دانایی توانایی است حتی در تجهیزات پزشکی

بیمارستان از نهادهای مهم ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی است که با امکانات و تسهیلات ویژه خود در بازگشت سلامتی جسمی و روانی افراد جامعه، تحقیقات پزشکی و آموزش نیروهای ماهر مورد نیاز بخش بهداشت و درمان نقش مهمی ایفا می کند (آصف زاده، ۱۳۶۹، پیش گفتار).
مدیریت بیمارستان به دلیل مواجه شدن با شرایط حساس و خاصی که مستقیما با تندرستی یا به عبارت دیگر، «جان انسان ها» مربوط می شود وظیفه ای سنگین بر دوش دارد. بنابراین اجرای وظایف اداری، سازمانی و هماهنگی مؤثر در ارائه خدماتی که منجر به بهبود بیماران خواهد شد و همچنین ایجاد انگیزه لازم در کارکنان با توجه به روابط انسانی خاصی که در بیمارستان، بنا بر طبیعت کار حاکم است مدیر بیمارستان را با شرایط ویژه ای روبرو می کند (آصف زاده، ۱۳۶۹، ص ۱۷۴) .
هدف اصلی در این پژوهش تعیین ارتباط بین تخصص کاربران با کارآیی تجهیزات پزشکی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است.
در این راستا، مسئله مهمی که در اداره امور بیمارستان ها وجود دارد در مدیریت مؤثر تجهیزات پزشکی» است. اهمیت تجهیزات پزشکی و پیشرفت این تکنولوژی در پیشگیری، تشخیص و درمان بیماران امری مسلم و واضح است، به طوری که می توان ادعا کرد بدون وجود اینگونه تجهیزات و وسایل، امر حیاتی بهداشت، درمان و تشخیص در سطح بسیار ابتدایی و به صورت کاملا نارسا انجام خواهد شد.
داشتن تجهیزات پزشکی، با تعداد کافی، کیفیت مناسب و پرسنل کارآزموده برای کار با دستگاه ها، موفقیت مدیریت بیمارستان را در ارائه بهترین مراقبت بهداشتی و خدمات تشخیصی سریع و صحیح به بیماران سرپایی و بستری، تضمین می کند. تجهیزات پزشکی باید منطبق با نیازهای واقعی بیمارستان و متناسب با نیروی انسانی واجد شرایط باشد و با کیفیت عالی، به تعدادی کافی، از منابع معتبر، در وقت تعیین شده و با قیمت خوب و مناسب تهیه شود و متعاقب آن باید برنامه نگهداری مؤثر برای تجهیزات پزشکی انجام گیرد. مدیر بیمارستان، مسئولین تجهیزات پزشکی و مسئولین بخش ها باید آشنایی کافی به نحوه انتخاب و خرید دستگاه های پزشکی داشته باشند و به طرح نگهداری و بهره برداری صحیح از تجهیزات پزشکی اهمیت دهند (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی،۱۳۷۷) .
با توجه به اینکه حدود ۳۰% از هزینه های اختصاص یافته به هر تخت بیمارستانی صرف تهیه تجهیزات پزشکی می شود، این مسئله مبین ضرورت توجه و اهتمام به امر مهم تجهیزات پزشکی از نقطه نظر سرمایه و بودجه در سطح کلان است (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۷۷) .هزینه های تهیه و استفاده از تجهیزات پزشکی در بیمارستان ها به دو بخش تقسیم می شود:
۱) هزینه ها و سرمایه: که در زمان خرید تجهیزات پزشکی مشخص می شود.
۲) هزینه های جاری: در ابتدا به طور کامل احساس نشده اما عدم توجه به آن منجر به استفاده غیر مؤثر از تجهیزات پزشکی یا بدون استفاده ماندن دستگاه های پزشکی می شود.
هزینه های جاری باید در هنگام خرید اولیه مشخص شود که این هزینه ها شامل: هزینه نگهداری، هزینه نیروی انسانی، هزینه خدمات، هزینه لوازم و مواد مصرفی است. پیش بینی هزینه جاری در هنگام بودجه بندی بیمارستان بسیار مهم است و از هزینه تعویض و جایگزین کردن تجهیزات جدید قبل از اتمام طول عمر مفید دستگاه های پزشکی جلوگیری می کند (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۴) .
با در نظر گرفتن هزینه های لازم در بودجه جاری برای نگهداری بهتر از تجهیزات پزشکی، استفاده از مهندسی پزشکی و انجام تعمیر و سرویس به موقع دستگاه ها، می توان به نتایج زیر دست یافت:
ـ طول عمر مفید دستگاه های پزشکی بالا رفته و هزینه جایگزینی به حداقل مقدار ممکن برسد.
ـ سرویس دهی بیماران به صورت مطلوب انجام می شود.
ـ هزینه درمان (با کم شدن نقل و انتقال بیمار یا انجام آزمایشات آنان به دیگر مراکز) کاهش می یابد و موجب رضایت بیشتر بیماران می شود (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۷۶) .
در بیمارستان های مدرن هزینه خرید دستگاه های جدید پزشکی به موازات پیشرفت های تکنولوژی، بیشتر شده است که برای کاهش این هزینه ها و جلوگیری از روند افزایش هزینه های خرید تجهیزات پزشکی اجرای سیستم نگهداری و بهره برداری بهینه ضروری است. نقش نیروی انسانی در کارایی و اثربخشی تجهیزات پزشکی بدیهی است، اما در مورد کاربران تجهیزات پرسشی مطرح است که آیا صرفا" مدرک تحصیلی منجر به بهبود کارایی می شود یا عوامل دیگری نیز دراین راستا اثرگذار است.
هدف اصلی در این پژوهش تعیین ارتباط بین تخصص کاربران با کارایی تجهیزات پزشکی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است.
● مواد و روش ها
در این پژوهش، ارتباط بین تخصص کاربران با کارایی تجهیزات پزشکی در ۱۱ بیمارستان آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی مورد بررسی قرارگرفته است.
برای تعیین حجم نمونه از رابطه زیر استفاده شد :
که در آن P پارامتر نسبت بوده و با توجه به نامعلوم بودن آن، برای اینکه حجم نمونه حداکثر شود مقدار آن را برابر ۵/۰P= و d خطای مطلق برآورد پارامتر است که مقدار آن برابر ۰۵/۰ بوده و &#۹۴۵; حداکثر خطای نوع اول یا سطح آزمون است که مقدار آن برابر ۰۸/۰ در نظر گرفته شده است.
با جای گذاری این مقادیر در رابطه فوق حداقل حجم نمونه لازم برابر ۱۵۰ نفر به دست آمد که به منظور اطمینان از جمع آوری حداقل اطلاعات مورد نیاز ۲۰% بیش از حداقل حجم نمونه در نظر گرفته شد و در نهایت از بین ۱۸۰ نفر اطلاعات ۱۷۰ نفر از کاربران گردآوری شد.
در این پژوهش ابزار اندازه‌گیری، پرسشنامه بود که برای بررسی و تعیین وضعیت تجهیزات بیمارستان ها در ابعاد مختلف :
ـ مشخصات بیمارستان ها
ـ مشخصات تجهیزات(نام و نوع دستگاه، محل استقرار، کارخانه سازنده، کشور سازنده، تاریخ نصب و بهره برداری، نوع کاربری، مدارک فنی موجود دستگاه، محل استقرار و میانگین طول عمر دستگاه ها)
ـ وضعیت نگهداری و تعمیرات دستگاه ها
ـ وضعیت بهره گیری از دستگاه ها
ـ آموزش کاربران
ـ مشخصات کاربران
ـ کنترل و ارزیابی دستگاه هادر قالب طیف های مختلف به صورت بلی / خیر و انتخاب گزینه ها طراحی شد.
پس از جمع آوری و کدگذاری پرسشنامه ها، داده ها وارد نرم افزار آماری SPSS شد و خروجی های گرفته شده مورد تحلیل قرار گرفت. در پژوهش حاضر تحلیل داده‌ها با استفاده از فنون و روش های آمار توصیفی و نیز استفاده از روش های آمار استنباطی که شامل آزمون های پارامتری و ناپارامتری است، انجام شده است.
برای توصیف داده ها از روش های معمول در آمار توصیفی نظیر تهیه جدول فراوانی، محاسبه شاخص های آماری و رسم نمودارهای ستونی و همچنین از روش های آمار استنباطی مانند آزمون کای دو و آزمون پیرسون برای استقلال متغیرهایی از جمله میزان تجربه کاربران و وضعیت کنترل و ارزیابی درجداول توافقی استفاده شد و با استفاده از آزمون کای دو پیرسون این نتیجه دست یافت که رابطه معناداری بین میزان تحصیلات و استفاده از تمام قابلیت های دستگاه وجود ندارد لیکن بین میزان تجربه کاربر در استفاده از دستگاه و استفاده از تمام قابلیت های دستگاه وجود دارد.
● نتایج
بر اساس یافته های پژوهش، ۶۲% کاربران دستگاه های پزشکی مورد مطالعه بر اساس مدرک تحصیلی دارای مدرک لیسانس یا کارشناسی بوده و ۱۱% دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس و بالاتر کارشناسی بوده و ۶% دارای مدرک تحصیلی دیپلم و زیر دیپلم بوده است.
در زمینه شناخت دوره های آموزشی طی شده توسط کاربران تجهیزات پزشکی در بیمارستان های مورد مطالعه است مشخص شد، بیشترین آموزش های طی شده توسط کاربران از جهت مدت زمان مربوط به دوره های آموزشی یک روزه وکمتر از آن با ۶۵/۳۷% و کمترین آن مربوط به ۵۳/۳% کاربران که هیچ آموزشی را ندیدند و کاربرانی که حدود یک ماه آموزش دیده اند شامل ۵۹/۱۰% از کل کاربران تجهیزات پزشکی مورد بررسی را شامل شده اند.
در مورد تعیین میزان تجربه کاری کاربران تجهیزات پزشکی در بیمارستان های مورد مطالعه بوده است، بر اساس یافته های پژوهشی مشخص شد بیشترین میزان کاربران با ۳۶/۲% آنهایی هستند که کمتر از پنج سال تجربه کاری داشته و کمترین میزان یعنی ۱۸/۱% کاربران بیش از ۲۰ سال تجربه کار با دستگاه های پزشکی مورد بررسی را داشته اند و هر چه از کاربران کم تجربه به سمت کاربران پرتجربه پیش می رفتیم از تعداد آن ها کاسته می شد.
در ارتباط با تعیین فرایند بهره برداری از تجهیزات پزشکی در بیمارستان های موردمطالعه بر اساس یافته های این تحقیق مشخص شد از جهت فرایند بهره برداری در خصوص فرایند پاسخ گو بودن دستگاه برای تمام مراجعین ۴۱/۵۹ درصد از دستگاه ها پاسخ گو بوده و ۵۹/۴۰ درصد آنان پاسخ گوی تمام مراجعان نبوده اند. از لحاظ اهمیت مدیریت به بهره گیری و نگهداری صحیح از تجهیزات پزشکی در ۸۸/۳۵ درصد از موارد این پاسخ مثبت و در ۱۲/۶۴ درصد پاسخ منفی بوده است. از نظر وجود دستگاه دیگری با عملکرد مشابه و کارایی یکسان در مورد ۹۴/۵۲ درصد از دستگاه ها این امکان وجود داشته و در ۰۶/۴۷ درصد از دستگاه ها چنین امکانی وجود نداشته است. در خصوص استفاده از تمام قابلیت های دستگاه در مورد ۰۶/۷۷ درصد از تجهیزات پزشکی مورد بررسی از تمام قابلیت های آنان بهره برده می شوند. در مورد ۹۴/۲۲ درصد از آنان پاسخ منفی است. از لحاظ نقش داشتن کاربرد روند خرید دستگاه پزشکی جدید در ۸۲/۳۸ درصد موارد پاسخ بلی و در ۱۸/۶۱ درصد موارد پاسخ خیر داده است و نهایتا در مورد داشتن اطلاعات فنی توسط کاربرد دستگاه از قبل در ۰۶/۵۷ درصد این اطلاعات در کاربران وجود داشته و در ۹۴/۴۲ درصد وجود نداشته است.
در زمینه شناخت نحوه بررسی کاربران به مدارک فنی تجهیزات پزشکی در بیمارستان های مورد مطالعه بر اساس یافته های پژوهشی دریافتیم که در ۵۳/۵۳ درصد از دستگاه های پزشکی مورد بررسی دفترچه راهنمای استفاده و کاتالوگ در دسترس کاربران بوده و در ۵۹/۰ درصد از دستگاه ها یا دفترچه راهنمای سرویس یا دفترچه راهنمای سرویس و دفترچه راهنمای استفاده از کاتالوگ دستگاه در دسترس کاربر بوده است.
در زمینه شناخت کنترل ایمنی تجهیزات پزشکی در بیمارستان های مورد مطالعه است بر اساس یافته های پژوهشی موجود بودن دستور العمل های نگهداری دستگاه ها در دسترس کاربران در ۴۱/۴۹ درصد پاسخ مثبت ودر ۵۹/۵۰ درصد پاسخ منفی بوده است و در مورد موجود بودن قوانین بدون پیرامون نگهداری دستگاه ها در بیمارستان در ۴۱/۹ درصد موارد پاسخ مثبت ودر ۵۹/۹۰ درصد پاسخ منفی بوده و از حیث در دسترس بودن نام و آدر س و تلفن فرد یا موسسه سرویس دهنده در ۴۷/۸۶ درصد پاسخ مثبت و در ۵۳/۱۳ درصد پاسخ منفی داده شده است.
در زمینه تعیین رابطه تخصص کاربران با میزان بهره برداری از تجهیزات پزشکی در بیمارستان های مورد مطالعه بر اساس یافته های پژوهش، استفاده از تمام قابلیت های دستگاه بیشترین میزان مربوط به کاربران با مدارک با مدرک تحصیلی لیسانس با ۶۴/۶۷ درصد کمترین آن مربوط به کاربران با مدرک تحصیلی دیپلم و زیر دیپلم با ۱۸/۱ درصد بوده است که نشان گر آن است که با بالا رفتن مدرک تحصیلی و داشتن تخصص بالاتر افزایش میزان بهره برداری از تجهیزات پزشکی، مانند استفاده از تمام قابلیت های دستگاه را موجب نمی شود.
● بحث و نتیجه گیری
برای انجام پژوهش از روش نمونه گیری دستگاه های پزشکی سرمایه ای مورد بررسی با طول عمر مفید بیش از پنج سال و از آمار توصیفی بهره گرفته شده است.
اکثریت تجهیزات پزشکی مورد بررسی دارای عملکرد توأم با اشکالات جزئی، بیشترین تعداد دارای محل نصب و استقرار مناسب، کمتراز نیمی از دستگاه های مورد بررسی دارای طول عمرکمتر از پنج سال واکثرآنها فاقد مدارک فنی مانند دستور العمل نگهداری دستگاه در بیمارستان، فاقد قوانین مدون پیرامون نگهداری دستگاه ها در بیمارستان، بیشترکاربران دستگاه های موردمطالعه یک هفته یا کمتر آموزش دیده اند در صورتی که اکثر کاربران نیاز به آموزش زیاد و متوسط را عنوان کردند، درصد زیادتری ازکاربران به صورت ثابت برای کار با دستگاه بودند و با تجربه کاری کمتر از پنج سال ، نبودن کنترل و چک لیست هنگام تغییر شیفت درمورد بیشتر دستگاه ها مشاهده شد، دربیش از نیمی از موارد عدم ارزیابی عملکرد دستگاه به طور ادواری توسط فرد یا بخش خاصی و در اکثرموارد داشتن استاندارد یا مشخصات ایمنی قابل اطمینان برای کاربران و بیماران و عدم ارزیابی سالیانه عملکرد دستگاه توسط واحد مهندسی پزشکی بیمارستان وجود داشته، حدود نیمی از دستگاه های مورد بررسی بیش از حد مجاز روزانه کار می کرده اند وپاسخ گوی تمام مراجعان نیستند، اکثریت کاربران در روند خرید دستگاه جدید نقشی ندارد، کمتر از نیمی کاربران از قبل از اطلاعات فنی در مورد دستگاه نداشتند و در بیشتر موارد، مدیریت به بهره گیری و نگهداری صحیح از تجهیزات پزشکی اهمیت قائل نمی شده است. مهم ترین مانع در استفاده بهینه از تجهیزات پزشکی ظریف و حساس بودن دستگاه ها، بیشترین موارد خرابی مربوط به قسمت های الکترونیک آنها، بیشترین تجهیزات مربوط به اتاق های عمل و آزمایشگاه ها است.
بیشترین ساخت تجهیزات مربوط به کشورهای آلمان، امریکا و سوئد است. برای برخی از دستگاه ها کنترل عملکرد ادواری، تنظیم چک لیست در هنگام تغییر شیفت کاربران وجود دارد.
به طور کلی این پژوهش نشان داده است که ، بین داشتن تخصص کاربران به معنی صرف دارا بودن مدرک تحصیلی بالاتر در استفاده از دستگاه های پزشکی و استفاده از تمام قابلیت های دستگاه و نحوه دسترسی به مدارک فنی رابطه معنا دارای وجود ندارد، لذا ضروری است که مدیران بیمارستان ها ضمن برنامه ریزی صحیح برای نظارت و انجام کنترل ها ، داشتن تخصص که همان دارا بودن دانش و مهارت های کاری کاربران همراه با گذراندن دوره های آموزشی گوناگون و داشتن تجربه کافی به منظور کار با تجهیزات پزشکی را سرلوحه انتخاب کاربران قراردهند و سعی کنند با بهره گیری از کاربران ثابت و ایجاد امکان استفاده آنان از دوره های آموزشی علاوه بر داشتن تحصیلات مرتبط، میزان تخصص کاربران را بالا برده تا کارایی تجهیزات پزشکی نیز ارتقاء یافته و در نتیجه میزان هنگفتی از هزینه های بیمارستانی که مربوط به هزینه های نگهداری و جایگزینی دستگاه های پزشکی را در بر دارد به میزان چشمگیری کاهش داده تا هزینه های مربوط به بیماران و نیازمندان خدمات بهداشتی و درمانی نیز کاهش یافته است.
بنابراین با به کارگیری کاربران با تجربه و ایجاد دوره های آموزشی تخصصی برای آنان می توان با هزینه کمتر وکیفیت بهتر، هزینه های جایگزینی و تعویض تجهیزات پزشکی را به حداقل رساند، که نتیجه آن می تواند ایجاد ایمنی و سلامت برای بیماران وکاربران دستگاه های پزشکی وکاهش هزینه های بیمارستانی را در بر داشته باشد.

دکتر امیراشکان نصیری پور ، مهندس سیدعبدالرضا حسینی
فهرست منابع فارسی:
ـ امرالهی ،محمدحسین،۱۳۸۲، « بررسی تطبیقی تهیه و توزیع و نگهداری تجهیزات پزشکی در بیمارستان های عمومی،آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران» ، پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته مدیریت خدمات بهداشتی ودرمانی،دانشکده مدیریت و اقتصاد،دانشگاه آزاداسلامی واحدعلوم وتحقیقات.
ـ آردن ، شهزاد،۱۳۸۲،«بررسی فرایندهای نگهداری و بهره گیری از تجهیزات پزشکی در بیمارستان آیت اله کاشانی تهران درسال۱۳۸۰» ، پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته مدیریت خدمات بهداشتی ودرمانی،دانشکده مدیریت و اقتصاد،دانشگاه آزاداسلامی واحدعلوم وتحقیقات.
ـ جدیدی،رحمت اله،۱۳۷۷، « بررسی وضعیت نگهداری از تجهیزات پزشکی در بیمارستان های تابعه اراک » ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی ،دانشکده مدیریت ،دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ـ راجی ،حمید،۱۳۴۸، « مدیریت موثر در نگهداری وسایل بیمارستان » ، پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته امور بیمارستان ها » دانشکده بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
ـ سازمان بهداشت جهانی ،۱۳۷۲، « تحقیق در سیستم های بهداشتی»،انتشارات معاونت پژوهشی وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی.
ـ صدقیانی ،ابراهیم ، ۱۳۷۴، « اصول و مبانی نگهداری بیمارستانی » ، جزوات درسی ،دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ـ صدقیانی ،ابراهیم،۱۳۷۶،« ارزیابی مراقبت های بهداشتی و درمانی و استانداردهای بیمارستانی » ،انتشارات علم وهنر،تهران.
ـ کریمی ،ایرج، ۱۳۸۳،«اقتصادسلامت»،جلداول ،انتشارات گپ،تهران.
ـ محمدی،رضا،۱۳۷۸،«بهره گیری از تجهیزات پزشکی بیمارستان های بنیادشهید تهران »
ـ محمدی نژاد،قربانعلی ،۱۳۷۲،«بررسی وضعیت بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی ایران » ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، رشته مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی ، دانشکده مدیریت ، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ـ مخترع ،هادی،۱۳۸۱، «مطالعه توزیع تجهیزات پزشکی واحدهای تشخیصی تصویری در کشور در سال ۱۳۷۹» ، پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته مدیریت خدمات بهداشتی ودرمانی،دانشکده مدیریت و اقتصاد،دانشگاه آزاداسلامی واحدعلوم وتحقیقات.
ـ وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی،۱۳۷۱ ، «سیاست کاهش وابستگی در امر واردات تجهیزات پزشکی» ، بخشنامه معاونت درمان و دارو.
ـ وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی،۱۳۷۲،« راهنمای اطلاعات تجهیزات پزشکی، آزمایشگاهی و دندانپزشکی » ، انتشارات معاونت آموزشی،جلددوم.
ـ وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی،۱۳۷۵، « لزوم رفع نقص دستگاه های پزشکی توسط شرکت های متعدد خدمات پس ازفروش » ، بخشنامه معاونت درمان و دارو.
ـ وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی ، ۱۳۷۷، « تجهیزات پزشکی » ، سمینار بهینه سازی خدمات درمانی در بیمارستان ها» ، انتشارات معاونت درمان و دارو.
فهرست منابع انگلیسی:
American Hospital Association . ( A.H.A. ).۲۰۰۴. “Medical Equipmenst in Hospital”.U.S.A.
American Hospital Association. ( A.H.A. ).۲۰۰۳. “planned maintenance”. Hospital engineering handbook.Third edition.Chicago. U.S.A.
Diskerson,Michell.۱۹۹۲. “Technology management of medical equipments”. Journal of clinical engineering . ۱۷ (mar- apr) : (۱۲۹-۱۳۰).
Francis, C.M. ۱۹۹۵. “Hospital Administration. Jaypee Brothers.New Delhi
Goisler, Eleizer . Helly, Ori.۱۹۹۸. “Management of medical Technology”. Kler Academic Publisher.
Kendall & etal.۱۹۹۳. “Flexibility program scheduling of preventive management biomedical”. Instrument of technology . Journal of Clinical engineering. ۲۶(Mar-Apr):(۲۵-۲۸).
Sakharkar, BM. ۲۰۰۰. “Principles of Hospital Administration and Planning”. Jaypee Brothers .New Delhi.
Sherman H. Danid. ۲۰۰۱. “Measurement of Hospital Technical Efficiency”. Dai-A.
World Health Organization (W.H.O.).۱۹۹۱. “District Hospital”. Geneva. Switzerland.
World Health Organization (W.H.O.).۱۹۹۴. “Clinical Engineering principles and practices”. Health Maintenance Organization. USA.
World Health Organization (W.H.O.).۱۹۹۵. “Health Laboratory, Technology and Blood Safety”. Geneva. Switzerland.
فهرست منابع الکترونیک:
http://www.who.int /
http://www.hbi.ac.ir /
http://ieeeplore.ieee.org /
http://wwwmedphys.soton.ac.uk / Services/ Equips /
http://www.mc.uky.edu / clinical engineering /
World Health Organization (W.H.O.). ۱۹۹۷. “Health products comparison system”. ECRI CD.
World Health Organization (W.H.O.). ۲۰۰۵. “Medical Equipments Preventive Maintenance”. ECRI CD.

منبع : ماهنامه تخصصي مهندسي پزشکي