ریسمان باز

▪ شناسنامه فیلم:
▪ نویسنده: بابک پناهی، مهرشاد کارخانی، نازنین مفخم
▪ کارگردان : مهرشاد کارخانی،
▪ بازیگران : پژمان بازغی، بابک حمیدیان، کرامت رودساز و نرگس محمدی .
▪ خلاصه داستان فیلم : دو دوست است ۲۴ ساعت فرصت دارند تا یک رأس گاو را از پایین شهر به مقصدی در بالای شهر برسانند.
"ریسمان باز" بعد از "گناه من" دومین اثر مهرشاد کارخانی است. کارخانی این فیلم را بر اساس یک ماجرای واقعی بازسازی کرده است.. داستانی که پدرش در کودکی برای او تعریف کرده و بالاخره شرایط جور شده تا بتواند از آن فیلم "ریسمان باز" را بسازد. اتفاقی که به گفته ی او بر میگردد به زمان پیش از انقلاب، سلاخی در کشتارگاه (میدان بهمن فعلی) گاوی زخمی از زیر دستش فرار می کند و تمامی سلاخ ها تا میدان راه آهن دنبالش می دوند. یک سوژه ی ناب که با توجه به شرایط روز، "ریسمان باز" از آن ساخته شده است.
کارخانی، فیلسماز خلاق و خوش ذوقی است و با ریسمان باز ثابت کرد از دل پیش پا افتاده ترین چیزها می توان سوژه های جالب و کار امدی برای فیلمسازی پیدا کرد.
متأسفانه با توجه به شرایط جشنواره و اکران فیلم ها در ایران، سلیقه ی مخاطب با دیدن کمدی های سبک و فیلم های شیک آپارتمانی و کافی شاپی تنزل پیدا کرده است. "ریسمان باز" در جشنواره، در قسمت مهمان به نمایش در آمد و فرصت دیده شدن را به آن ندادند.
ریسمان باز نه تکیه بر سوپر استارهای چشم رنگی دارد و نه تیتراژش از اسم های دهن پر کن خالی است؛ ولی اثری فرهنگی، ارزشمند و در عین حال سرگرم کننده است. فیلمی که به سادگی ساخته نشده و خلاقیت کارگردان در آن آشکار است.
"ریسمان باز" داستان دو جوان است به نام های میکائیل (پژمان بازغی) و عسگر (بابک حمیدیان) که هرکدام بنا بر دلایلی مشغول کار در کشتارگاه هستند. هیچ کدام از این دو جوان متعلق به محیطی که در آن کار می کنند، نیستند. میکائیل جوان تحصیلکرده ای است که به اجبار برای پرداخت بدهی و گذران زندگی به این محیط روی آورده.
کاری می کند که هر جوانی از عهده ی آن بر نمی آید. عسگر هم پا به پای میکائیل کارگری می کند تا بتواند برای خانواده اش در شهرستان پول بفرستد. زندگی به همین منوال می گذرد تا اینکه صاحب کارشان از آن ها می خواهد گاوی بخرند و برایش به مقصدی ببرند.
"ریسمان باز" در نمایش تضاد هاموفق است. بعد از فیلم های خیابانی دهه ی ۸۰، مثل بوتیک، این فیلم هم توانسته سیمای شهر و شکاف فرهنگی طبقاتی مردم جنوب و شمال شهر را به تصویر بکشد. فضای منزجر کننده ی کشتارگاه در برابر مرکز خریدی در شهرک غرب، ماشین های شیک شمال شهری در برابر وانت میکائیل، انسان های شیک پوش در برابر دو کارگر با لباس های خونابی، انمادهای روبنایی تضادها و فاصله های عمیق طبقاتی اند.
"ریسمان باز" تصویر شرافتمندانه ای از فقر نشان می دهد. تصویری که سینمای ایران به خصوص در بخش فرمایشی اش با آن چندان بیگانه نیست ولی کارکرد این فقر در ریسمان باز نه همچون فیلمهای مجید مجیدی تحمیق گرانه و تقدس مآبانه است و نه نشانی از نهیلیسم روشنفکرانه دارد. عسگر و میکائیل با فقر می جنگند، از کارشان شکایتی ندارند، حتی آنقدر احساس مسئولیت می کنند که در برابر دزد گوسفند های مرده که گوسفند ها را از زیر خاک بیرون می کشد و آن کس که گوشت گوسفند مرده به مردم می دهد،می ایستند.
فضای ناتورالیستی و سرد آغازین "ریسمان باز" با تصویر هایی از کشتارگاه قابل تحمل است. کارخانی، از سختی کار بازیگران هم گفته، اینکه بازیگرانی لازم داشته تا هم از لحاظ بدنی و هم از لحاظ روحی بتوانند کار را به پایان برسانند و در میانه های کار کم نیاورند. بازیگران زیادی کار را رد کردند و خیلی ها را هم کارخانی نپذیرفته تا اینکه بازغی برای بازی در نقش میکائیل انتخاب شد. پژمان بازغی برای شاه سکانس کار، آن جا که گاو در خیابان می رمد، جدالی نفس گیر را با گاو داشته و انصافاً هم خوب توانست از عهده ی آن بر آید.
بابک حمیدیان هم اولین انتخاب برای ایفای نقش عسگر بوده است . حمیدیان می گوید: "بابک پناهی، یکی از نویسندگان کار، زمانی که سر پروژه ی خاک آشنا به کارگردانی بهمن فرمان آرا بودم به من گفت می توانی گاوی را بخوابانی، روی پاهایش بنشینی و سرش را ببری؟ من گفتم نه...و ایشان از فیلمنامه ی "ریسمان باز" برایم حرف زد و بعداً قرار شد من نقش عسگر را به عهده بگیرم." حمیدیان به خوبی توانسته از عهده ی نقش "عسگر" با آن گریم و لهجه ی خاص برآید.
فیلمبرداری یکی از اجزاء مهم و شاخص ریسمان باز است.. فیلمبرداری روی دست به خصوص در سکانس تعقیب و گریز گاو در شهرک غرب -که گفته شده گاو واقعاً دنبال مردم کرده - لحظه های نابی را رقم زده است.
با همه نقاط قوت ذکر شده ، موسیقی متن ماورایی نوشته شده برای فیلم با فضای رئالیستی اثر همخوانی ندارد و توی ذوق می زند.
"ریسمان باز" فیلمی است که مخاطبش را محترم می دارد و تماشای آن همچون بازگشودن منظری تازه برای تماشاگر سینمای ایران است. فیلمی که دغدغه ی مثلث عشقی و ویلاهای گران قیمت با سوپر استار های نا بازیگر را ندارد و در عوض تلاشی احترام برانگیز برای ساختن فیلمی قابل تامل است که این تلاش از همه اجزاء ساختاری و اجرایی اش جلوه گر استریسمان باز را از دست ندهید.

هومن نیک فرد

منبع : ماهنامه آدم برفی‌ها