چگونه زمانی که پیری حافظه را مختل می‌کند، مغز برخی افراد با عمل انطباق تیزی و هشیاری خود را حفظ می‌کند ؟

زمانی که پیری حافظه را مختل می‌کند، مغز برخی افراد با عمل انطباق تیزی و هشیاری خود را حفظ می‌کند. اکنون دانشمندان می‌خواهند به راز توانایی مغز اینگونه افراد پی ببرند تا برای کسانی که می‌خواهند در دوران پیری هم حافظه قوی داشته باشند، راهی بیابند.
این تاثیرات نه به علت بیماری آلزایمر بلکه ناشی از روند طبیعی پیری است. تحقیقات جدید روشن کرده است حافظه و سایر عملکردهای مغزی با بالا رفتن سن حتی در افراد سالم نیز کاهش می‌یابد.
دکتر دنیس پارک مدیر مرکز ذهن‌های سالم دانشگاه ایلی‌نویز در جمع متخصصان مغز این سوال را مطرح می‌کند که “چگونه یک فرد مغز خود را در برابر تاراج زمان نیرومند می‌کند؟” با توجه به پیر شدن جمعیت یافتن پاسخ این سوال اهمیت زیادی یافته است. فردی که امروز ‪ ۶۵‬سال سن دارد احتمالا تا ‪ ۸۳‬سالگی عمر خواهد کرد. بهبود مراقبتهای بهداشتی به این معناست که افرادی که در دهه پنجم عمر خود هستند دستکم ‪ ۴۰‬سال دیگر زنده می‌مانند.
این مسئله مسئله مهم بهداشت عمومی است.
در این زمینه سرنخ‌های جالبی از کشفیات مغز برخی افراد مسن آسیب‌های ناشی از پیری را دور می‌زند، هنگامی که مسیرهای قدیمی نابود می‌شوند مسیرهای جدیدی می‌سازد.
دکتر ریچارد هادس مدیر موسسه ملی پیری که برگزارکننده این نشست بوده است، تلاش برای دستیابی به این توانایی را خیالپردازی نمی‌داند.
ورزشهای ساده بدنی ظاهرا همانقدر که برای جسم مفید است برای مغز نیز مفید است.
بازیهای فکری و استفاده از داروهایی که ارتباط شبکه مغز را بهتر حفظ می‌کنند، از دیگر روشهای تقویت‌کننده مغز است. در آزمایشهای انجام شده بر روی یک قرص قدیمی ضد فشارخون به نام “‪ “guanfacine‬مشخص شد این دارو حافظه را در میمونها و موشهای پیر تقویت می‌کند، اما هنوز در انسانهای مبتلا به مشکلات حافظه آزمایش نشده است.
فرق بین پیری طبیعی با علایم آلزایمر برای سالمندانی که نسبت به فراموشی‌های دوره‌ای نگران هستند، موضوع مهمی است. علم نمی‌تواند با قاطعیت تفاوت این دو را بیان کند، اما ظاهرا تفاوتهای مشخصی وجود دارد.
یک مغز سالم یک مغز انبوه و پرپشت است. رشته‌های شاخه مانند از انتهاهای سلول‌های مغزی امتداد یافته و امکان ارتباط سلولها را با یکدیگر میسر ساخته است. هر چقدر چیزهای بیشتری یاد بگیرید ارتباطات بیشتری در مغز شکل می‌گیرد.
آلزایمر یاخته‌های عصبی را می‌کشد و سلولها و ارتباطات سلولی از بین می‌روند.
دکتر کارول بارنس از دانشگاه آریزونا می‌گوید در پیری طبیعی سلولهای یاخته‌های عصبی نمی‌میرند، بلکه کوچک شده و به شاخه‌های کوچک باریک تبدیل می‌شوند. سلولهایی که ارتباط کمتری با سایر سلولها دارند پیام‌رسانی برای آنها سخت‌تر می‌شود. بطور مثال شخص اسم افراد را می‌داند، اما نمی‌تواند آن را به خاطر آورد.
ظاهرا آلزایمر قسمت متفاوتی را در هیپوکامپ یعنی مرکز حافظه مغز که پیری از آنجا آغاز می‌شود هدف قرار می‌دهد.
برای مقابله با این تاثیرها دو ظرفیت وجود دارد.
● ذخیره ادراکی
بعضی از مغزها قبل از آنکه علایم آلزایمر ظاهرا شود، حملات زیادی را تحمل می‌کنند که پدیده ذخیره ادراکی نامیده می‌شود. در واقع کالبدشکافی‌ها نشان داده است ‪ ۲۰‬تا ‪ ۴۰‬درصد سالمندانی که هیچ گونه اختلال مغزی را نشان نداده‌اند مغز آنها مملو از پلاک‌هایی است که مشخصه بیماری آلزایمر است.
احتمالا مغز این افراد به حدی انبوه و پرپشت است که وقتی برخی یاخته‌ها می‌میرند بازهم یاخته‌های کافی برای ادامه فعالیت وجود دارد.
● انطباق
در انطباق، مغز زمانی که مسیرهای قدیمی از فعالیت بازمی‌ایستند، سازگاری یافته و تغییر مسیر می‌دهد و از مسیرهای دیگر استفاده می‌کند.
اسکن‌های مغزی نشان داده است مغز جوانترها هنگام انجام یک کار، از شبکه‌های عصبی متفاوت با سالمندان استفاده می‌کنند.
دانشمندان ورزش بدنی را تجویزی برای تقویت مغز می‌دانند که تاثیر آن به اثبات رسیده است. هنگامی که افراد ‪ ۷۲‬ساله برنامه پیاده‌روی سه روز در هفته را آغاز کردند حافظه آنها بهبود یافت و اسکن‌های پیشرفته نشان داد الگوهای فعالیت مغز در این افراد به جوانان شباهت پیدا کرده است.
افرادی که تحصیلات بالاتر، مشاغل پرچالش و زندگی اجتماعی پربار دارند از ذخیره ادراکی بیشتری در مقایسه با سایر افراد برخوردارند.
جیکاب استرن دانشمند علوم اعصاب دانشگاه کلمبیا می‌گوید هیچوقت برای ایجاد این ذخایر دیر نیست.
انجام هر فعالیتی از حل جدول معما تا برنامه‌های رایانه‌ای مخصوص تمرین مغزی توصیه شده است، اما کارایی هیچکدام از آنها به اثبات نرسیده است. دانشگاه جانز هاپکینز یک تحقیق بزرگ تجربه گروه در دست انجام دارد که داوطلبان سالمند ‪ ۱۵‬ساعت در هفته به دانش آموزان آموزش می‌دهند تا تاثیر تحریک درازمدت در مغز پیرها را بیابند.
در مورد دارو، شرکتها نسبت به آزمایش داروها برای مغزهای پیر سالم که می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند تمایلی نداشته‌اند. اما مطالعات حیوانی نشان می‌دهد دوز پایین استروژن و داروهایی که پیام رسانی مغز را تقلید می‌کنند یا افزایش می‌دهند نویدبخش هستند.
داروی قدیمی فشار خون اکنون به عنوان درمان بالقوه اختلال عدم تمرکز در کودکان مورد مطالعه قرار دارد. این دارو در همان ناحیه مغز یعنی قشر پیشانی اثر می‌کند که مغز پیرها در آن تشکیل شبکه‌های جدید می‌دهد.
امی آرنستن عصب زیست عصب شناس دانشگاه ییل می‌گوید اگر این دارو در یک کودک شش ساله موثر باشد در سالمندان نیز اثربخش خواهد بود.

منبع : پزشکان بدون مرز