نفت یا کرم؟

خبر راه‏اندازی و افتتاح کارخانه تبدیل زباله به کود (کمپوست) توسط شهرداری تهران با پول نفت یا بیت‏المال مایه مباهات، مسرت و شادمانی هر شهروندی اعم از تهرانی، ایرانی و یا جهانی است. ضمن اینکه توجه و اقدام شهرداری در این راستا نباید کوچک شمرده شود، بلکه این اقدام شایسته باید ارزش‏گذاری و ارج نهاده شود. لکن پیشنهاد می‏گردد با توجه به مدارک، مستندات، تجربیات علمی و عملی خارجی و داخلی موجود، به همراه و به موازات توسعه کارخانه‏های مذکور از طریق نعمات طبیعی خداوند متعال نیز تبدیل زباله به کود(کرمی کمپوست) هم توجه گردد.
● تبدیل زباله به کود (کرمی کمپوست) چگونه انجام می‏شود؟
خداوند بیش از ۳۲۰۰ نوع کرم خاکی آفریده است که دو نوع آن با مابقی تفاوت دارد، مابقی با تولید مثل سالی یک بار، مبادرت به شخم زدن و جابجایی خاک می‏کنند ولیکن دو نوع دیگر با ویژگی خاصی نجات دهنده محیط زیست انسان‏ها و تامین کننده غذای سالم آنها هستند، یکی از این دو نوع کرم، کرم خاکی آیزینیا فوتیدا (Eisenia foetida)است که در زبان فارسی به «کرم قرمز خاکی حلقوی بارانی» و در سطح بین‏المللی به «کرم قرمز کالیفرنیایی» Red Worm) (California معروف است.
این کرم با تولید مثل هر هفته، با ویژگی داشتن ۷۰ درصد پروتئین در مقایسه با ۲۲ درصد پروتئین گوشت قرمز یعنی بیش از سه برابر و همچنین دارای امگا ۳ نیز می‏باشد. علاوه بر این فضولات این کرم کودی بنام کرمی کمپوست با خواص منحصر بفردی است که در ادامه خواص آن ارائه خواهد شد. این کرم در سال ۱۹۴۲ میلادی شناسایی شده است و از سال ۱۹۷۹ میلادی با آن کسب و کار می‏شود.
▪ مصارف کرم: در سطح کشورهای توسعه یافته از این کرم بدلیل داشتن پروتئین ۷۰ درصدی در موارد زیر استفاده می‏شود:
۱) مصرف پروتئینی انسانی: در سایر کشورها از جمله در کشور آمریکا غذای مصرفی مردم است (از گرانترین غذاهای فروشگاه-های زنجیره‏ای مک دونالد)، با توجه به فرهنگ ما استفاده از آن فعلا امکان‏پذیر نمی‏باشد. (خود کرم به عنوان پروتئین)
۲) مصرف پروتئینی حیوانی: غذای دام، طیور و ماهی (مصرف خود کرم)
۳) به عنوان مواد اولیه: در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی(مصرف خود کرم)
۴) به عنوان مواد اولیه: در تولید دارو برای بیماران سرطانی و شیمیایی (مصرف خود کرم)
▪ فضولات کرم: این کرم، در روز بیش از وزن خود غذا می‏خورد و ۶۰ درصد آن را به فضولاتی به نام کود کرمی کمپوست تبدیل می‏کند و این کود دارای حداقل ۵ خاصیت زیر است:
۱) بی بو است.
۲) مانع از ایجاد علف هرز می‏شود
۳) استفاده از این نوع کود، کیفیت محصولات کشاورزی را نسبت به کود شیمیایی عملاً‌ حدود ۵۰ درصد و کمیت (تعداد در واحد سطح) آنها را نیز چیزی در حدود ۲۰ تا ۷۰ درصد افزایش می‏دهد. و به علاوه مشکلات مربوط به باقی ماندن کود شیمیایی در مواد غذایی را ندارد. با توجه به تولید حدود ۱۰۰ میلیون تن تولیدات کشاورزی در سال ۱۳۸۶، معادل ۲۰ میلیون تن افزایش محصول بدون هزینه در پی خواهد داشت.
۴) بدلیل خاصیت اسفنجی کود تولید شده در نگهداشت آب و آزاد سازی تدریجی آب موجود، از این کود به همراه فنّاوری خاص، اقدام به بارور نمودن و حاصلخیزی زمین‏های شوره‏زار، شیمیایی شده،‌ کوهپایه و غیرقابل کشت می‏شود.
۵) از همه مهمتر، بدلیل فقدان هر نوع مواد شیمیایی، محصول کشاورزی تولیدی با استفاده از این کود، ارگانیک است و قیمت محصول کشاورزی ارگانیک در سطح جهانی، بین ۲ تا ۵ برابر قیمت محصول کشاورزی عادی است.
▪ خوراک کرم: همه نوع زباله تر شهری و فضولات حیوانی بجز مواد سنگی،‌ شیشه‏ای،‌ پلاستیکی، فلزی و گوشتی، غذای این کرم می‏باشد. به همین دلیل اسم دیگر این کرم، کرم آشغال‏خوار است. در ایران هر شهروند ایرانی روزی ۸۰۰ گرم و هر روستایی روزی ۳۵۰ گرم زباله تولید می‏کند که ۷۰ درصد آن خوراک این کرم می‏باشد. این کرم حداقل معادل وزن خود در روز غذا می‏خورد و ۶۰ درصد آن به کود تبدیل می‏شود و مابقی غذای خورده شده برای تکثیر و افزایش وزن و تعداد کرم مصرف می‏شود.
قابل ذکر است، در عالم طبیعت برای تولید ۲.۵ سانتیمتر کود کرمی کمپوست از زباله بشر به ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ سال زمان نیاز است و از طریق این کرم این مدت به ۵ سال کاهش پیدا می‏کند.
در کشورهای کانادا، آمریکا و اروپایی،‌ سطل‏های مخصوص زباله طراحی شده است که زباله تر در مراکز تولید زباله (منازل و ....) به صورت خانگی تبدیل به کود شده و کود کرمی کمپوست تولیدی جمع‏آوری و در باغچه‏ها استفاده شده و یا فروخته می‏شود. و از این طریق هزینه جمع‏آوری، حمل و نقل و دفن زباله علاوه بر هزینه‏های بهداشتی، محیط زیستی و ...به جامعه تحمیل نمی‏شود و یا به حداقل رسیده است.
تبدیل زباله به کود کرمی کمپوست توسط چند شهرداری از جمله شهرداری‏های شیراز، رشت، مشهد، تبریز و ... به صورت متمرکز در حال انجام است ولیکن در داخل کشور، هنوز توجه جدی برای تبدیل زباله به کود در مراکز تولید زباله (منازل، ادارات و ....) نشده است. و هزینه جمع‏آوری، حمل و نقل و بازیافت مجدد انجام می‏شود.
محاسبات اقتصادی برای تبدیل زباله به کود کرمی کمپوست به تفکیک شهری و روستایی برای کلیه شهرها و استانهای کشور به عمل آمده است که نتیجه نهایی آن با فرضیات پیش‏بینی شده به شرح زیر می‏باشد:
فرضیات:
ـ میزان روزانه تولید زباله شهری نفر به کیلوگرم(۰.۸)
ـ میزان روزانه تولید زباله روستایی نفر به کیلوگرم(۰.۳)
ـ نسبت درصد مصرف زباله شهری روزانه کرم (۰.۷)
ـ نسبت درصد مصرف زباله روستایی روزانه کرم (۰.۷)
ـ نسبت درصد تولید کود ازمصرف زباله شهری روزانه کرم به ازای یک کیلوگرم مصرف به کیلوگرم(۰.۶)
ـ نسبت درصد تولید کود ازمصرف زباله روستایی روزانه کرم به ازای یک کیلوگرم مصرف به کیلوگرم(۰.۶)
ـ تامین آب مورد نیاز به ازای هر ۱۰تن زباله شهری در سال به متر مکعب(۱)
ـ تامین آب مورد نیاز به ازای هر ۱۰تن زباله روستایی در سال به متر مکعب(۱)
ـ تامین نیروی کارگری در منطقه به ازای هر ۳۰۰ تن زباله شهری به نفر(۱)
ـ تامین نیروی کارگری در منطقه به ازای هر ۳۰۰ تن زباله روستایی به نفر(۱)
ـ هزینه یک نفر کارگر در شهر برای ۱۶ ماه از قرارماهی۳ میلیون ریال(۴۸)
ـ هزینه یک نفر کارگر در روستا برای ۱۶ ماه از قرارماهی۳ میلیون ریال (۴۸)
ـ هزینه مشاور برای تبدیل ۱۰تن زباله شهری در سال به میلیون ریال (۳)
ـ هزینه مشاور برای تبدیل ۱۰تن زباله روستایی در سال به میلیون ریال (۳)
ـ فروش هر کیلو کود کرمی کمپوست در شهر به ۵۰۰ ریال
ـ فروش هر کیلو کود کرمی کمپوست در روستا به ۵۰۰ ریال
ـ نسبت درصد تولید کرم ازمصرف زباله شهری سالیانه به ازای یک تن مصرف به تن(۵/۴)
ـ نسبت درصد تولید کرم ازمصرف زباله روستایی سالیانه به ازای یک تن مصرف به تن(۵/۴)
ـ فروش هر کیلوگرم کرم در شهر به ۱۰۰۰۰۰ ریال
ـ فروش هر کیلوگرم کرم در روستا به ۱۰۰۰۰۰ ریال
پس از کسر هزینه‏های انجام شده از درآمد حاصل، مجموع سود حاصله از این تبدیل در شهر ۱۰۵۷۹ میلیارد ریال و در روستا ۱۸۱۶ میلیارد ریال یعنی ۱۲۳۹۵ میلیارد ریال در سال عاید مجری (مثلا آموزش و پرورش) می‌شود. به این سود باید منافع حاصل از حفظ محیط زیست، حفظ بهداشت، افزایش محصول کشاورزی، حفظ آب و خاک، تولید محصول ارگانیک و ... نیز اضافه کرد.
بدیهی است محاسبات فوق بر مبنای تبدیل متمرکز زباله به کود است که در صورت انجام آن در منازل به ارقامی بیش از آنچه ارائه شده است خواهیم رسید.
برای شروع کار پیشنهاد می‌شود بزرگترین تعاونی دانش‏آموزی کشور با عنوان تعاونی صلح با طبیعت تشکیل گردد و سهامداران آن بخشی از درآمد حاصله را با وزارت آموزش و پرورش تسهیم نماید.
این فرایند با استفاده از نیروی انسانی، مخلص و فهیم آموزش و پرورش در کوتاهترین زمان و با کمترین هزینه قابل اقدام می‏باشد. چرا هنوز باید بدنبال جذب منابع از درآمد نفت بود آیا وقت آن نرسیده است با استفاده از نعمات الهی ضمن شکر گزاری، به تولید ثروت از طلای سیاه کرد و در عزم جهانی برای صلح با طبیعت همگام شد؟!
● اطلاعات تکمیلی:
قیمت جهانی کرم هر کیلوگرم ۳۳ دلار و قیمت جهانی کود کرمی کمپوست هر کیلوگرم۳۰۰۰ ریال می‏باشد.

خسرو سلجوقی
عضو هیات علمی بازنشسته معاونت برنامه‏ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری

منبع : سایت الف