دانش‌آموزان و تلفن همراه

در بیشتر مدارس، زیپ کیف هر دانش‌آموزی را که باز کنی، حتماً یک تلفن همراه هم کنار مداد و خودکار و دفتر و کتابش خواهی دید.
به استناد بند ۹ ماده‌ی ۶۸ آیین نامه‌ی مدارس، آوردن اشیای گران قیمت به محیط آموزشی ممنوع است و بنابراین، داشتن تلفن همراه هم مجاز نیست. معاونت توسعه‌ و برنامه ریزی آموزش و پرورش هم در ۱۷ آبان ۱۳۸۵، طی بخشنامه‌ای به صراحت استفاده از تلفن همراه در مدارس را ممنوع اعلام کرد. اما آیا این‌ها پاسخ مناسبی برای حل این معضل می‌باشد؟ تلفن همراه می‌تواند ارتباط مناسبی بین خانه و دانش ‌آموز و حتی معلمان برقرار کند، توانایی ایجاد بحران‌های اخلاقی و آموزشی را هم دارد. اخلاق در سیستم آموزشی مدرسه، چشم و هم چشمی دانش‌آموزان و بحران‌های اخلاقی، از جمله مشکلات به وجود آمده‌ی این نسل دیجیتالی است.
هنوز هیچ‌کس به درستی نمی‌داند که آوردن تلفن همراه به مدرسه تخلف محسوب می‌شود یا نه. شاید همین عدم شفافیت است که باعث شده، هیچ ایده‌ی منسجم و یکنواختی در مدرسه‌ها و کشورهای مختلف در خصوص تلفن همراه وجود نداشته باشد.
اما هیچ وقت فکر کرده‌اید چرا استفاده از این فناوری پردردسر و بحران‌زا در مدرسه‌ها به صورت قطعی ممنوع نمی‌شود؟ شاید فکر می‌کیند هر قانونی که بگذارند و هر سخت‌گیری، اعم از تفتیش بدنی، بازدید کیف، و ... به خرج دهند، باز هم دانش‌آموزان دستگاه تلفن همراه را به مدرسه می‌آورند؟
این مهم نیست که تلفن همراه، چقدر مشکل و معضل به نظام آموزش و پرورش وارد کرده است. مهم این است که راه حل چیست؟ برخی معتقدند، همیشه ابتدا در برابر فناوری‌های جدید مقاومت وجود داشته است و تلاش امروز ما برای ممنوعیت آوردن دستگاه تلفن همراه به مدرسه بی‌فایده است. چند سال دیگر، همه‌ی دانش‌آموزان تلفن همراه خواهند داشت و هر قانونی هم برای ممنوعیت به همراه داشتن آن در مدرسه‌ها تصویب کنند بی اثر خواهد بود.
بنابراین، ما به عنوان مدیر مدرسه، معلم و یا در نقش والدین دانش‌آموزان، موظفیم به بحران‌های ناشی از این فناوری بیندیشیم و راهکارهای مناسب آن را بیابیم.مشکلات استفاده از تلفن همراه در مدرسه‌ها در سه گروه اصلی قرار دارند:
۱) استفاده‌ی غیر قانونی از تلفن همراه: به کارگیری آن هنگام امتحانات، تقلب با روش‌های مختلف از جمله ارسال سؤال به بیرون از جلسه‌ی امتحان و دریافت پاسخ و یا ذخیره‌ی مطالب درسی در حافظه‌ی دستگاه.
۲) استفاده ی افراطی یا نا به جا از آن: بیشتر در کلاس‌های درسی رخ می‌دهد، برای مثال، زمانی که معلم در حال تدریس است و زنگ تلفن همراه در انواع متعدد و متنوع به صدا در‌می‌آید و خاموش کردن آن با چند دقیقه‌ تأخیر و چندین بوق و زنگ، نظم کلاس را به هم می‌ریزد و باعث اختلال و حواس‌پرتی در کلاسمی‌شود.
۳) استفاده‌ی غیر اخلاقی از آن: مثل تبادل پیام‌ها، عکس نامناسب از معلمان و دانش‌آموزان و انتقال آن به صفحات وب و پایگاه‌های غیراخلاقی.
راه‌کارهای استفاده ی بهینه از تلفن همراه در مدارس
▪ تصویب قواعد و مقررات، روشی در زمینه‌ی استفاده از تلفن همراه توسط مسئولان آموزش و پرورش و اعلام آن به دانش‌آموزان و اصرار بر اجرای قوانین مانند ممنوع کردن همراه داشتن تلفن همراه در جلسه‌ی امتحان.
▪ در مورد استفاده‌های غیراخلاقی، با توجه به شرایط سنی دانش‌آموزان نظارت دقیق داشته باشند و در صورت مشاهده‌ی تخلفات، با آرامش و درایت و با روشی ملایم بدون هر گونه ارعاب و تهدید با آن ها برخورد کنند.
▪ هماهنگی با والدین و برگزاری جلسات در این خصوص.
▪ خرید تلفن همراه در دوره ی دبیرستان و سال‌های بالاتر و استفاده‌ از دستگاه‌های ساده‌تر که امکانات کمتری دارند.
▪ استفاده‌‌ی کمتر خود والدین از دستگاه تلفن همراه در حضور فرزندان.
▪ آگاه سازی فرزندان هنگام برخورد با پیام‌های دردسرساز و نحوه‌ی برخورد با این قسم پیام‌ها.
▪ دقت در هزینه‌ی تلفن همراه فرزندان توسط والدین.
▪ آگاهی دادن از فرصت های آموزشی با استفاده از تلفن همراه و امکانات آن (مانند پژوهش‌ها و تهیه‌ی عکس و فیلم در گردش‌های علمی و ...)
«به نظر می‌رسد این فناوری می‌تواند، در مدرسه‌ یک همراه خوب برای معلم باشد وقتی کاربردهای جدی‌تر و حساب‌شده تری پیدا کند، البته به شرط آن‌که به موقع و سنجیده به کار گرفته شود.
همان‌گونه که گریسون و اندرسون معتقدند «به رغم آن که تمایل غالب این است که فناوری ها، مجرد از واقعیت‌های اجتماعی در نظر گرفته شوند، حقیقت این است که مصنوعات فناورانه و روابط اجتماعی، به صورت تفکیک ناپذیری در هم تنیده شده‌اند آن چه تفاوت کیفی ایجاد می‌کند، نحوه‌ی شناخت و انتخاب فناوری است.» و این به خلاقیت و هنر معلم بستگی دارد. معلمی از تجربه‌اش در این زمینه می‌گوید: در مدتی که تلفن همراه من بین بچه‌ها دست به دست می‌گشت (در چند مدرسه) ،‌ حتی یک مورد مشاهده نکردم که بچه‌ها غیر از آن‌چه قصد کرده بودند (مثلاً عکاسی، زمان گرفتن، محاسبه‌ یا ...) از آن استفاده کنند. شاید این به دلیل آن است که تلفن همراه، دیگر چیز عجیب و رمز آلودی برای بچه‌ها نیست. آن را بارها و بارها دیده‌اند و با آن کار کرده‌اند. اگر هم کاربرد مشخصی برای آن تعریف کنیم، خود را با آن وفق می‌دهند، چراکه با آن آشنا هستند.
بی‌شک استفاده از تلفن همراه در آموزش (یادگیری در حال حرکت، استفاده‌ی ساده‌تر از منابع اینترنتی، ضبط کلاس‌های درس معلمان و گوش کردن مجدد درس، حل مسائل و تمرینات ریاضی، استفاده از امکانات آن برای دانش‌آموزان مبتلا به نقص‌های شنوایی، فیلم برداری در آزمایشگاه و ...) کاربردهای وسیعی دارد.بهتر است اندیشه کنیم، چگونه ترفندی به کارگیریم که این مهمان ما را به حاشیه نراند و روزی نیاید که ما در کلاس پای تخته درسمان را بدهیم و دانش آموزان پشت میزهایشان برای هم پیامک بفرستند و در خفا از ما عکس بگیرند.
مقاله، درصدد ارائه‌ی دورنمایی از اقدام‌های کلان‌نگر و خردنگر است که به تقلیل تهدیدهای فن‌آوری تلفن همراه انجامیده، فرصت‌های استفاده از آن فزونی می یابد و زیر سه عنوان اقدام‌های «کلان‌نگر»، «حد وسط» و «جزء نگر» اولیا مورد بررسی قرار گرفته است.
اقدام‌های کلان‌نگر اولیا، نخست اقدام‌هایی که تحقق آن‌ها به ارتقای هویتی جوانان جامعه می‌انجامید و سپس به اقدام‌هایی اشاره شد که به «فرهنگ سازی در زمینه‌ی استفاده از تلفن همراه» خواهد انجامید. یافته‌های حاصل در ایران، بیانگر آن است که کاربران دختر و پسر ایرانی، در تنگنا‌های فرهنگی، اجتماعی که احساس می‌کنند، با توسل به کوته‌ پیام‌هایی که حاوی مضامین مزبور هستند، به نوعی دست به تخلیه‌ی روانی خود می‌زنند.
● نتیجه گیری:
فن‌آوری‌های تلفن همراه، در همگرایی گسترده و وسیعی که با رایانه، اینترنت، بازی‌های ویدئویی ـ‌ رایانه‌ای و تلویزیون، یافته است، طی سال های آتی، جای رادیو، تلویزیون، دستگاه‌های بازی‌های ویدئویی و رایانه‌های شخصی را به میزان قابل توجهی گرفته، آن‌ها را به تدریج از گردونه‌ی رقابت خارج سازد.
این تحول،‌ تحول عظیمی است که با پیشرفت فن‌آوری‌های ارتباطی و تعمیق همگرایی آن ها طی چند سال آینده، انعکاس گسترده‌تری یافته، برحساسیت تلفن همراه و فرصت‌ها و تهدید‌های آن خواهد افزود.
گسترش، تعمیق و پرطنین‌تر ظاهر شدن تلفن همراه، مسئولان و اولیای آینده نگر را برآن می‌دارد که فرصت طلایی سال‌ها پیش رو را از دست نداده، اولاً به رفع تعارض‌های فرهنگی ـ اجتماعی جوامع خویش دست یابند و ثانیاً با پذیرش این واقعیت که اولیای امور جوامع، در انتخاب بین خوب و بد مخیر نبوده، غالباً باید بین بد و بدتر دست به انتخاب بزنند و با کنار نهادن رویکرد آرمان‌گرایانه که در شرایط فعلی جامعه، به هیچ وجه حاضر به تن دادن به واقعیات و پذیرش هزینه کردن نیست، رویکرد مداخله‌گرایانه را با موفقیتی هر چند نسبی، مواجه سازند. ثالثاً اولیای امور، باید دست به فرهنگ سازی لازم بزنند.
آن چه از آن یاد شد،‌ جامعه را در برخورد با آمیزه‌ی فرصت‌ها و تهدید‌های فن‌آوری‌های ارتباطی پیشرفته، از جمله تلفن همراه، یاری کرده، به فرصت‌های بالقوه‌ی آن اجازه‌ی رشد داده خواهد داد؛ در غیر این‌صورت، با از دست رفتن سال‌های محدود پیش‌رو،‌ امکان بستر سازی لازم برای برخورداری از فرصت‌های بالقوه‌ی فن‌آوری اطلاعاتی، از دست‌رفته، در مجموع تهدیدهای بالقوه‌ی فن‌آوری‌های مزبور، از جمله تلفن همراه، رخ خواهند نمود و جامعه با سیل ویرانگر تهدیدهای فن‌آوری‌های اطلاعاتی، بیش از پیش، رو به رو خواهد شد.

• شمسی سادات علوی/ منطقه‌ی ۱۵ شهر تهران
منابع:
۱- منطقی، مرتضی؛ راهنمای والدین در استفاده ی فرزندان از فناوری های ارتباطی جدید؛ ‌تهران؛ عابد؛ ۱۳۸۶.
۲- دی گریسون، تری اندرسون؛ یادگیری الکترونیکی در قرن۲۱، ترجمه‌ی محمد عطاران؛ ۱۳۸۳.
۳- گلزاری، زینب؛ مدرسه ی فردا؛‌ مجله‌ی رشد؛ شماره‌ی ۶ ، ۱۳۸۵.
۴-جنگل، هانس رن؛ دانشگاه ۲۰۵۰، سازمانی برای پرورش خلاقیت و نوآوری؛ مترجم محمد حسین نژاد؛ سلیم؛ ۱۳۷۶.

منبع : نشریه نگاه