جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


بحران جهانی مالی درجهان وعواقب آن بر بازارسهام در ایران


بحران جهانی مالی درجهان وعواقب آن بر بازارسهام در ایران
هم اکنون اکثر کارشناسان براین اتفاق نظر دارند که بحران مالی جهانی همراه باترکیدن حباب در بخش مسکن آمریکا حادث شده است.شکل گیری حباب ها اصولا ناشی از تصور مثبت بازیگران و خریداران بازار از قیمت های آتی یک سهم، یک کالا و یا یک اعتبار است که سبب می شود تا به سمت آن بازار هجوم آورده و تقاضا را به شدت افزایش دهند، که اگر عرضه محدود باشد، موجب شکل گیری افزایش قیمتی می شود که این افزایش قیمت با توجه به برآورده شدن این انتظارات افزایشی که تقویت هم شده اند، دوباره به افزایش دیگری منجر می شود و این سیکل همینطور ادامه پیدا می کند تا اینکه در نقطه ای فاصله قیمت ذاتی آن سهم(قیمتی که تقریبا برابر جمع انتظاری درآمدهای آینده آن سهم است) یا آن کالا با قیمت حباب گونه ای که در بازار برایش ایجاد شده آنقدر زیاد می شود که دیگر انتظارات به ناگاه با ترکیدن حباب و افت شدید قیمت ها تعدیل می شود.
در بیست سال اخیر دو حباب قیمتی عمده در بازارهای مالی بوجود آمده اند، اولی حباب قیمتی شرکت های به اصطلاح "دات کام" بود که در سال های ۲۰۰۰-۱۹۹۵ بوجود آمد و طی آن قیمت شرکت های اینترنتی و به اصطلاح "دات کام" ها به شدت افزایش یافت، بنوعی که این افزایش به یک امر روزانه تبدیل شده بود. اما این حباب قیمتی به ناگاه ترکید تا آنجایی که سهام هایی که مردم خریده بودند و دارایی اشان به حساب می آمد، بسیار کم ارزش شد و وقتی که دارایی مردم کاهش پیدا کند، مصرف کاهش پیدا می کند که منجر به کاهش رشد اقتصادی در این کشور گردید. در همین حین عملیات تروریستی یازده سپتامبر هم رخ داد که مزید بر علت شد و اقتصاد آمریکا را بیشتر در سراشیبی انداخت. به امید اینکه اقتصاد آمریکا وارد رکود نشود، فدرال رزور دست به کاهش نرخ بهره زد، و این کاهش نرخ بهره هرچند سبب شد تا در کوتاه مدت اقتصاد آمریکا از رکودی که در انتظارش بود جان سالم به در برد. واین حرکت، دردسرهای بعدی را برای این اقتصاد به همراه داشت. این کاهش نرخ بهره یکی از ریشه های مهم بحران بزرگ وام های مسکن شد که هنوز هم گریبانگیر اقتصاد است.در واقع . بانک مرکزی در قبال این گونه حباب ها کاری نمی تواند انجام دهد و سیاست هایش می تواند در بلندمدت موجب ایجاد نوسانات و مشکلات دیگری شود.
● بحران وام های مسکن و ریشه های آن در اقتصاد آمریکا
بانک ها در آمریکا (چه بانک های مسکن و چه بانک های بزرگتری که بخشی برای وام مسکن دارند) وام مسکن را با شرایطی می دهند که معمولا حداقل هشتاد درصد قیمت مسکن را شامل می شود. همچنین لازم است اشاره شود که در فاینانس از دهه ۷۰ و ۸۰ ابزار مالی بوجود آمده بود به اسم ( securitization)،یعنی فروش مطالبات آتی از طریق اوراق بهادارجهت تامین مالی جدید.
بعد از رکود بزرگ دهه سی در آمریکا کنگره آمریکا دو نهاد ایجاد کرد با نام فانی می (Fannie Mae) و فردی مک(Freddie Mac) که کارشان این بود که این وام های مسکن را از این بانک ها می خریدند و این ها را در یک بسته ای می گذاشتند و این بسته را به عنوان یک اوراق قرضه از جانب خودشان در بازار دیگری می فروختند. این دو موسسه البته به منظور حمایت از افراد کم بضاعت تر برای خانه دار شدن، صرفا وام هایی را می خریدند که اولا ارزششان کمتر از سیصد هزار دلار باشد و ثانیا با بررسی هایی که انجام می دادند، افراد گیرنده وام هم یک اعتبار نسبتا خوبی داشته باشند.
پس از ۲۰۰۲ مقدار وام های زیر سیصد هزار دلار زیاد شد، چرا از آن جایی که عملا چون بانک ها می دانستند که این دو موسسه این وام ها را از آنها می خرند در نتیجه وام های زیر سیصد هزار دلاربیشتری اعطا می شد. (که طبیعتا افراد کم بضاعت تر خانه های ارزان کمتر از سیصد هزار دلار را طلب می کردند.) این دو موسسه هم پس از خرید وام ها با قرادادن وام ها در بسته های مختلف با نام اوراق بهادار رهنی(Mortgage Back Security) اقدام به فروش آنها در بازار دیگری کردند. که مشتریان این بازار غالبا کشورهای خارجی، بانک ها، صندوق های بازنشستگی و امثالهم بودند. البته در سال ۱۹۶۸ این نهادها خصوصی شدند ولی همچنان تصور میشود که دولت از آنها حمایت می کند و مانع ورشکستگی آنها میشود. چرا که همگان تصور می کردند با توجه به این که کنگره در ابتدا این دو نهاد را بوجود آورده، خود نیز از آنها پشتیبانی می کند.
اشتباه بزرگی که در این سالهای اخیر اتفاق افتاد این بود که این اوراق بسیار کم ریسک در نظر گرفته می شد. به نحوی که قیمت این اوراق بسیار نزدیک به اوراق قرضه فدرال رزور بود. توجه کنید که حجم اوراق بهادار رهنی ۱۲ تریلون دلار است که نیمی از آن توسط فانی می و فردی مک خریداری شده و در بازار ثانویه فروش رفته است.این درحالی است که GDP آمریکا حدود۱۴۰۰۰ میلیارددلاراست ودارئیهای کل بانکهای آمریکا دراین حد است وکل بازار سرمایه آمریکا در پایان سال ۲۰۰۷ ،۲۰۰۰۰میلیارددلاربوده است..در چند ماه گذشته مشخص شد تعداد وامهای ورشکسته بیشتر از توانایی مالی این دونهاد است. که این خبر به معنی ورشکستگی و از بین رفتن ۶ تریلیون دلار اوراق فروخته شده بود.
شرکت های رتبه بندی بدیل سابقه خوب این بازارودرآمدبالا برای خودشان این اوراق را کم ریسک ارزیابی کردند.ارزیاب خانه نیزخانه را با ارزشبالاتر ارزیابی کردند. این مشکلاتی که در بالا ذکر شد، همگی دست به دست هم داده و سبب شد تا حباب بازار مسکن شکل بگیرد.
همچنین از آنجایی که بانک ها باید در سبد دارایی خود دارایی های مشخص، کم ریسک و با نقدینگی بالا را نگاه می دارند، یکی ازچیرهای مهمی که در این سالها بانک ها در سبد دارایی خود قرار می دادند، همین اوراق بهادار رهنی بود. وقتی ارزش این اوراق بنابر انچه بالاتر گفته شد، شروع به کاهش نمود، یکدفعه باعث کاهش شدیدی در دارایی بانک ها شد. یعنی چیزی در حدود ۴۰۰ میلیارد دلار از دارایی هایی که بانک ها نگاه می داشتند ناپدید شد. این کاهش موجب شد که بانک ها مجبور شوند با جایگزینی یک دارایی جدید این کاهش را جبران نمایند. این دارایی را از کجا می توانستند تحصیل کنند؟ از قرض کردن از دیگر بانک ها. در این شرایط همه بانک ها شروع کردند به قرض کردن از یکدیگر. این روند، ناگهان موجب به اصطلاح خشک شدن بازار اعتبارات(credit crunch) شد.
و دیگر کسی نمی توانست به کسی قرض بدهد. از سوی دیگر چون تقاضای مسکن کاهش یافته، بخش ساخت و ساز مسکن که پس از ۲۰۰۲ به شدت رونق گرفته بود و حجم زیادی از شاغلان را در خود جای داده بود و با رشد خوب خود اقتصاد را جلو کشیده بود، دچار رکود شده و همین هم باعث افزایش بیکاری و کاهش رشد اقتصادی خواهد شد.این سبب می شود تا اصلاح بازار چندین سال به طول انجامیده و اقتصاد آمریکا چند سال کاهش رشد اقتصادی را تجربه کند.
از طرف دیگر بانک مرکزی آمریکا برای آنکه پول در اختیار بانک ها بگذارد اقدام به کاهش نرخ بهره نمود، این امر از یک سو موجب شد تا بسیاری از پول ها به بخش کالاهایی مثل گندم و طلا و نفت و امثالهم وارد شود. و از سوی دیگر با تقویت شدن یورو و سایر ارزها و به تبع آن افزایش قدرت خرید کشورهای اروپایی و سایر کشورها، تقاضا برای کالاهایی مثل نفت و طلا و امثالهم دوباره افزایش یافته و قیمت اینها دوباره بالا رود. این سبب می شود حباب دیگری در بازار کالاهای این چنینی شکل بگیرد. الان بانک مرکزی آمریکا فهمیده است که هیچ کاری نمی تواند انجام دهد. چرا که نرخ بهره را پایین می آورد ولی حتی نرخ بهره ای که الان بانک وام می دهند و می گیرند خیلی کاهش نمی یابد و از سوی دیگرکاهش نرخ بهره توسط بانک مرکزی باعث تورم می شود. و این الان مشکل بزرگ اقتصاد آمریکا ست.وطرح نجات مالی مالی دولت بوش بالغ بر ۷۰۰میلیارددلار است که تا پایان سال جاری ۲۵۰ میلیلرد دلار آن صرف خرید سهام نه بانک بزرگ آمریکاخواهد شد.
● اثرات بحران مالی بر بازارهای سهام
در پی بحران مالی جهانی ،کاهش خطوط اعتباری ومشکل شدن وام گرفتن وخرید نسیه،کاهش اعتمادعمومی نسبت به سیاستهای کنترلی دولتی،کاهش مصرف و...شاخصهای سهام در بازارهای آمریکا،اروپا وآسیابه فرم زنجیر وارکاهش یافت.شاخص داوجوزدر مدت کمتر ازدو ماه تا حدود۴۵% کاهش یافت.و شاخص نیکی ژاپن تا حد۵۰% کاهش یافت.برای مثال روندحرکت این دو شاخص دردو سال گذشته درنمودارهای ذیل آورده شده است.در این مدت بازارهای مالی حدود۲۵۰۰۰میلیارددلار از ارزش خود را از دست داده اند.درپایان سال۲۰۰۷ارزش بازارآمریکا وکل جهان به ترتیب حدود۲۰۰۰۰میلیارددلارو۶۵۰۰۰میلیارد دلاربوده است.در این مدت صندوقهای سرمایه گذاری با زیان در رنج۳۵-۲۰%مواجه شده اند.و گزرشاتمربوط به فصل سوم مالی شرکتها به ویژه خودروسازان با کاهش شدید سودآوری مواجه بوده است.
● بازار کالاونوسانات آن
روند معاملات فلزات فولاد در بازارلندن در شکلهای ذیل نشان داده شده است.همانطور که پیداست.بعداز جهش قیمتی فلزات در بازار کالا در سال۲۰۰۷واوایلسال۲۰۰۸پس از شکلگیریبحران مالی در جهانقیمت فلزاتنیزباکاهش شدید مواجه شده است.
● نتیجه گیری
در حال بازار بورس تهران مشتمل بر ۴۴۸ شرکت، ، با P/E متوسط ۶، ارزش بازار ۵۱۰ هزار میلیارد ریال می باشد. کل سود پیش بینی شده در کل بورس حدود ۱۰۴ هزار میلیارد ریال می باشد حال با توجه به بحران مالی جهانی، کاهش قیمت فلزات ، کاهش قیمت نفت، کاهش درآمدهای نفتی دولت، کسری بودجه سال آینده و ... انتظارات در بازار بورس پایین خواهد آمد و موجب کاهش P/E در بازار بورس خواهد شد بنابراین سودی از قبال منفعت سرمایه (Capital Gain) در شرکتهای سرمایه گذاری باقی نخواهد ماند و سود نقدی کسب شده نیز حداکثر در حالت خوشبینانه درمقادیر فعلی باقی خواهد ماند.
رضا بختیاری کارشناس بازار سرمایه
منبع : خبرگزاری موج


همچنین مشاهده کنید