جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


دردانه یی در دل کویر ایران


دردانه یی در دل کویر ایران
میراث یزد با همه داشته ها و دارایی هایش قرار است روی میز بررسی یونسکو قرار بگیرد تا به عنوان معرفی تازه یی از تمدن ایران ارسال شود. رقیبان بافت تاریخی شهر یزد، بازار تاریخی تبریز و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی است که در نهایت یکی از این سه مجموعه برای یونسکو ارسال خواهد شد.
یزد شهر عجیبی است. از آن نوع عجایبی که می توان برای بقیه استان ها و شهر های ایران هم به کار برد. از جمله شهر هایی که می توان هم در وصف باقلواهایش نوشت و هم بادگیر هایش و هم لاجوردی بودن لعاب کاشی های مساجدش که هر کدام به تنهایی حکم یک اثر هنری را دارند. از لهجه و خلق و خوی مردم یزد و آداب و رسوم به جا مانده از زرتشتیان که بسیار گفته شده اما با همه این تعاریف تکراری با همه گزارش ها و نوشته ها درباره یزد، می توان گفت که یزد بی نهایت دیدنی است.
منطقه یزد یکی از سرزمین های باستانی اقوام ایرانی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت سه هزار سال است.
برخی از مورخان، بنای اولیه شهر یزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنین نهاده است و به اعتقاد عده یی دیگر از تاریخ نویسان در دوره ساسانیان به فرمان یزدگرد اول (۴۲۱-۳۳۹ م) در این محل شهری به نام «یزد گرد» بنا شده است.
نام یزد از همین عنوان گرفته شده است و به معنای مقدس، فرخنده و درخور آفرین است. این ناحیه همواره در دوره هخامنشیان از راه های معتبر موسسه های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است.
راهداری در یزد قدیم چندان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند.
اینکه در افسانه های تاریخی بنای اولیه مناطقی از یزد مثلاً میبد را به سلیمان نبی، و یزد را به ضحاک و اسکندر و ابرکوه را به ابراهیم پیامبرنسبت داده اند، خود از نشانه های دیرینگی تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهن است.
اما مجموعه اسناد پراکنده موجود در یزد نیز به سهم خود میراث شایان توجهی از فرهنگ و تمدن کهن و ریشه دار را در این سرزمین معرفی می کند برای مثال دست افزارهای سنگی یافت شده در تره های شیرکوه سنگ نگاره های کوه ارنان و سفالینه های منقوش کشف شده در نارین قلعه میبد و نیز غارهای متعدد استان و مساکن باستانی و آثار معماری و شهرسازی باستانی و یادگارهای آیین های کهن ایرانی نظیر آیین مهرپرستی و نیایش آناهیتا، که در گوشه و کنار این استان پراکنده است.
یزد در دوره هخامنشی به ایساتیس مشهور بوده و مرحوم عبدالحسین آیتی محل آن را در دامنه بلندی های مهریز ذکر کرده است، که هرفته و سریزد کنونی بازمانده آن است. در جغرافیای بطلمیوس ایساتیس در دوره هخامنشی از جایگاه استراتژیک و ارتباطی ویژه یی برخوردار بوده و دارای اهمیت نظامی، راهداری و بازرگانی بوده است و تا زمان حمله اسکندر مقدونی نیز وجود داشته است.
روایتی است که اسکندر نام ایساتیس را به کثه تغییر داد و بعدها شهر جدید بر ویرانه های آن بنا شد می گویند هنگامی که شماری از بزرگان ایران در ری علیه اسکندر برخاستند، وی آنها را دستگیر کرد و همراه خود به فارس برد. چون به ویرانه های ایساتیس رسید، زندانیان را در چاهی زندانی کرد و آن محل را کثه نامید که در زبان یونانی به معنی زندان یا شهر کوچک است.
اما اسکندر هنگامی که از ری به پارت می رفت، ایالت های پارس و ماد را گشوده بود.
بنابراین خاک یزد را که از جرگه پارس و ماد بیرون نبود، از لحاظ سیاسی باید در ردیف سرزمین های گشوده شده اسکندر مقدونی دانست.
یزد ریشه در یسن، یشت یا یزش، به معنای ستایش و نیایش در زبان فارسی میانه دارد. یزد از یزدان به مفهوم پاک و مقدس و به معنی ذات خداوند نیز می تواند گرفته شده باشد؛ پس نام کنونی این استان یادگاری است از دوره ساسانی، و می توان آن را شهر آفریننده خوبی ها و پاکی ها و شهر خدا دانست.
مردم یزد به زبان فارسی رایج با پاره یی ویژگی های گویشی سخن می گویند و بسیاری از واژه ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده اند. در استان یزد برخی ویژگی های گویشی میان شهرستان های مختلف محسوس است.
معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود هنوز به زبان نیاکان شان سخن می گویند و به ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می دهند. مهم ترین صنایع دستی در استان یزد عبارتند از؛ قالی، قالیچه، گلیم، مخمل، زری، چادر شب، دستمال، مرس ریزه جیم، قناویز، اجرامی، شمد، ترمه، پرده، زیلو، روفرشی، کرباس، بقچه، لنگ، کیسه حمام، خورجین، پتو، سفال، سرامیک، حصیر، کاشی و گیوه.
در میان صنایع دستی قالی بافی، ترمه بافی، زیلوبافی، ساخت سفال، سرامیک و کاشی از اهمیت ویژه یی برخوردار است. شیرینی پزی در یزد سابقه طولانی دارد. در یزد شیرینی های سنتی مانند باقلوا، قطاب، لوز نارگیل، پشمک، نان برنجی و حاجی بادام و... تهیه می شود.
طبق گزارش سایت رسمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یزد این استان دارای روستاهای تاریخی قابل توجهی است که یکی از آنها «بفروئیه» در دو کیلومتری شهرستان میبد است.
«بنادکوک سادات» در ۸۰ کیلومتری شهرستان تفت یکی دیگر از این روستاهای تاریخی است. بافت قدیم، غار اسکندر، تپه قلعه، امامزاده شاهزاده علی بن عبدالله از نقاط دیدنی این روستا است.
روستای بیده در شهرستان میبد نیز دارای شهرت است که در این روستا می توان بافت قدیم، مسجد زیرک، خانه برونی، امامزاده سیدابوالقاسم، چاه صاحب الزمان و آسیاب قدیمی را مشاهده کرد.
روستاهای «فهرج»، «هفتهر ندوشن» و «هرفته» از دیگر روستا های تاریخی استان یزد است.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید