بورس اوراق بهادار

"بورس اوراق بهادار" به معنی یک بازارمتشکل ورسمی سرمایه است که درآن خرید وفروش سهام شرکت ها یا اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبرخصوصی، تحت ضوابط وقوانین ومقررات خاصی انجام می شود. مشخصه مهم بورس اوراق بهادار ، حمایت قانون از صاحبان پس ازاندازها وسرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است .
بورس اوراق بهادار ، ازسویی مرکز جمع آوری پس اندازها وازسوی دیگر ، مرجع رسمی ومطمئنی ، است که دارندگان پس ازاندازهای راکد ، می توانند محل نسبتاً مناسب وایمن سرمایه گذاری را جستجو کرده و وجوه مازاد خودرا برای سرمایه -گذاری در شرکت ها به کارانداخته وبا خرید اوراق قرضه دولت ها و شرکت های معتبر ، از سود معین وتضمین شده ای برخوردار شوند .
"بورس کالا" بازار متشکل وسازمان یافته ای است که تعداد زیادی از عرضه- کنندگان ، کالا یامتاع خودرا عرضه وکالای مربوطه پس از بررسی های کارشناسی وقیمت گذار ی توسط کارگزاران آن بازار برای خریداران ابتیاع می شود .مانند بورس طلا ، بورس فولاد ، بورس گندم وغیره . بورس کالا در سطح بین المللی بیشتر در مورد کالاهای استراتژیک تشکیل می شود.
دربازارگانی داخلی ایران اصطلاح بورس کالا به بازارهای اختصاصی کالاهای سرمایه ای ، واسطه ای یامصرفی اطلاق می شود که از نظر جغرافیا یی دریک محدوده معین واقع شده وتعدادزیادی از عناصر عمده فروشی یاخرده فروشی آن کالای خاص را دربرداشته باشد . مانند بورس دربازار تهران ، بورس اهن ، بورس کفش ، بورس ابزار ویراق وغیره .
● چگونگی بوجود آمدن بازار بورس اوراق بهادار
پیدایش بورس دردنیا، یکی به پیدایش شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود و دیگری به پیدایش شرکتهای سهامی عام مربوط می شود. درگذشته بازرگانان جهت جلوگیری ازضرروزیان وخسارت احتمالی ترجیح می دادند، ضرروزیان خود را از راه شراکت تقسیم کنند. این امرتنها از طریق جمع نقدینگی ازمردم، وایجاد شرکت سهامی باچند نفر شریک در حدودسهام خریداری شده، یا سرمایه پرداخت شده شرکت میسرمی شد. شرکت هند شرقی اولین شرکتی بود که به این اقدام دست زد. بعدها با گسترش مبادلات تجاری وایجاد ارتباط مردم با صاحبان سرمایه مراکزی بوجود آمد که با تماس این دو گروه با یکدیگر بمنظور رفع احتیاجات بلندمدت یکدیگر بازار سرمایه بوجود آمد.
● تاریخچه مختصری از بورس اوراق بهادار
واژه بورس از نام خانوادگی شخصی بنام « واندر بورس» گرفته شده است. وی دراوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ۱ بلژیک زندگی می کرده وصرافان شهر درمقابل خانه او به داد و ستد کالا، پول و اوراق مختلف می پرداختند. نام او بعدها به محل داد و ستد پول ، کالا ، اسناد مالی و تجاری نهاده شد.
اولین بازار متشکل سرمایه در جهان درشهرآنورس بلژیک درسال ۱۴۶۰ میلادی بوجود آمد. رشد بورس سهام و جاافتادن آن در عملیات تجاری واقتصادی با انقلاب صنعتی اروپا، و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن قاره، از کشاورزی به صنعتی همراه بوده است. دراوایل قرن هفدهم درشهرآمستردام توسط کمپانی معروف استعماری « هند شرقی» بورس اوراق بهادار تشکیل گردید. این شرکت سهام خود را دراین بورس عرضه نمود.
دومین بورس معتبر دنیا بورس لندن است که درسال ۱۸۰۱ میلادی با انتشارچهارهزار سهم پنجاه پوندی به مبلغ دویست هزار پوند باعضویت پانصد نفر افتتاح وآغاز بکار کرد. دراوایل شروع بکار این بورس، اوراق بهادار خارجی وداخلی مورد دادوستد قرار می گرفته است. بورس نیویورک دراواخر قرن هجدهم تاسیس شد که باتوجه به بورس آمریکن، ازنظر حجم معاملات در مقام اول قرارگرفت، در آمریکا اولین محل شناخته شده بعنوان بورس اوراق بهادار در نیویورک درمحوطه ای در زیرسایه درخت نارون بزرگی درخیابان وال استریت بود که بعدها به قهوه خانه ای در نزدیکی همان محل انتقال یافت. باجمع آوری مبالغی بعنوان ورودیه ازدلالان(کارگزاران) وگسترش عملیات، بورس وال استریت تقویت شد و به مجتمع بزرگی مبدل گردیدکه بعدها بنام بورس نیویورک رسماً به ثبت رسید.
تعداد کارگزاران بورس نیویورک درحال حاضر به چند هزار بالغ میگردد. سایر بورسهای سهام درآمریکا - بوستون - لوس آنجلس - شیکاگو- فیلادلفیا- بالتیمور- سالت لیک سیتی - دیترویت - پیتسبورگ - سین سیناتی - میدوست - و ... در ژاپن نیز بورسها و بانکهای پویاوجود دارد بطوریکه دردنیا ازهرده بانک بزرگ دنیا نه بانک به ژاپن تعلق دارد. تقریباً ازهرشش نفر ژاپنی یکنفرسهامدار شرکتهای تولیدی وصنعتی بوده و درآمریکا تقریباً ازهرپنج نفر یکنفر ودرانگلستان تقریباً ازهردو نفر یکنفر سهامداران بورس هستند. دیگر بورسهای دنیا عبارتند از: زوریخ - فرانکفورت - وین- وکزامبورک- و ...
درحال حاضردراکثرکشورهای دنیا تشکیلات بورس وجود دارد. فدراسیون بورسهای جهان با حدودسی و شش عضو به عنوان یک سازمان هماهنگ کننده بین- المللی نسبت به همکاری و تشریک مساعی بین بورسها ،تهیه و ابلاغ ضوابط عملیاتی، حفاظت از منافع و حقوق صاحبان سهام و توسعه بازار سرمایه، فعالیت مینماید .
● تاریخچه ای از بورس اوراق بهادار در ایران
ایجاد بورس اوراق بهاداردرایران به سال ۱۳۱۵برمیگردد که یک کارشناس بلژیکی و یک کارشناس هلندی جهت تنظیم مقررات قانونی به ایران آمدند. پس از جنگ جهانی دوم وکودتای بیست و هشت مرداد ۱۳۳۲ مجدداً درسال ۱۳۳۳ با واگذاری ماًموریت تشکیل بورس اوراق بهاداربه اتاق بازرگانی وصنایع ومعادن ایران وبانک مرکزی و وزارت بازرگانی تحقیقات از سرگرفته شد. دراین بین در سال۱۳۴۰ نظام اقتصادی سرمایه داری غرب با توجه به گستره سیاسی و اقتصادی با ایران، بورس ایران بعنوان یکی ازابزارهای استراتژیک اقتصادی متولد شد. غربیها باتوجه به عدم نیازبه سرمایه گذاریهای بومی دست به جلب مردم ایران زده وباجمع آوری سرمایه‌های کوچک، این سرمایه گذاری ها را بومی و مردمی جلوه دادند و صنایع مونتاژ و تکنولوژی عقب مانده صادراتی خود رادرایران مستقر کردند. باتوجه به شرایط فرهنگی وسنتی جامعه و عدم اطمینان ازسرمایه گذاری دربورس وعدم قبول خطر، بالاخره پس ازدوازده سال درسال۱۳۴۵ قانون ومقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران به مجلس شورای ملی ارسال و در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ تصویب شد. بدلیل عدم آمادگی محافل صنعتی و بازرگانی بالاخره دربهمن ماه ۱۳۴۶ با ورود سهام بانک صنعت و معدن به بورس، فعالیت خود را آغاز نمود. به دنبال برقراری معافیتهای مالیاتی برای شرکتهای پذیرفته شده دربورس، فعالیت بورس تهران درپانزدهم بهمن سال ۱۳۴۶ باورود ومعاملات سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی -شرکت نفت پارس- اوراق قرضه دولتی- اسناد خزانه - اوراق قرضه سازمان گسترش ومالکیتهای صنعتی- اوراق قرضه عباس آباد شروع بکارکرد. پس ازیازده سال تعداد شرکتهای پذیرفته شده دربورس به صد ودوشرکت با سرمایه دویست و سی میلیارد ریال و حجم معاملات صد و پنجاه میلیارد ریال در سال ۱۳۵۶ رسید.
عوامل عمده محدودیت و نسبی بودن رونق معاملات در بازار بورس تا سال ۱۳۵۷ به قرار ذیل میباشد:
۱) اعتبارات آسان و ارزان سیستم بانکی به شرکتها و موسسات بزرگ تولیدی وصنعتی.
۲) وجود رانت مالی ومجموعه های بزرگ ومعدود صنعتی و بازرگانی و بانکی سرمایه داران بزرگ ووابسته به رژیم.
۳) رواج فرهنگ سوداگرای و فقدان انگیزه های پیوستن به بورس و مشارکت درتولید ملی به خاطر سودهای کلان در بخش بازرگانی و معاملات زمین ومستغلات.
۴) عدم آشنایی مردم با بورس به عنوان بازار سرمایه و نقش آن در خانواده و اقتصاد و بازرگانی.
۵) مشکلات ساختاری اقتصاد و فشارهای تورمی و ترقی قیمتها.
۶) عدم اعتماد مردم به سودآوری و مدیریت صحیح و مؤثر شرکتها.
۷) حساب سازیهای شرکتهای پذیرفته شده در بورس و عدم کنترل کافی مراجع رسمی درآنها.
۸) وجود شرکتهای سهامی خاص و تضامنی خانوادگی و دایره محدود و حتی مسدود پذیرش شریک.
بدنبال اعتصابات وتظاهرات درسال ۱۳۵۷ که بورس به حالت رکود و تعطیلی درآمد، صاحبان سرمایه خود را با سهام سوخت شده روبرو می دیدند. خروج ارز از ایران شروع شد و بورس به تعطیلی کامل کشیده شد. با تصویب قانون اداره امور بانکها توسط شورای انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۷/۳/۱۳۵۸ تعداد بانکها کاهش یافت و بانکهای واحد تشکیل شد و همینطور ملی شدن بیمه ها. بالاخره براساس قانون بیست و چهار شرکت ازگردونه بورس خارج شدند وتعدادی نیز مدیریت دولتی یافتند ودوباره به بورس برگشتند(بیست و پنج شرکت). بدین ترتیب از اوایل سال ۱۳۶۲باتشخیص معاملات اوراق قرضه بدلیل بهره مشخص و ربوی بودن آن بورس در فترت فرو رفت.
درسال ۱۳۶۷ پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ از جانب جمهوری اسلامی ایران و باهدف ایجاد رشد اقتصادی و... در نیمه دوم ۱۳۶۷ تعدادی از شرکتها به بورس برگشتند. در پایان سال ۱۳۶۸ تعداد شرکتهای بورس به هفتاد واحد رسید. طی دوره آبان ۱۳۶۸ تاخرداد ۱۳۷۱معاملات بورس شدیداً رونق داشت، بطوریکه رابطه منطقی بین عرضه وتقاضا ودر نتیجه رابطه منطقی بین سودآوری و قیمت سهام قطع شد، وآهنگ سقوط بورس ازسال ۱۳۷۱ شروع شد و تا نیمه سال ۱۳۷۲ ادامه داشت، سپس از رکود بیرون آمد بطوریکه در سال ۱۳۷۴ به دویست و بیست و یک شرکت رسید.
این روند تاکنون ادامه یافته و حجم معاملات درسال ۱۳۸۰ مجموعاً هفت هزارو هشتصد میلیارد ریال و تعداد شرکتهای پذیرفته شده سیصد و هشت شرکت بوده است.
● تعریف وآشنایی با بورس اوراق بهادار
بورس یک بازار اقتصادی است که درآن سهام وسایراوراق بهادار ازقبیل اوراق مشارکت مورد داد وستد قرارمی گیرد. امتیاز عمده این بازار سرمایه گذاری بلندمدت است که شرکتها ازطریق فروش سهام سرمایه لازم را تامین وبامشکل بازپرداخت آن مواجه نمی باشند. خریداران این سهام چنانچه به پول خود نیازداشته باشند سهام خودرا دربازار عرضه وبا فروش آن مالکیت را از خودبه خریدارجدید انتقال می دهند. بورس برخلاف سپرده گذاری دربانک ازعواید متعددی برخوردار است که حداقل این عواید سود نقدی سهام و رشدقیمت آن می باشد. به بیان ساده تر، دربورس علاوه برسود دریافتی توسط سهامداران، اصل سرمایه گذاری آنها نیز مشمول تغییر می شود که در برخی موارد افزایش قیمت سهام به مراتب بیشتر از سود نقدی سالیانه آنها می باشد.
وقتی ازبورس صحبت می کنیم منظورمحلی است که درآن اوراق بهاداربه معنای عام آن معامله میشود. مشهورترین اوراق بهادارپول کشورهای مختلف(ارزها)هستند. سهام شرکتها و واحدهای تولیدی، تجاری وخدماتی نوعی دیگر ازاین اوراق می باشند. همینطور اوراق قرضه نیز، چه توسط دولت صادرشده باشد و چه توسط بخش خصوصی نوع دیگری ازاوراق بهادارمحسوب می شوند. درحال حاضربه لحاظ مقررات حاکم براوراق بهادارموجب شده تا دو نوع بازار برای آنها بوجود آید. یکی«بازارپول» که درآن معاملات بصورت نقدی وکوتاه مدت انجام می شود و درایران انحصاراین معاملات به نظام بانکی کشور واگذار شده است و دیگری « بازار سرمایه » که درآن معاملات سهام باماهیت بلند مدت صورت می گیرد.
بورس اوراق بهادار و تشکیلات سازمانی اش
بورس هم مانند هر سازمان دیگری ، دارای تشکیلاتی است تا به اداره بهتر آن کمک کند . تشکیلاتی که اسامی ساده و وظایفی پیچیده دارند . ساز و کار مرسومی نیز بر این اسامی و وظایف حاکم است که هر چند قدیمی ، اما اگر مراعات شود ، راهگشا ست . در قانون تاسیس بورس اوراق بهادار, برای اداره آن ، ۴ رکن اصلی در نظر گرفته شده است که عبارت اند از:
۱) شورای بورس اوراق بهادار
کسانی که اخبار بازار سرمایه را دنبال می کنند ، به یاد دارند که با تغییر مدیریت اقتصادی کشور پس از انتخابات سال ۱۳۸۰ ، شورای بورس ، رسمیت ملموس تر و جلسات آن ، جدیت بیشتری یافتند . تا جایی که شخص وزیر ، عضو پنجم این شورا تلقی می شود . اما در اصل ، این جلسات به ریاست رییس بانک مرکزی و به منظور تصویب آیین نامه های جدید و نظارت بر حسن اجرای آنها تشکیل می شود .
۲) هیات پذیرش بورس اوراق بهادار
وظیفه این نهاد از نام آن پیداست : پذیرش یا حذف اوراق در بورس . کارشناسان این هیئت ، زیر نظر قائم مقام بانک مرکزی ، وضعیت شرکت مورد نظر را با شرایط و ضوابط بازار سنجیده و برای متقاضیان ورود به بورس ، جواز پذیرش صادر وصلاحیت حضور پذیرفته شدگان ، را بررسی می کنند .
۳) سازمان کار گزاران بورس اوراق بهادار
طبق قاعده تمام بازار های بورس جهانی ، خرید و فروش سهام ، توسط واسطه هایی به نام کارگزار انجام می گیرد . اما این گروه نیز هر چند به صورت مستقل از سازمان بورس ، اما دارای ضوابط و تشکیلات مخصوص خود است ؛ تا افرادی که به عنوان امین سرمایه های مردم به کار مشغولند ، امین هم باقی بمانند .
۴) کار گزاران رسمی بورس اوراق بهادار
در بورس، ضوابطی وجود دارد که با وجود سختی، اطمینان سهامداران را از درستی معاملات بازار بالاتر می برند. یکی از آنها، عدم اجازه معامله مستقیم توسط سهامداران است. هر کس که بخواهد سهمی را خرید کند یا آنرا به فروش رساند، باید به "واسطه" معاملات مراجعه کند. این افراد واسطه، که خبره بازار بوده و پس از سالها تجربه، از صافیهای سازمان بورس هم گذشته اند، کارگزار نامیده می شوند. بسیاری گمان می کنند که عملیات کارگزاری، کار ساده و کارگزاری شغل راحتی است. اما در اغلب نقاط دنیا، کارگزاران، به دلیل موقعیت خطرناک شغلی شان، زودتر از هر قشر دیگری بازنشست می شوند. کارگزاری بورس اوراق بهادار، نوعی خدمات مشاوره به شمار می رود که محتاج هوشمندی, سرعت عمل, صداقت و امانت داری است. وظیفه اصلی کارگزاران خرید یا فروش اوراق بهادار با پایین ترین هزینه است. در اصل، یک کارگزار، نماینده مشتری است و اولین مسئولیت او، اجرای سفارشها و انجام خواسته های مشتری از لحاظ خرید و فروش اوراق بهادار است. به دلیل همین حساسیت فعالیت کارگزاران است که انجمن ملی معامله گران اوراق بهادار، ضوابطی را تعیین کرده است که برای نظارت بهتر به عملکرد این گروه طراحی شده است. با این حال، کارگزاران، به صورت مستقل از سازمان بورس عمل کرده و تنها، تحت نظارت آن می باشند. نظارت بر کار کارگزران نیز با اطلاعاتی که کمیسیون بورس اوراق بهادار کسب می کند، صورت می گیرد.
کارگزاران در ازای خدمتی که برای مشتریان انجام می دهند حقی دریافت می کنند که میزان آن بین سه چهارم درصد در هنگام خرید سهام تا یک و بیست و پنج صدم درصد کل مبلغ سهام مورد معامله در هنگام فروش آن متغیر است .
۵) هیات داوری بورس اوراق بهادار
اما هیچ معامله ای نیست که اختلافی در آن پیش نیاید . در بازار بورس نیز از این موارد بسیار است . هیئت مزبور ، حل اختلاف کارگزاران با یکدیگر یا با مشتریانشان را بر عهده دارد. طبیعی هم هست که ریاست این هیئت بر عهده نماینده وزارت دادگستری باشد.
۶) تالار بورس اوراق بهادار
هر خرید و فروشی ، به فضایی نیاز دارد تا خریدار و فروشنده در آن جمع شده و بر سر قیمت ها به چانه زنی بپردازند . خرید و فروش اوراق بهادار ثبت شده در بورس نیز در مکانی که آنرا تالار بورس می نامیم و البته در ساعات مشخصی ، صورت می گیرد . در تالار های امروزی ، تابلویی برای نمایش قیمت سهام و لوازم ارتباطی نظیر تلفن و کامپیوتر و میزی برای استقرار واسطه گران تعبیه شده است.
۷) فهرست رسمی بورس اوراق بهادار
نکته مهم آن است که در بورس اوراق بهادار ، تنها اوراقی قابل معامله هستند که در بورس پذیرفته شده و نام آنها در فهرست رسمی آن درج شده باشند . یعنی سهام هر شرکت یا ورق ارزشمندی ، اول باید از صافی ضوابط سازمان بورس گذشته باشد ، تا بتواند در تالاری که گفتیم مورد معامله قرار گیرد . این ضوابط هم برای آن است که خریدار تا حدی بتواند به وضعیت شرکت در بلند مدت اطمینان حاصل کند و لااقل در میان شرکتهای محدودتری به انتخاب بهتری دست بزند . اما در نهایت ، تصمیم گیری درست و به موقع است که سرنوشت سود یا زیان سهامدار را معین می کند و سازمان بورس تنها می تواند از تخلفات مورد نظر جلوگیری کند و ضمانت کننده سود سهامداران نخواهد بود.
۸) تابلوی قیمتها
برای خریداران مهم است که بدانند ، مجموعه سهام بورس در هر لحظه از نظر قیمت و تعداد سهام قابل عرضه یا مورد تقاضا در چه وضعیتی قرار دارند . در همین گفتار هم آوردیم که در تالار بورس ، تابلوی قیمت سهام ، زینت بخش دیوار شده و در هر لحظه ، اطلاعات تغییر وضعیت قیمت سهام را در اختیار سهامداران می گذارد . البته تابلوها و صفحات نمایش دیگری هم هستند که برای اطلاع سهامدار از آخرین وضعیت سهام در بازار تعبیه شده اند . به این ترتیب ، یک ناظر عادی هم می تواند به راحتی جریان روند معاملات را دنبال کند . معاملات هیچ تجارتخانه ای در اقتصاد , این چنین در معرض دید و آگاهی و قضاوت عموم قرار ندارد . در پایان هر روز هم این اطلاعات برای درج در روزنامه های رسمی کشور ، به دفتر آنها ارسال می شود .
● شرایط پذیرش سهام شرکتها در سازمان بورس اوراق بهادار
شرایط پذیرش در بازار سهام شامل محدودیت هایی است که به پذیرش شرکتهای مطمئن، سود ده و برخوردار از آینده امیدوار کننده می انجامد این شرایط در واقع به مانند یک فیلتر عمل می کند و از ورود شرکتهای ضعیف و دارای عملکرد مالی اقتصادی نامطلوب جلوگیری می کند در شرایط پذیرش شرکتها به بورس اوراق بهادار تهران، تراز مالی مثبت، سوددهی، و تضمین امکان سودآوری آتی، ساختار سهامی عام، حداقل سرمایه دوهزاروپانصد میلیون ریال، حداکثر چهل و نه درصد سهام متعلق به دولت و مطابقت با استانداردهای مالی از موارد مهم شرایط قلمداد می شود. در غیر این صورت شرکتها به جای پذیرش درگروه شرکتهای تابلوی اصلی در تابلوی دوم وارد می شوند و تا احرازشرایط عادی به تابلوی اصلی راه نمی یابند.
● تعریف شرکت
طبق قانون تجارت انواع شرکتها عبارتند از
ـ سهامی
ـ با مسئولیت محدود
ـ تضامنی
ـ مختلط غیر سهامی
ـ مختلط سهامی
ـ نسبی
ـ تعاونی تولید و مصرف.
▪ تعریف شرکت سهامی:
به موجب ماده یک قانون تجارت شرکت سهامی عام شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به ملبغ اسمی سهام آنها است و طبق ماده دو قانون مذکور شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می شود ولو اینکه موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
مشخصات متمایز کننده این نوع شرکت با سایر شرکتها عبارت است از:
۱) سرمایه به سهام مساوی تقسیم شده باشد.
۲) مسئولیت دارندگان سهام فقط محدود به سهام آنهاست.
۳) کلیه عملیات شرکت، بازرگانی محسوب می شود.
۴) عمده شرکا کمتر از سه نفر نخواهد بود.
۵) سرمایه شرکت از مبلغ ۱.۰۰۰.۰۰۰ ریال نباید کمتر باشد.
انواع شرکتها سهامی عبارتند از : شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص.
ـ تعریف شرکت سهامی عام :
شرکت سهامی عام شرکتی است که موسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را ازطریق فروش سهام به مردم تامین می کنند. به این طریق که موسسین قبلاٌ بیست درصد سرمایه را خودشان تعهد کرده و لااقل سی وپنج درصد مبلغ تعهد شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس در یکی از بانکها سپرده و سپس اظهار نامه ای به ضمیمه طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام به مراجع ثبت شرکتها تسیلم می نمایند .
ـ شرکت سهامی خاص
شرکت‌هایی که تمام سرمایه آن در موقع تاسیس منحصراً توسط موسسین تامین شده است.
● تعریف پذیره نویسی
تعهد پرداخت سهام را که از ناحیه اشخاص به عمل می آید، قانون پذیره نویسی نامیده می شود. به موجب آگهی (که اصطلاح قانونی آن در این مورد اعلامیه است) اشخاصی که مایل به سرمایه گذاری در شرکت سهامی عام هستند دعوت می شود که شرکت برای انجام آن تاسیسمی شود و سرمایه ای که در نظر گرفته شده و با اطلاع ازسوابق و شخصیت موسسین در خرید سهام، شرکت نمایند.
طرح اعلامیه مزبور طبق ماده نه قانون اصلاحی باید به شرح زیر باشد:
نام شرکت ـ موضوع شرکت ـ مرکز اصلی شرکت و شعب آن در صورت وجود ـ مدت شرکت ـ هویت کامل و اقامتگاه و شغل موسسین ـ مبلغ سرمایه و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک و تعداد و نوع سهام ـ تعیین چگونگی و موجبات آن (در صورتی که موسسین مزایایی برای خود در نظر گرفته اند.)ـ تعیین مقداری از سرمایه که موسسین تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده اند ـ ذکر هزینه هایی که موسسین تا آن موقع جهت تدارک مقدمات تشکیل شرکت پرداخت کرده اند و بر آورد هزینه های لازم تاشروع فعالیت شرکت ـ در صورتی که انجام موضوع شرکت قانونا" مستلزم موافقت مراجع خاصی باشد ذکر مشخصات اجاره نامه یا موافقت اصولی آن مرجع ـ ذکر حداقل سهامی که هنگام پذیره نویسی باید توسط پذیره نویس تعهد شود و تعیین مبلغی که باید مقارن پذیره نویسی نقدا" پرداخت گردد ذکر شماره و مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام مورد تعهد باید به آن حساب پرداخت گردد و تعیین مهلتی که اشخاص ذیعلاقه می توانند برای پذیره نویسی و پرداخت مبلغ نقدی به بانک مراجعه کنند تصریح به اینکه اظهارنامه موسسین به انضمام طرح اساسنامه برای مراجعه علاقمندان به مرجع ثبت شرکتها تسلیم شده است ـ ذکر نام روزنامه کثیر الانتشار جهت درج آگهی ها ـ چگونگی تخصیص سهام به پذیره نویسان.● مجمع عمومی موسسین :
پس از گذشتن مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و یا در صورتی که مدت پذیره نویسی تمدید شده باشد بعد از انقضای مدت تمدید شده، موسسین حداکثر تا یک ماه به تعهدات پذیره نویسان رسیدگی و پس از احراز این که تمام سرمایه شرکت به طور صحیح تعهد گردیده و حداقل سی و پنج درصد است، تعداد سهام هر یک از تعهد کنندگان را تعیین و اعلام نموده و مجمع عمومی موسسین را برگزارمی‌کند.
● وظایف مجمع عمومی موسسین :
۱) به کلیه اوراق سهام و پذیره نویسی ها رسیدگی می نماید.
۲) اطمینان از پرداخت حداقل سی و پنج درصد تعهدات پذیره نویسان
۳) تصویب اساسنامه شرکت
۴) انتخاب اولین مدیران و بازرسان شرکت
۵) انتخاب روزنامه کثیرالانتشار
باید خاطر نشان کرد برای سرمایه گذاری در شرکتهای تازه تاسیس در ایران باید توجه داشت به علت تفاوت ارزش روز شرکتها همچنان ارزنده ترین شرکتها شرکتهایی هستند که از قدمت بیشتری برخوردارند. چه بسا پذیره نویسی اولیه و سرمایه گذاری در این حالت منجر به سودآوری در سالهای آتی شده وسرمایه گذار با خواب سرمایه روبرو خواهد شد.
● چرا در بورس اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنیم
چنانچه تفسیر برخی ازاقتصاددانان را بپذیریم، پس انداز نیزخود نوعی هزینه است. به تفسیردیگرنوعی به هدردادن پول. برای رفع هرگونه شبهه باید بلافاصله به کیفیت این نوع مخارج اشاره کنیم، تا با «هزینه مصرفی» به معنای عام ومعمول آن اشتباه نشود. درواقع این یک حقیقت است که مازاد درآمد افراد برمصرفشان بالاخره به یکجور سرمایه گذاری اختصاص پیدا می کند. تخصیص پس انداز به سرمایه گذاری می تواند مستقیم یاغیرمستقیم باشد. بانکها بعنوان مؤسسات وابسته پس اندازهای مردم را جمع آوری می کنند و بصورت تسهیلات بانکی دراختیار سرمایه گذاران قرار می دهند. دراینصورت صاحبان سپرده ها هیچگونه دخالتی درانتخاب سرمایه گذاریها ندارند وپول هایشان بطورغیر مستقیم درسرمایه گذاریها مصرف می شود اماممکن است همین افراد تصمیم بگیرند که شخصاً پولهایشان را سرمایه گذاری کنند. در این حال سرمایه گذاری بطورمستقیم یا خرید سهام میتواند نظرشان را تامین کند.همانطوریکه می دانید پس انداز دربانکها، درآمدنسبتاًکم ومشخص وثابتی دارد که آنهم باتوجه به نرخ سود می باشد. اما اطمینان بازپرداخت اصل سرمایه گذاری، دربانکها تضمین می شود. اینها مزایایی هستند که سپرده گذاران را به بانکها جذب می کند. ولی سرمایه گذاری ازطریق خرید سهام شرکتها دربورس دارای مزایایی می باشد.
افزایش قیمت سهام - دریافت سودسهام - معافیت مالیاتی - حق رای و اعمال مدیریت - تنوع سرمایه گذاری - اطمینان از محل سرمایه گذاری - حق خرید سهام انتشار یافته و…
● جاذبه های بورس اوراق بهادار برای مردم
▪ ولی واقعا چرا مردم پولشان را در بورس سرمایه گزاری می کنند ؟
هرچه باشد ، در میان راههای مختلف سرمایه گزاری ، بازار بورس ، یکی از خطرناکترین هاست . نکته هم همینجاست : کسانی وارد این بازار می شوند که اهل خطر کردن اند و انتظارهم دارند سود بیشتری ببرند . قطعا این افراد ، سود این بازار را با سود بانکی و خرید اقلام مختلف دارایی ( مثل موبایل و ماشین و ... ) و خرید سکه و ارز و دیگر اقلام مقایسه می کنند ، و با یک دودوتا چهارتا ، بورس را برای فعالیت النتخاب می کنند . مقایسه درستی است ، ولی باید توجه داشت ، همانطور که در خرید سهام باید دقت کرد که همه تخم مرغ ها در یک سبد نباشند ، ( یعنی همه سرمایه مان به خرید یک سهم اختصاص نیابد ) ، در تقسیم سرمایه بین انواع دارایی هم این نکته را باید در نظر داشت و برای کاهش خطرات ، می توان بخشی از دارایی را به انواع دیگری از سرمایه گزاری نیز تخصیص داد . یعنی برخی از این سرمایه گزاری ها ، در کنار فعالیت در بورس ، می توانند مفید بوده و رقیب دیدن آنها ، چندان درست نیست .
اما در مقایسه بازار بورس با دیگر بازارها ، گاهی یادمان می رود که یکی از مهمترین ویژگی های این بازار ، وجود قوانین سخت گیرانه است . از یک طرف ، هر شرکتی نمی تواند وارد این بازار شود و شرایط اولیه خاصی را باید دارا باشد . از طرف دیگر ، هر شرکت ، در طول عضویتش در بورس ، باید همگان را از ریز و درشت کارهایش مطلع کند . این امر، باعث می شود هم سهامدارانش از وضعیت شرکت اطلاع داشته باشند وهم دیگران بتوانند برای خرید آن سهم تصمیم بگیرند . ضمن آنکه هر شرکتی که از قوانین بورس سرپیچی کند ، به طور موقت یا دائم از بورس خارج می شود .
جالب اینجاست ، کسانیکه بر عملکرد شرکتها نظارت می کنند ، اصلا کارشان همین است . اینجاست که دولتی بودن یک نهاد ، برای حفظ منافع مردم و سهامداران ، به کار می آید .
شاید گمان کنید از آنجا که در این بازار ، خرید و فروش ها تنها به وسیله افراد خاصی ( به نام کارگزار ) انجام می شود ، تقلب هم زیاد خواهد بود . ولی همان کارشناسان که گفتیم ، به کار این "دلالان حرفه ای" هم نظارت می کنند . فرض کنید اصلا این واسطه ها نبودند ، می دانید چه هرج و مرجی می شد ؟!
بازهم به کار و وظایف این کارشناسان واسطه خواهیم پرداخت .
اما یک نکته را هم درباره مقایسه این بازار با برخی از سرمایه گزاری ها که صرفا به خرید یک قلم دارایی و نگهداری آن برای افزایش قیمت منتهی می شود ، اضافه کنیم : تا اینجا هرچه گفتیم از منافع مادی و محسوس این بازار بود ، اما نباید فراموش کرد که این نوع از سرمایه گزاری ، هم مستقیم و هم غیر مستقیم بر کل اقتصاد هم اثر گذار است . می گویید چه طور ؟ ؛ عنوان " نقش بورس اوراق بهادار در اقتصاد کلان " را در همین بخش مطالعه کنید!
● جاذبه های بورس اوراق بهادار برای شرکتها
حالا فکر می کنید با اینهمه سخت گیری ، چه دلیلی دارد که شرکتها برای پذیرش در بورس ، سر و دست بشکنند ؟
اشتباهتان همینجاست! پیش از آنکه بازار بورس ایجاد شود تا بخواهد با قوانین خاصی ، شرکتها را به سوی خود جذب کند ، این تاجران و صاحبان شرکتها بودند که فکر ایجاد بازار بورس به مغزشان خطور کرد . پس جذابیت بورس برای آنها ، چیزی به جز معافیت های مالیاتی و ایجاد تسهیلات مناسب برای صادرات و واردات و .... است .
این شرکتها می توانند ، همه را در سود و زیان خود شریک کنند . بدین ترتیب هم در هنگام ورشکستگی می توانند از سهامدارانشان کمک بخواهند ، و هم هنگام رشد و سودآوری می توانند با نشان دادن سود به دیگران و شریک کردن آنها ، پشتوانه محکمی برای آینده فراهم کنند .
از این امکان مهم و کارگشا که بگذریم ، معافیتها و تسهیلاتی که از آن به اشاره گذشتیم ، مطابق سلیقه هر کشور و طبق نیازهر زمان تعیین می شود . در کشور ما نیز ، از سالها پیش نزدیک به پانزده درصد معافیت از مالیت بر فروش برای این شرکتها در نظر گرفته شده و طی چند سال اخیرهم، در کنار محدودیتهایی که برای سایر شرکتها در زمینه استفاده از ارز حاصل از صادرات و واردات متقابل در نظر گرفته شده ، معافیتهای ویژه ای برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس دیده شده است.
● تعاریف و اصطلاحات بورس اوراق بهادار
ـ ورقه سهم
سند قابل معامله‌ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد.
ـ شرکت سهامی
شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام، محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست.
ـ شرکت سهامی عام
شرکتهایی که موسسین آنها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مدم تامین می‌کنند.
ـ شرکت سهامی خاص
شرکت‌هایی که تمام سرمایه آن در موقع تاسیس منحصراً توسط موسسین تامین شده است.
ـ ترازنامه
ترازنامه یا صورت وضعیت مالی که خلاصه وضعیت مالی یک موسسه را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد.
ـ صورت سود و زیان
صورت سود و زیان خلاصه نتایج عملیات یک شرکت را در یک دوره مالی نشان می‌دهد.
ـ زمان و چگونگی توزیع سود نقدی هر سهم
تقسیم سود و اندوخته فقط با تصویب مجمع عمومی عادی می‌باشد و تقسیم حداقل ده درصد از سود ویژه سالانه می‌باشد. حداکثر مهلت پرداخت سود نقدی هشت ماه پس از برگزاری مجمع عمومی می‌باشد.
ـ اندوخته قانونی
هیات مدیره مکلف است هر سال پنج درصد از سود خالص شرکت را باعنوان اندوخته قانونی موضوع کند. همین که اندوخته قانونی به ده درصد سرمایه شرکت رسید، موضوع کردن آن اختیاری است.
ـ ارزش ویژه هر سهم
ارزش ویژه هر سهم از حاصل تقسیم صاحبان سهام بر تعداد کل سهام عادی شرکت بدست می‌آید.
ـ حقوق صاحبان سهام
شامل سرمایه شرکت، اندوخته قانونی، اندوخته طرح و توسعه، اندوخته احتیاطی و سود انباشته می‌باشد.
ـ سهم
سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی که مشخص کننده میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحبان آن در شرکت می‌باشد.
ـ نسبتP/E
این است از تقسیم قیمت جاری هر سهم (P) بر درآمد هر سهم(EPS) حاصل می‌شود.
ـ درآمد هر سهم (EPS)
سود خالص شرکت پس ار کسر مالیات، تقسیم بر تعداد کل سهام شرکت.
ـ سود قابل تقسیم هر سهمDPS))
سود قابل تقسیم هر سهم که پس از کسر اندوخته قانونی، سود انباشته و اندوخته طرح و توسعه از درآمد هر سهم (EPS) حاصل می‌شود.
ـ مجتمع عمومی عادی سالیانه
مجتمع عمومی شرکت سهامی از اجتماع صاحبان سهام تشکیل می‌شود. در مجمع عمومی عادی حضور دارندگان حداقل بیش از نصف سهامی که حق رای دارند ضروری است. تصمیمات همواره با اکثریت نصف به علاوه یک آراء حاضر در جلسه رسمی معتبر خواهد بود، مگر در مورد انتخاب مدیران و بازرسان که اکثریت نسبی کافی نباشد. مجمع عمومی عادی سالی یک بار برگزار می‌شود و فاصله دعوت و تشکیل مجمع حداقل ده روز و حداکثر چهل روز می‌باشد.
● مجمع عمومی فوق العاده و اختیارات آن
در مجمع عمومی فوق العاده دارندگان بیش از نصف سهامی که حق رای دارند باید حاضر باشند و تصمیمات مجمع همواره به اکثریت دو سوم آراء حاضر در جلسه رمسی معتبر خواهد بود. اختیارات مجمع شامل اصلاح یا تغییر مواد اساسنامه، کاهش یا افزایش سرمایه و انحلال شرکت می‌باشد.
● فرآیند سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار
پس ازاینکه سرمایه گذار، تصمیم خود را نسبت به سرمایه گذاری درخرید یک ورقه بهادارخاص، یا مجموعه ای از اوراق بهادار اتخاذ کرد، برای اجرای منظور خود بایستی به یکی از کارگزاران مراجعه کرده، دستورخرید یا فروش خود را به آنها ارائه دهد.
● کارگزاران
کارگزران اشخاصی حقیقی یا حقوقی هستند که نقش واسطه بین خریدار وفروشنده را دربازار بورس بازی می کنند .آنها درا ین نقش وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده وفروشنده برای خریدار را برعهده دارند .
به عبارتی انها عامل تطابق عرضه وتقاضا هستند. کارگزاران طی تشریفات وازمون های متعددد وخاصی انتخاب می شوند وبنابراین در کارخود صلاحیت مهارت ودانش لازم را دارا می باشند .کارگزاران وظایف متنوعی دارند که موارد زیرازآنها می باشد :
۱) انجام معامله: اجرای سفارش خرید برای خریداران و سفارش فروش برای فروشندگان .
۲) ادراه حساب سرمایه گذاری اشخاص: شرکتهای کارگزاری در برخی موارد نقش مدیریت حساب سرمایه گذاری اشخاص راایفا می کنند .
۳) مشاوره وراهنمایی کارگزاران بادسترسی نسبتا وسیع وسریع تر به اطلاعات وباداشتن کارشناسان متخصص معمولا خدمات اطلاعاتی قابل توجهی به مشتریان ارائه می دهند .
۴) معرفی شرکت ها برای پذیرش دربورس
● معیارهای انتخاب کارگزار
۱) قابلیبت انجام سریع سفارش مشتری .
۲) داشت اطلاعات مربوط وکافی .
۳) داشتن سیستم های داخلی مناسب .
● فرایند دریافت واجرای سفارش
بعد از انتخاب کارگزار مناسب نوبت به ارئه سفارش خرید یا فروش می رسد. سفارشات مشتریان از طریق فرمهایی که توسط سازمان بورس دراختیار کارگزران قرار می گیرد ارائه می شود .درصورتی که سفارش مزبورخرید باشد همزمان باارائه سفارش مشتری باید وجهی معممولا به اندازه خرید مورد نظرخود به حساب شرکت کارگزاری پرداخت نماید .درحالت سفارش فروش مشتری باید علاوه بر فرم سفارش فروش فرم دیگری که وکالتنامه فروش نامیده می شود رانیز تکمیل کند.
● سفارشهای خرید وفروش
سفارشات خرید وفروش فرمهای نمونه ای هستند که رابطه حقوقی وقراردادی بین مشتریان وکارگزار،درامر خرید یافروش راتعیین وتعریف می کنند وبه همین دلیل تکمیل صحیح ودقیق آنها (چه خرید یافروش ) از اهمیت خاصی برخوردار است . این فرمها معمولا از دوقسمت تشکیل می شوند . یک قسمت چاپی ، که معمولاٌ درتمام فرمها یکسان ومشابه است ویک قسمت جاهای خالی که مشتری اطلاعات موردنظر خود درقرارداد معامله رادرآنها درج می کند .نمونه ای ازسفارشات خرید وفروش به شما ارائه شده است .
باتوجه به شروطی که می توان در قسمت قیمت گنجاند، انواع سفارش زیر به وجود می آیند :
۱) سفارش به قیمت بازار :
درصورتی که کلمه "روز "یا "جاری "درقسمت بهای سهام درج شود سفارش به قمیت بازار شکل می گیرد . براساس این نوع سفارش ، معامله بابهترین قیمت رایج دربازار صورت می گیرد وبااین شیوه قیمت گذاری ، کارگزار سعی خواهد کرد درحالت خرید ، سهم مورد نظر را به پایین ترین قیمت خرید اری کند ودرحالت فروش ، انرا به بالاترین قمیت بفروش رساند . این شیوه تعیین قیمت خرید وفروش ، معمولاٌ انعطاف عمل زیادی برای کارگزار ایجاد می کند وبنابراین سرعت زیادی به معامله می بخشد . .ولی درعین حال ، برای مشتری این خطر را نیزدارد که ممکن است قیمت معاملاتی نسبت به قیمت مورد نظر مشتر ی متضرر گردد .
۲) سفارش قیمت معین:
مشتر ی می تواند قیمت خاصی را درقسمت خالی مربوط درج کنید .دراین صورت سفارش به قیمت مشخص بوجود می آید .طبق این نوع سفارش ، کارگزار تنها درقیمت خاص مورد نظر مشتری اقدام به معامله خواهد کرد .این شیوه تعیین قیمت ، احتما ل تغییر قیمت را کاهش می دهد ولی موجب می شود انعطاف عمل کارگزار درمعامله نیزکم شود .
۳) سفارش محدود:
مشتری می تواند درقسمت قیمت ، سقف یاکف قیمت تعیین کند (مثلا حداکثر ..... ریال " برای خرید ویا "حداقل ...... ریال" برای فروش) یا این شیوه عمل ، انعطاف کارگزاران در محدوده قیمتی تعیین شد ه تاحدودی بیشتر شده ، انجام سفارش نیزتسریع می شود . ازطرفی مشتری نیز اطمینان بیشتری نسبت به دامنه قیمت معاملاتی وقیمت معامله خواهد یافت .
● تعیین کد معاملاتی برای مشتریان
بعد از این که مشتری سفارش موردنظر خودرا به کارگزار تسلیم کرد . نوبت به تعیین کد معاملاتی مشتری می رسد.
کدمعاملاتی ، نماد ی است که به صورت اختصاصی برای تمام مشتریانی که در بور س اوراق بهادار معامله می کنند .به منظور شناسایی وی درسیستم معاملاتی ، سهولت انجام معاملات ازنظر دادن اطلاعات متعدد مربوط به خریداران یافروشندگان ، نگهداری اطلاعات مشتریان ، گزارشگری های دوره ای وصحت معاملات انجام شده توسط کارگزران ( زیرا معاملاتی که دربورس صورت می گیرد به نام شخص خریدار یا فروشنده انجام می شود ) تعیین می شود .
کد معاملاتی معمولا علامتی است مرکب ازسه حرف و ۵ عدد (مجموعا ۸ حرف ) که حروف آن ، سه حرف اول تشکیل دهنده نام فامیل شخص ، واعدادآن طبقه بندی وی دربانک اطلاعاتی سیستم استفاده قرارگیرد. محم ۱۲۵۱. که " محم " برگرفته از سه حرف اول نام فامیل فرد وشماره "۱۲۵۱ ." جایگاه آ ن دربانک اطلاعاتی مربوط می باشد .
برای کسانی که اولین بار اقدام به خرید می کنند ، به درخواست کارگزار توسط واحد صدور کد بورس ، کد معاملاتی ایجاد می شود وسپس تما م خرید یافروش های فرد باهمان کد انجام می شود .
● اجرای سفارش مشتریان
پس ازاینکه کد معاملاتی مشتری بوسیله کارگزار تعیین یاتوسط بورس صادر شد ، کارگزار یانماینده وی ،سفارش مشتری را وارد بازار می کند .
شبکه ارتباطات رایانه ای تشکیل دهنده بازار ،توسط برنامه ای که به ان سیستم اجرای اتوماتیک سفارشات می گویند ونسبت به قواعدبازار وایین نامه معاملات ، درحدی که به آن برنامه داده شده ، تسلط دارد ، معاملات را انجام می دهد .روشی که سیستم ازآن پیروی می کند دقیقا مشابه سیستم معاملات تالار ومبتنی برنوعی حراج دوگانه است . دراین سیستم ، معامله وقتی انجام خواهد شد که قیمت خرید دقیقا مساوی یکدیگر گردند . براساس قواعد حراج،این سیستم به طور معمولی معاملات خریدرا به حداقل قیمت ومعاملات فروش را به حداکثر قیمت به انجام می رساند .
سفارشات خرید وفروش که توسط کارگزاران برای معامله وارد سیستم می شود هریک وارد لیست مجزا می گردد . این سفارشات اول براساس قیمت خرید وفروش ود وم برمبنای زما ن ورود ، درصف خریداران یافروشندگان قرار می گیرند . درحالت خرید ،اگر خریداری به قیمت بالاتر زار دیگران بخرد ، درصف خریداران، جلوتر ازهمه قرار خواهد گرفت (به ترتیب نزولی ) ودرحالت فروش ، اگرفروشنده ای ارزانتر ازدیگران بفروشد ،نفراول فروشندگان خواهد شد (به ترتیب صعودی ).
کارگزاران ازساعت ۸:۳۰ تا ۱۸ می توانند دستورات خرید وفروش خودرا درسیستم وارد کننند یاحذف نمایند ویاتغییر دهند . هردستور خرید یافروش یک مشخصه زمانی دارد اگر کارگزار این مشخصه را "روز " واردکند دستور فقط برای همان روزاعتبار خواهد داشت ودرصورتی که به صورت"باز " وارد شده باشد ، تازمانی که کارگزا رآن را حذف نکند معتبر خواهد بود .
مثال : درلیست خریداران وفروشندگان سهم خاصی ، در حال حاضر مقادیر تعداد وقیمت زیر وجود دارد :
دراین حالت معامله انجام می شود ودر صفحه معالات معامله ای با ۱۰۰ سهم وبه قیمت هر سهم ۸۰۰۰ریال ثبت می شود .وترتیب صف به شکل زیر خواهد بود .
● صدوراعلامیه خرید وفروش وگوهینامه موقت سهام :
بعدازانجام هر معامله برای مشتریان (چه خرید یافروش ) ، توسط سیستم یکسری فعالیتهای پشتیبانی و نهایی معامله انجام می شود که صدور اعلامیه های خرید وفروش صدور گواهینامه موقت سهام نمونه ای ازآنها می باشد .
اعلامیه های خرید وفروش ، اسنادی هستند که اطلاعات مربوط به وضعیت معامله سهام یک مشتری را نشان می دهند. این اعلامیه ها درحال حاضر برای هر معامله در ۳ نسخه تهیه می شوند . یک نسخه برای خریدارسهام ، یک نسخه برای فروشنده سهام ، یک نسخه برای شرکتی که سهامش معامله شده است.
اعلامیه ، اطلاعات زیر وجود دارد:
ـ کد شرکت :
برای تسهیل انجام معاملات توسط سیستم کامپیوتری ، برای هر شرکت نماد خاصی طراحی شده که متشکل ازچند حرف می باشد .اولین حرف این نماد ، مشخصه صنعت یا گروهی است که شرکت در قالب آن فعالیت می کند .
سایر حروف نیز تلخیصی است ازنام شرکت ومعمولا به گونه ای انتخاب می شود که به خوبی نام شرکت اصلی را تداعی کند. مثلا نماد " وبهشر "، که مختص شرکت توسعه صنایع بهشهر است ، براساس اولین حرف "و " نشان می دهد که شرکت در گروه شرکتهای سرمایه گذاری ( واسطه مالی ) است ، وسایرحروف "بهشهر " نیز مخفی است ازنام توسعهد صنایع بهشهر . یا مثلا " غپارس " نشان می دهد که شرکت در گروه صنایع " غذایی " فعالیت می کند ، و"پارس " آن ،مبین روغن نباتی پارس است .
درصورتی که بجای سهم ، حق تقدم آن معامله شود ، دراخر این کد یانماد ، معمولا حرف "ح " که نشان دهند حق تقدم آن سهم است درج می شود . مانند وبشهرح که معرف حق تقدم توسعه صنایع بهشهر است .
ـ تاریخ انجام معامله :
که معمولا درقسمت بالای سمت چپ اعلامیه درج می شود .
ـ مشخصات شناسنامه ای مشتری:
دربخش میانی اعلامیه ها ، اطلاعات شناسنامه ای مشتریان (خریداریا فروشنده ) وهمچنین کد معالاتی انها ثبت می شود .
- مشخصات معامله و درنهایت ، درنیمه زیرین اعلامیه ، اطلاعات مالی مربوط به معامله مشتری ، از لحاظ تعداد ، نرخ معامله هر سهم ،کل مبلغ وکل وجوه قابل پرداخت ویا قابل دریافت فروشنده ثبت می‌شوند .
● هزینه انجام معاملات :
هزینه ای که مشتریان برای انجام معامله متحمل می شوند برای سفارشات خرید وفروش تاحدودی متفاوت است . درحال حاضر برا ی سفارشات خرید ، مبلغی که خریدار می پردازد عبارتست از نیم درصد ارزش خرید بابت کارمزد کارگزار ( مشروط براینکه از ۵۰۰۰ ریال کمتر واز ۳۰۰۰۰۰۰۰ ریال بیشتر نشود ) ومبلغ بیست وپنج صدم درصد ارزش خرید بابت کارمزد گسترش بورس، بدیهی است درصورتی که کارمزد معامله ای بیش از سی میلیون ریال باشد ، کارمزد محاسباتی سی میلیون ریال خواهد بود .
برای سفارشات فروش ، علاوه بر دو مورد کارمزد کارگزار وکارمزد گسترش بورس ، نیم درصد مالیات فروش نیز وجود دارد .
علاوه برا علامیه های خرید وفروش توسط سیستم ، گواهینامه موقت سهام جدید صادرشده ودراختیار خریداران ، ویافروشندگانی که بخشی ازسهام خود را فروخته اند قرار می گیرد ( درواقع برای فروشندگان گواهینامه جدیدی مساوی باقیمانده سهام این افراد صادر می شود ) این گواهینامه که قابلیت نقل وانتقال دارد ، چهارروز کاری پس از روزانجام معامله صادر می گردد وتاقبل از صدور آن شخص نمی تواند سهم خودرا به فروش برساند . درصورتی که شخص قبلا سهام خاصی راداشته وتعداد دیگری از همان سهم رابخرد با صدور گواهینامه جدید ، گواهینامه قبلی باطل شده وکل موجودی سهام وی در گواهینامه جدید ثبت می شود . درهنگام فروش هم زمانی که شخص قسمتی از سهام خود رابه فروش می رساند باقیمانده سهام وی در گواهینامه صادره جدید درج می شود وگواهینامه قبلی اعتبار ندارد . کارگزار موظف است گواهینامه های قبلی را ( درهنگام خرید وفروش ) از سهامدار بگیرد وباطل نماید .
● تسویه حساب با مشتریان :
آخرین مرحله ازفرایند معامله توسط مشتری ، تسویه حساب نامبرده می باشد . تسویه حساب برحسب اینکه مشتری خریدار باشد یا فروشنده ، از نظر دوره زمانی تا حدود ی متفاوت است . درحالتی کهد مشتری خریدار باشد ، تسویه حساب پس از صدور اعلامیه خرید توسط بورس وروشن شد ن وضع حساب مشتری در کارگزاری ممکن خواهمد بود ،اما درصورتی که مشتری ، فروشنده باشد، تسویه حساب چهارروز کاری بعد صورت می پذیرد . باری مثال اگر سهم در روز شنبه به فروش برسد روز چهارشنبه کارگزار وجه مشتری را به حساب وی واریز می کند.

علیرضا حیدری
فهرست منابع:
کتاب بورس اوراق بهادار؛ نوشته : حسن گلریز- چاپ ۱۳۷۴- انتشارات امیرکبیر
کتاب بورس اوراق بهادار؛ تالیف و ترجمه : دکتر علی جهانخانی و دکتر علی پارسائیان - چاپ دوم : آبان ۱۳۷۵ - انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
کتاب بورس سهام ؛ تالیف : غلامحسین دوانی - چاپ ۱۳۷۵ - نشر نخستین
منابع اینترنتی:
www.parsportfolio.com
www.abanbroker.com
منابع موجود در زمینه بورس اوراق بهادار
سایت های اینترتی فعال در زمینة بورس اوراق بهادار
سایت های رسمی بورس
www . iranbourse . com
www . tse . or . ir
www . pavambourse . net
سایت شرکت خدمات بورس
www . tsese . com
سایت های خصوصی
www . parsportfolio . com
www . abanbroker . com
www . iran – Invest . org
کتابها و نشریات موجود در زمینة بورس اوراق بهادار
۱-مجموعه قوانین و مقررات بورس اوراق بهادارسازمان بورس
۲-ماهنامه بورس سازمان بورس
۳-بورس اوراق بهادار حسن گلریز
۴-بورس و سهام غلامحسین دوانی
۵-مدیریت سرمایه گذاری و بورس فرهاد عبدا…زاده
۶-بورس اوراق بهادار جهانخانی ـ پارسائیان