثالی جالب است که از طنز تلخ هم خالی نیست.
اما تا اینجای کار ا‌گرفرصت و امکانی را هم می‌شد برای تکذیب این موضوع و یا احتمال کذب‌بودن مدعای طرح شده در نظر گرفت، ‌اینک دیگر با نقل اظهارنظر مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی‌نفت که در گفت‌و‌گو با فارس از "انتقال اجرای بسیاری از طرح‌های برنامه چهارم به برنامه پنجم، به خاطر محدودیت سرمایه‌گذاری از منابع خارجی" خبر داده است، این شایعه‌های تلخ به واقعیت بدل می‌شوند. واقعیتی که عبدالمحمددلپریش در تشریح آن، برنامه پنجم را یکی از شلوغترین برنامه‌های کاری صنعت نفت می‌خواند و می‌گوید که <علا‌وه بر معوقات برنامه چهارم، تعهد داریم که تولید نفت را هم به روزی ۲/۵ میلیون بشکه در روز برسانیم و این کار ما را بسیار سخت می‌کند.>فرصت زیادی هدر رفته اما از قدیم گفته‌اند که <جلوی ضرر را هر کجا که بگیریم منفعت است> و این یعنی همین امروز هم برای در یافتن این نکته که صنعت نفت باید به جای درآمدهای حاصل از فروش نفت،‌ به‌دنبال منبع مناسب‌تری برای تامین هزینه‌های خود باشد، خیلی دیر نشده است. امروز می‌تواند پایانی باشد بر فرصت‌سوزی‌هایی که تا کنون صورت گرفته است .... شاید سال بعد، همین موقع‌ها، همایش سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی حال ‌و‌ روز بهتری داشته باشد.

مصطفی بهشتی

منبع : روزنامه سیاست روز