جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


نفت در انتظار توسعه!


نفت در انتظار توسعه!
با نزدیک شدن به تدوین نهایی کلیات برنامه ی پنجم توسعه کشور در سطح کلان دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام ، به منظور هر چه بهتر رسیدن به اهداف سند چشم انداز، لازم است کارگروهی کاملا تخصصی در زمینه ی نفت و گاز در تیم تدوین کننده ی قانون برنامه ی پنجم توسعه ی کشور به وجود آید که نگاهی واقع گرایانه به ظرفیت های کشور داشته باشد.
با نگاهی به برنامه های ۵ ساله توسعه کشور درمی یابیم که این صفحات قوانین تصویب شده توسط اهل فن به عنوان الگو و یک ضرورت برای اجرا در دولت های بعدی به حساب می آید. به همین دلیل است که معمولا این برنامه ها باید ضمانت اجرایی نیز داشته باشد تا بتواند در پیشبرد اهداف کلان نظام اسلامی موثر باشد. اهدافی که می توان آن را به طور خلاصه در متن ۲ صفحه ای سند چشم انداز ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری جستجو کرد.
اما اگر موشکافانه تر به بررسی بپردازیم ،متوجه خواهیم شد که بسیاری از اهداف پیش بینی شده در برنامه های توسعه نه تنها در دوره ی بعد به طور کامل اجرایی نشده ، بلکه انحرافات فراوانی نیز در اجرای بعضی از آن ها قابل تشخیص است.
از میان دلایل متفاوت پدید آمدن این معضل در برنامه ریزی اجرایی توسعه کشور به جرات می توان گفت عدم استفاده از کارشناسان آگاه به امور در موارد کاملا تخصصی و فنی و در نتیجه برنامه ریزی بر اساس پیش فرض ها و فرضیات غلط که به طبع آن می تواند منجر به برنامه ریزی های غلط در برنامه های توسعه ای کشور شود، (قصور یا تقصیر) ضمانت اجرایی یک برنامه ی کلان را با مشکل مواجه می سازد؛ امری که نمونه های آن در برنامه های توسعه ای کشور خصوصا برنامه های سوم و چهارم مشاهده گردیده و می گردد.
بدون اغراق می توان گفت صنعت نفت تا حد زیادی می تواند از این معضل تاثیر پذیرد؛ چرا که بیش از نیمی از اقتصاد کشور هنوز وابسته به نفت بوده و لذا برنامه ریزی غلط در توسعه ی مخازن نفتی (که کلیات آن و احتمالا نوع قرارداد های توسعه مخازن در برنامه های توسعه ای کشور قید می شود)به معنی برنامه ریزی غلط برای دستیابی به سرمایه ای است که امید است به زودی بتوان در توسعه ی کشور از آن بهره جست.
به عبارت دیگر برنامه ریزی نادرست برای توسعه ی مخازن به معنای عدم دستیابی به اهداف دیگر برنامه ی توسعی ی کشور و سپس اهداف چشم انداز خواهد بود؛ چرا که دستیابی به اهداف ذکر شده نیازمند سرمایه ای است که بیش از ۵۰ درصد آن را سود حاصل از فروش نفت خام تشکیل می دهد.
نمونه ی بارز این برنامه ریزی غلط را می توان در تدوین سند چشم انداز در حوزه ی نفت و گاز به وضوح مشاهده کرد؛ رسیدن به تولید ۷ میلیون بشکه نفت در روز تا افق ۱۴۰۴ که از دید مهندسی نفت عددی غیر قابل تصور است، خود نشان از قصور(یا تقصیر) در این برنامه ریزی بلند مدت در توسعه مخازن نفتی دارد.
شاید از دید اقتصادی دستیابی به اعداد فوق کار دشواری نباشد. همچنان که در پیش از انقلاب نیز مخازنی داشته ایم که به طور کاملا غیر صیانتی از آنها برداشت می شد و اکنون دیگر از توان لازم برای تولید برخوردار نیستند. اگر چه عده ای عنوان می دارند که توان تولید مخازن با گذشت زمان کاهش می یابد اما با فرض در نظر گرفتن این نکته ی مهم هم، کاهش تولید تا این حد نزولی را نمی توان با کاهش توان مخازن توجیه کرد و بلکه تولید غیر صیانتی از مخازن و برداشت های بی رویه در مدت زمان محدود موجب گردیده که توان مخزن به یک باره افت کند و افت توان سالانه مخازن را نمی توان توجیهی برای این موارد به کار برد.
اما سوال مهم این است که این میزان برداشت به صورت مداوم تا چه زمانی می تواند ادامه داشته باشد؟!
در مورد عدد ذکر شده در سند چشم انداز نفت و گاز (تولید ۷ میلیون بشکه ای)نیز سوال مهم این است که این میزان تولید تا چه مدت می تواند ادامه داشته باشد؟ مقصود این که باید نظرات کارشناسی متخصصان فنی و در کنار آن استفاده از تجربیات اقتصادی اقتصاددانان به کار گرفته شود.
ولی هدف از مطرح کردن این موارد توجه به این نکته ی مهم است که لااقل در تدوین برنامه ی پنجم توسعه ی کشور از تجربیات گذشته بیش از پیش درس بگیریم تا بهتر بتوانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم.
در نظر گرفتن نکات زیر می تواند در این زمینه راهگشا باشد؛
۱)با نزدیک شدن به تدوین کلیات برنامه ی پنجم توسعه کشور در سطح کلان دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام ، به منظور هر چه بهتر رسیدن به اهداف سند چشم انداز، لازم است کارگروهی کاملا تخصصی در زمینه ی نفت و گاز در تیم تدوین کننده ی قانون برنامه ی پنجم توسعه ی کشور به وجود آید.این کارگروه باید متشکل از اساتید رشته های نفت و گاز دانشگاه های کشور و همچنین متخصصان فنی در شرکت های نفتی اعم از مناطق نفتخیز جنوب، فلات قاره، نفت و گاز مرکزی، نفت و گاز پارس و شرکت نفت و گاز اروندان و در کنار آنها همراهی متخصصان اقتصاد انرژی کشور باشد.
۲) تدوین برنامه بر اساس واقعیت های مخازن نفت و گاز کشور باشد و نه بر اساس اهداف آرمانی و دست نیافتنی
۳) باید پتانسیل و توان کشور در زمینه ی سایر انرژی ها به صورت کاملا مدون و علمی در برنامه ی توسعه ی کشور مشخص شده باشد ، تا تکلیف تیم اجرایی این برنامه که دولت بعدی خواهد بود به صورت عینی و روشن کاملا مشخص باشد.تدوین علمی یک برنامه و سنجش تمام جوانب امر، ضمانت اجرایی آن برنامه را قوی تر خواهد کرد.
۴) مورد آخر این که تشکیل کارگروه ویژه انرژی که ایده ی آن اخیرا توسط ریاست کمیته انرژی مرکز استراتژیک ریاست جمهوری ارائه گردیده است نیز در صورت استفاده از متخصصان فنی در زمینه ی انواع انرژی ها از جمله نفت و گاز می تواند در تدوین برنامه ی پنجم توسعه ی کشور به همیاری بپردازد.
نویسنده: محمود مؤیدی
منبع : خبرگزاری اقتصادی ایران


همچنین مشاهده کنید