پایان مهمانی نفتی

اگر بخواهیم تصویری محتاطانه و همدلانه با دولت برای چندماه آینده اقتصاد ایران به دست دهیم ظرف شش ماه آینده یعنی تا پایان سال و با احتساب کسری بودجه حتمی به میزان ۱۵ هزار میلیارد تومان، دولت برای تامین هزینه های نیمه دوم امسال دست کم به ۵۵ هزار میلیارد تومان پول احتیاج دارد.
اگر فرض کنیم ۱۵ هزار میلیارد تومان از این اعتبار توسط مالیات های مستقیم و غیرمستقیم تامین خواهد شد برداشت ۴۰ هزار میلیارد تومان باقیمانده- ۴۳ میلیارد دلار- تنها از طریق تبدیل درآمدهای نفتی دلاری به ریال قابل تامین خواهد بود.
به عبارت دیگر در نیمه دوم امسال و با احتساب حداقل کسری بودجه، دولت باید روزانه حدود ۲۴۰ میلیون دلار نفت خام بفروشد تا بتواند حقوق کارکنان خود را به طور کامل بپردازد، واردات بنزین را در حد نیاز انجام دهد و سرانجام در حد ۱۰ هزار میلیارد تومان هم هزینه عمرانی داشته باشد. اگر متوسط قیمت هر بشکه نفت خام صادراتی ایران را برای نیمه دوم امسال ۸۰ دلار محاسبه کنیم در تمام این مدت باید به طور متوسط روزانه صادرات نفت خام سه میلیون بشکه باشد وگرنه به کسری بودجه ارزی دچار می شویم. پنهان نیست که در حال حاضر متوسط صادرات نفت خام ایران روزانه کمتر از ۵/۲ میلیون بشکه است، بنابراین در حال حاضر روزانه ۴۰ میلیون دلار کسری بودجه ارزی به حساب دولت ثبت می شود و برای جبران آن یا باید مانند سال های پیش از افزایش قیمت نفت خام، اسکناس بدون پشتوانه چاپ کرد و تورم بی حساب را به جان خرید یا از ذخایر ارزی نحیف کشور برداشت به این ترتیب در چشم به هم زدنی و بسیار زودتر از آنچه همگان تصور می کردیم، مهمانی بزرگ نفتی در حال پایان یافتن است و به زودی روزگار ریاضتی فرا خواهد رسید که تحمل آن ناهموارتر از دوران مشابه در سال های گذشته ۱۳۵۶ خواهد بود و پیامدهای اجتماعی- سیاسی نه چندان گذرایی به بار خواهد آورد. همه این کابوس بزرگ را که امیدواریم هرگز رخ ندهد،
نمی توان صرفاً به پای کاهش قیمت جهانی نفت خام حساب کرد، به ویژه در چهار سال گذشته یعنی از سال پایانی دولت سیدمحمد خاتمی به این سو، هم بر هزینه های دولت و هم بر واردات کالا و خدمات به کشور چنان لگام گسیخته افزوده شد که امسال فقط یک قلم واردات اتومبیل سواری لوکس به کشور، ۵/۱ تا دو میلیارد دلار هزینه ارزی به کشوری تحمیل خواهد کرد که مطابق نظر برخی منابع هنوز یک سوم جمعیت آن زیرخط فقر زندگی می کنند و پرمدعاترین دولت جهان را در تمسخر نظام سرمایه داری و تلاش برای محو فقر و ... نیز دارد. علاوه بر این حدود ۱۰۰ میلیارد دلار هزینه عمومی دولت، امسال رقم واردات کالا و خدمات به کشور قطعاً و ناگزیر از مرز
۹۰ میلیارد دلار عبور خواهد کرد و به عمر ضیافت نفتی ۱۰ ساله که از سال ۱۳۷۸ آغاز شد، پایان خواهد داد. سیلابی عظیم از کسری بودجه، فساد الگوی مصرف، تورم، تشدید شکاف طبقاتی، گسترش فقر، افزایش منازعات اجتماعی و سیاسی و.. در راه است. در عین حال چشم اندازی از بهبود قیمت جهانی نفت خام نیز در کار نیست زیرا قیمت این رگ حیاتی اقتصاد ایران، بسته به رونق اقتصادی کشوری است که اکنون در ژرفای بحران مالی- آن هم عمدتاً از بی انضباطی مالی و پولی- دست و پا می زند و مسوولانی در این سوی آب ها را نیز از خوشحالی به پایکوبی واداشته است. در این حال جز اتخاذ تدابیر جدی و فوری مانند کاهش یا قطع فوری و کامل واردات کالاهای لوکس (اتومبیل، میوه، رب گوجه فرنگی، مبل و صندلی و صدها کالای مشابه دیگر)، کاهش فوری هزینه های دولت، قطع کامل واردات بنزین و ... راهی نیست، در غیر این صورت تبدیل بحران نیمه دوم امسال و ظهور اثرات ویرانگر آن در بهار سال آینده، گریزناپذیر خواهد بود، مگر آنکه به گفته آن خطیب محترم خدا به دادمان برسد.

محمدرضا عادلی مسبب کودهی
منبع:سرمایه
نویسنده : سعید لیلاز

منبع : سایت اقتصادی