پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


نفت؛ شرایط فعلی و وضعیت آینده


نفت؛ شرایط فعلی و وضعیت آینده
طی تابستان گذشته قیمت نفت در بازارهای جهانی به بشکه ای ۱۴۰ دلار رسید که موجب افزایش بی سابقه قیمت بنزین و گازوئیل (هر لیتر حدود یک دلارو۴۰ سنت) در امریکا شد. این امر که بندرت در این منطقه اتفاق می افتد باعث شد که بسیاری از مردم از خودروهای شخصی خود کمتر استفاده کنند و در نتیجه اتوبان ها به شکل قابل توجه ای خلوت شده بود. از طرفی این بحران انرژی موجب تعطیلی برخی از مراکز تولیدی (بویژه درصنعت خودرو) گردید.
در امریکا اوضاع اقتصادی بشکلی اسفبار شد که مردم از پرداخت وام های بانکی عاجز شده بودند.این بمعنای آغاز یک دوران رکود اقتصادی بود که در سطح دنیا بصورت اپیدمی در حال گسترش میباشد.نتیجه آن در نهایت منجر به کاهش تقاضای خرید نفت از سوی صاحبان صنایع گردید،بطوریکه در صورت ادامه این بحران فراگیر، کاهش میران تقاضا تا حد ۲ ملیون بشکه در روز از سوی امریکا خواهد بود.
اما از طرف دیگر امریکا به دلیل کاهش تولید داخلی، از سال ۱۹۷۰ بطور قابل ملاحظه ای به تامین نفت از سوی کشورهای خارجی نیازمند شده است، بطوریکه در حال حاضر ۷۰% از مصرف ۲۰ ملیون بشکه نفت روزانه خود را (که معادل یک چهارم نفت تولیدی در سطح جهان میباشد) از سایر کشورها وارد می کند.
از این رو قابل استنتاج است که با در نظر گرفتن متوسط قیمت نفت در حد ۱۰۰ دلار در هر بشکه،در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع مالی امریکا به خارج از این کشور سرازیر میشود که صرفا" موجب توسعه اقتصادی سایر کشورها خواهد شد. این میزان، بویژه در شرایط حال حاضروخامت اقتصادی امریکائی ها، رقم قابل ملاحظه ای میباشد.در نهایت شرایط بگونه ای است که آنها در فکر یک چاره اندیشی اساسی جهت خلاصی از وابستگی به این منبع انحصاری انرژی برآمده اند.بطوریکه بسیاری از صنایع اتومبیل سازی در امریکا (همچنین سایر کشورهای توسعه یافته) بطور جدی به سمت جایگزینی سوخت مصرفی در تولیدات خود ودر عین حال استفاده از منابع انرژی سازگاربا محیط زیست بصورت استراتژیک هستند.
از طرفی بسیاری از صاحبان صنایع انرژی (مانند Dutch Shell و Conoco Philips)معتقدند که علاوه بر محدودیت ذخائر میدان های نفتی،کشورهای اصلی تامین کننده انرژی، توانائی برآورده نمودن نیازهای بازارهای آینده را ندارند و از این روست که کشورهای توسعه یافته و صنعتی میبایست تا سال ۲۰۲۰ به فکر استفاده جدی از سایر منابع انرژی باشند.
همچنین بسیاری از صاحب نظران معتقدند که عصر اتکاء به منابع نفتی وانرژی های هیدروکربنی بسر آمده و بایستی خود را برای گذر به دوره نوین انرژی های هسته ای ،باد، وخورشیدی بصورت کامل و ایده آل آماده نمائیم. این بمعنای یک تحول اساسی خواهد بود که شواهد آن نیز در برخی از صنایع مانند خودروسازی (از جمله تولید خودروهای الکتریکی و یا هایبرید) قابل توجه است. اما در واقع این گذر به دوران انرژی های جدید چندان هم ساده نخواهد بود و قطع کامل این وابستگی به منابع نفتی خود مستلزم زمان قابل توجه و صرف منابع خواهد بود.
بر اساس اظهارات آقای Jim Grey ۷۵ ساله (طی سخنرانی اخیر او در واشنگتن) که ۵۰ سال از عمر حرفه ای خود رادر امور نفت و گاز سپری نموده است و اکنون رئیس شرکت حفاری کانادا بنام Hunter میباشد، دنیا در حال ورود به دوره جدیدی از "شوک قیمت" در بازار های نفتی و گذربه دوره فراکربنی (post-carbon) است.این دوران و بحران های ناشی از آن میتواند نتایج تنش زائی در حوزه های اقتصادی،سیاسی، واجتماعی بدنبال داشته باشد که طی ۵۰ سال اخیربی سابقه خواهد بود.بحران فعلی قیمت نفت ناشی از بروز یک واقعه جدید در بازار انرژی است.
مطابق معمول در صورت بروز بحران قیمت نفت، با افزایش یا کاهش میزان تولید، بازار قابل تعدیل بود. اما این مکانیزم در حال حاضر کارائی خود را از دست داده است.چرا که با افزایش قیمت نفت،ظرفیت تولید نفت توسط تولید کنندگان نیز افزایش یافته که خود این امر موجب رکود اقتصادی شده است.از طرف دیگر با کاهش قیمت و کاهش عرضه، انتظار متعادل شدن بازار می‌رود که چنین نبود (جهت اثبات این مدعا میتوان به نشست اخیر اعضا اپک وتصمیم نسبت به کاهش میزان عرضه ،و نتیجه معکوس کاهش قیمت در بازار های جهانی اشاره نمود) .اما بنا به اظهارات آقای گری، در طی یک مدت زمان چهار ساله ،مجددا" قیمت نفت به میزان سقف گذشته خواهد رسید.
او همچنین معتقد است که کشورهای صنعتی ،در صورت عدم استفاده فراگیر از منابع انرژی جدید (بویژه هسته ای) در فاصله زمانی ۳ تا ۶ سال آینده ،وضعیت بحرانی خواهند داشت.
از سوی دیگر کشور مکزیک که اصلی ترین تامین کننده نفت امریکا است در حال پاره ای از تغییروتحولات سیاسی اقتصادی در راستای استقلال از انحصار درآمدهای نفتی است. بطوریکه پیش بینی میشود حتی این کشورطی ۵ تا ۶ سال آینده، خود از جمله کشورهای وارد کننده نفت قرار گیرد که این امر خود موجب افزایش قیمت نفت بشکل قابل ملاحظه ای خواهد بود.علاوه بر آن که ذخائرCantarell(بزرگترین میدان نفتی این کشور) در حال حاضردچار رکود و کاهش قابل توجه ای نیزشده است.
درشرایط کنونی ،ظرفیت تولیدی نفت وگاز در سطح جهانی به میزان ۸۸ ملیون بشکه در روز است که در صورت ملاحظه فرسودگی تجهیزات، این میزان در حد سالانه ۴.۵% کاسته میشود.این بدان معناست که در صورت عدم افزایش تقاضا،طی ده سال آینده حداقل حدود ۴۰ ملیون بشکه در روز بایستی به ظرفیت تولیدی کشورهای تولیدکننده افزوده شود. درصورتی که توانائی محدود منابع و ذخائر نفتی ،این امر را مقدور نمی سازند (البته بنظر نگارنده با توجه به حجم سرمایه گذاری هایی که در طی سال های اخیراز سوی بسیاری ازکشورهای تولیدکننده در ایجاد و یا بهبود تجهیزات پالایشگاهی، بویژه طی دوره اخیر رشد قیمت نفت، صورت پذیرفته است، آمار و ارقام مذکور قابل بازنگری خواهد بود، بگونه ای که حداقل پاسخگوی جبران فرسودگی تجهیزات در سال های آتی باشد ).
نکته قابل توجه دیگر آنستکه بنا به تئوری آنالیزر رشد اقتصادی Charles Maxwell ،تحول در انرژی و قیمت نفت را میتوان به صورت یک مدل سه مرحله ای (یا سه موج) در نظر گرفت. درموج اول این تحول (که در تابستان گذشته شاهد آن بودیم) قیمت نفت به بشکه ای حدود ۱۴۰ دلار میرسد.
درموج دوم که تا قبل از سال ۲۰۱۲ اتفاق خواهد افتاد قیمت نفت به حدود ۱۰۰ دلار حواهد رسید.در این مقطع کشورهای عضو اپک به حداکثر ظرفیت تولید خود خواهند رسید و دنیا به منابع نفتی شش کشور عراق، ایران، عربستان، امارات، کویت، و ونزوئلا وابستگی بسیار زیادی خواهد داشت.
درموج سوم که در فاصله زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ اتفاق میافتدفجهان شاهد کاهش مستمر و قابل ملاحظه در تقاضای نفت خواهد بود. در این دوره زمانی،بسیاری از کشورها منابع انرژی خود را با منابع جدید بشکل پایدار و قطعی جایگزین نموده اند و دیگر به منابع هیدروکربنی وابسته نیستند.
مجید جان فرسا
مشاور سیستم های مدیریت
تورنتو - کانادا
منبع: Canadian Business – October ۲۰۰۸
منبع : سایت الف


همچنین مشاهده کنید