پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

خون ؛ سیال شگفت انگیز


خون ؛ سیال شگفت انگیز
خون بافت مایعی است که کار تغدیه و تنفس سلولهای بدن را بر عهده دارد؛ سیالی شگفت انگیز که در رگها جاری می شود و حیات و زندگی را بین سلول های بدن تقسیم می کند.
پیشرفت های بشر امروز و تحولات عظیم علمی در زمینه پزشکی، تاکنون هیچ جایگزینی برای این ماده زندگی بخش بدست نیامده و هنوز تامین خون سالم و کافی از مهمترین دغدغه های مجامع پزشکی است و در حال حاضر فقط خونی که توسط انسانهای نیکوکار اهداء می شود می تواند جان انسان های دیگر را از مرگ نجات دهد.
همه روزه در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده های خونی نیاز پیدا می کنند (از هر ۳ نفر، یک نفر در طول زندگی احتیاج به تزریق خون و فرآورده های خونی دارد) به عنوان مثال بر اساس آمارهای جهانی هم اکنون علت مرگ سالانه ۱۵۰ هزار نفر از زنان باردار در سطح جهان به دلیل نرسیدن خون به آنهاست؛ اهداء خون از سوی انسانها به عنوان اقدامی فداکارانه ضمن اینکه قابل ستایش است روزانه جان هزاران انسان را از خطر مرگ نجات می دهد.
آنچه در این میان اهمیت اهداء خون و جایگاه ویژه این کار را در جوامع نشان می دهد نبود جایگزین مناسب برای خون، محدود بودن زمان نگهداری و همیشگی بودن نیاز به خون است.
نیاز به تزریق خون را گاهی با پیشگیری، تشخیص سریع و درمان به موقع بیماری هایی نظیر کم خونی، مالاریا و... می توان رفع کرد؛ همچنین گاهی می توان از مایعات جایگزین نیز به صورت تزریقی برای جبران کاهش حجم خون و همچنین داروها و ابزار پزشکی برای کاهش خونریزی استفاده نمود، با این حال انتقال خون در پزشکی جنبه حیاتی دارد و حتی در موارد خاص توسط پزشک معالج برای بیمار تجویز می شود. همیشه بیمارانی وجود دارند که زندگی آنها وابسته به دسترسی به خون سالم است به طوری که اگر بخواهیم به مصرف کنندگان عمده خون و فرآورده های آن اشاره ای کنیم می توانیم بیماران مبتلا به انواع هموفیلی و کم خونی های مزمن، بیماران دیالیزی، پیوند اعضاء، افراد دچار سوختگی های شدید، بیماران نیازمند به جراحی های بزرگ و افراد مبتلا به سرطان- به خصوص در مرحله شیمی درمانی- و... را نام ببریم.
معمولاً مقدار خون در مردان کمی بیش از زنان است؛ یک سیزدهم وزن بدن یا به عبارت دیگر ۷ تا ۸ درصد وزن بدن را خون تشکیل می دهد و می توان گفت در مردان به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ۷۰ میلی گرم و در زنان ۶۵ میلی گرم خون وجود دارد؛ یعنی یک شخص بالغ با وزن حدود ۷۰ کیلوگرم بطور متوسط ۵ لیتر خون در بدن دارد و در هر بار اهداء حدود ۴۵۰ سی سی از خون خود را که به نوعی بخشی از جان و حیات او است، هدیه می دهد.
سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا هر فردی توانایی و شرایط اهداء خون را دارد؟ در جواب باید گفت که فرد اهداءکننده در صورت وجود سابقه بیماری هایی از قبیل هپاتیت ویروسی و برخی بیماری های عفونی دیگر، بیماری های مهم و جدی قلبی و ریوی، سابقه صرع یا تشنج، سابقه تماس جنسی مشکوک، سابقه اعتیاد به مواد تزریقی و الکلی، سابقه جراحی ، سابقه فشار خون (کنترل نشده) و دیابت، سپری کردن دوران حاملگی و شیردهی و... حتماً باید پزشک انتقال خون را در جریان قرار دهد تا با توجه به بررسی های پزشکی- تخصصی، توانایی یا عدم توانایی فرد برای اهداء خون توسط کادرپزشکی مربوطه تشخیص داده شود.
اگر بخواهیم در ادامه به برخی شرایط عمومی اهدای خون نیز اشاره ای داشته باشیم می توان: سن: ۱۷ تا ۶۵ سال، حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم، تعداد نبض بین ۵۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه، فشارخون متعادل (بین ۹۰ تا ۱۸۰میلی متر جیوه)، حداقل هموگلوبین خون ۱۲.۵گر در دسی لیتر، بالا نبودن درجه حرات بدن از ۳۷.۵ درجه سانتیگراد، ناشتا نبودن اهداءکننده و... را ذکر کرد.
اهداءخون تجربه خوشایندی است پس باید قبل از اهداء خون یک غذای مناسب بخورید و میزان آب بیشتری نسبت به روزهای گذشته مصرف کنید، همچنین لازم است نام و مقدار داروهای مصرفی خود را به یاد داشته باشید (حتی الامکان ۴۸ ساعت قبل از اهداء خون آسپرین مصرف نکنید)؛ هر چند خوردن دارو مانع اهداء خون نمی شود ولی به علت مصرف آن ممکن است از اهداء خون جلوگیری کنند.
مراحل اهداء خون یک روند ساده و ایمن است و تقریباً ۴۵ دقیقه زمان لازم دارد، وسایل مورد استفاده یکبار مصرف و استریل هستند؛ ابتدا فرم ثبت نام تکمیل و سپس به سؤالاتی پاسخ داده شده و پس از معاینات بالینی ساده (اندازه گیری فشارخون، دمای بدن، نبض و تهیه یک نمونه خون جهت تشخیص کم خونی از نوک انگشت فرد) در عرض حدود ۱۰ دقیقه خونگیری بعمل می آید؛ لازم است بدانید که بدن در مدت ۲۴ ساعت پس از اهداء خون، حجم مایع از دست رفته را جبران می نماید و جایگزینی خون از دست رفته حداقل بعد از ۸ هفته صورت می گیرد.
به اهداکنندگان توصیه می شود پس از اهدای خون به مدت ۱۵ دقیقه در محل خونگیری استراحت نموده و نوشیدنی و مواد خوراکی را که در اختیار آنان قرار می گیرد صرف نمایند، مراقب محل خونگیری روی بازو باشند و حداقل تا ۴ ساعت به پوششی که خونگیر روی بازوی آنها قرار داده است دست نزنند، به دستی که از آن خون گرفته شده فشار وارد ننموده و حداقل ۴ ساعت پس از خونگیری با آن دست بار سنگین جا به جا نکنند، حداقل تا یک ساعت پس از اهداء خون از استعمال دخانیات بپرهیزند و اگر بعد از اهدای خون حال خوبی نداشتند با مرکز انتقال خون محل خود تماس بگیرند و با پزشک یا پرستار حاضر در مرکز مشاوره نمایند.
در پایان باید بگوییم که اهداء خون علاوه بر اجر دنیوی واخروی، نجات جان همنوع و کسب رضایت الهی، مزایایی چون انجام معاینات پزشکی و آگاهی از سلامت جسمانی، کاهش بیماری های قلبی و عروقی (سکته های قلبی و مغزی)، فعال شدن مراکز خون ساز بدن، کاهش اضطراب، افزایش احساس پویایی و شادابی و ... را به همراه دارد و جای بسی خوشحالی است که هر ساله در کشور ما به تعداد اهداءکنندگان افزوده می شود که بدون شک این امر محصول ریشه دار بودن فرهنگ اهداء خون در تمدن ایرانی و اعتقادات و باورهای دینی مردم کشورمان دارد.
سعید کریمی
کارشناس بهداشت عمومی؛ دانشگاه علوم پزشکی کردستان
منبع : روزنامه کیهان


همچنین مشاهده کنید