اشک‌ها و لبخندها در روز اول مدرسه‌

روز اول مدرسه تقریبا به یاد همه بچه‌ها می‌ماند یا آنقدر خوشحال بوده‌اند که این تجربه جدید برایشان لذتبخش بوده یا آنقدر ناراحت که گریه و بهانه‌جویی‌شان به یادشان مانده. در کنار این اشک‌ها و لبخند‌ها، بچه‌هایی هم هستند که ترس از مدرسه و محیط جدید و یا ترس دوری از خانواده بخصوص مادر، کار را به جا‌های باریک هم کشانده است.
ترس از مدرسه اغلب باعث اضطراب شدید و عوارض جسمی مانند سرگیجه، درد معده و تهوع می‌شود؛ به طوری که کودک را در منزل نگه می‌دارد.
معمولا در ترس از مدرسه، مادر و کودک به گونه‌ای شدید به یکدیگر وابسته‌اند. وابستگی شدید کودک برایش این ترس را به وجود می‌آورد که امکان دارد برای خود یا مادرش اتفاقی روی دهد. مادران این گونه کودکان اغلب خود به مادرانشان وابستگی داشته‌اند و به صورت افراطی مراقب کودک هستند و تمام نیاز‌های او را برآورده می‌کنند.
اگر کودک به علت ناراحتی‌‌های جسمانی مانند سردرد و تهوع از رفتن به مدرسه خودداری کرد، به محض کاهش این ناراحتی‌ها باید به مدرسه فرستاده شود و از طولانی شدن غیبت کودک جلوگیری کرد.
● علت ترس‌
یک روانشناس کودک و نوجوان با مهم خواندن بحث انتقال کودکان از محیط خانه به محیط مدرسه می‌گوید: در گذشته به دلیل این که هر خانواده چند فرزند داشت، تعداد کودکان زیاد بود؛ به همین خاطر کودکان براحتی در میان اجتماعات همسال خود آمیخته و با محیط‌ های زنده و غیرزنده و افراد و اشیا مختلف آشنا می‌شدند بنابراین در ارتباط با محیط جدید مشکلی نداشتند و بسرعت به سازگاری می‌رسیدند.
عظیم عظیمی در ادامه تک‌فرزند شدن اکثر خانواده‌ها را یکی از مشکلات عصر کنونی می‌داند: متاسفانه ساختار اجتماعی و فرهنگی خانواده‌ها در عصر حاضر به گونه‌ای است که آمادگی لازم در کودکان برای برقراری ارتباط با محیط‌هایی خارج از منزل به وجود نمی‌آید و کودکان با اکثر محیط‌های اجتماعی بیگانه و ناآشنا بوده و در برقراری ارتباط جدید احساس ضعف می‌کنند.
این استاد دانشگاه، عدم ارتباط کودک با محیط‌های خارج از خانه را عامل عمده ترس آنها از محیط مدرسه عنوان می‌کند: این مساله می‌تواند مشکلاتی مانند استرس و نگرانی در کودک، امتناع از رفتن به مدرسه و یا فرار از مدرسه و نیز مجبور کردن والدین برای ماندن در کنار او و در محیط مدرسه را در پی داشته باشد که در حال حاضر نیز با این مشکلات مواجه هستیم.
عظیمی، پرکاری و مشغله زیاد والدین و نداشتن وقت کافی برای ارتباط با فرزند خود و تنها ماندن کودک در محیط خانه و سرگرم شدن با وسایلی از قبیل کامپیوتر، تلویزیون و... که خود معضلات زیادی را به دنبال دارد و اضطراب و توقعات بیجای والدین از فرزندان را از دیگر دلایل ترس کودک از محیط مدرسه می‌داند و می‌گوید: توقع بیجای والدین از فرزندان و در پی آن، برآورده نشدن این توقعات از سوی فرزندان می‌تواند باعث قیاس‌های ناعادلانه کودک با دیگران، اهانت به او و در نهایت تحقیر کودک و از بین رفتن اعتماد به نفس در او بشود که این مشکل بزرگی است.
● مدرسه‌های مهربان‌
سرد، خشن و خشک بودن محیط مدرسه به لحاظ فیزیکی و عاطفی می‌تواند دلیل دیگری برای ترس و گریز کودکان از مدرسه باشد. برای جذب کودک به مدرسه باید محیط مدرسه از محیط خانه قشنگ‌تر، جذاب‌تر و عاطفی‌تر باشد و مسوولان و معلمان مدارس افرادی دلسوز، توانمند، متخصص و با نیروی درک بالا باشند تا بتوانند دانش‌آموزان را بشناسند.
عظیمی در ادامه از نحوه تقسیم‌بندی کلاس‌ها در مدارس بدون در نظر گرفتن درجه هوش دانش‌آموزان انتقاد کرد و گفت: در مدرسه نیز به عنوان یک سیستم، باید اجزا به شکلی متناسب در کنار هم قرار بگیرند، بنابراین ضروری است کلاس‌ها به ۳ دسته پایین‌تر از متوسط، متوسط و بالاتر از متوسط هوش (به لحاظ ضریب هوش و توان یادگیری) تقسیم شوند.
کارشناسان روش چینش دایر‌ه‌ای دانش‌آموزان در کلاس درس را به جای روش فعلی توصیه می‌کنند. آنها معتقدند؛ در روش فعلی، معلم بر دانش‌آموزان مشرف و ارتباط دانش‌آموزان با همدیگر بسیار کم است؛ اما با به کارگرفتن شیوه چینش دایره، علاوه بر چهره‌به‌چهره شدن ارتباط دانش‌آموزان با یکدیگر و با معلم و به حداکثر رسیدن خطوط ارتباطی آنها با یکدیگر، رشد اجتماعی افراد بسیار سریع‌تر و توانایی یادگیری و انتقال‌دهی آنها نیز بسیار افزایش می‌یابد.
در حال حاضر در بسیاری از کشور‌های دنیا و حتی کشور‌های آسیایی، روش تدریس مبتنی بر بازی به کار گرفته می‌شود. کودکان در سنین پایین یعنی در دوران پیش‌دبستانی و دوران ابتدایی، تمایل زیادی به بازی دارند، علاوه بر این بازی تمام ویژگی‌های شخصیتی کودکان را بروز داده و توانایی‌‌های جسمی و روانی را در آنها افزایش می‌دهد.
● به کودک خود چه بگویید
- پذیرش و محبت به کودک و نشان دادن این امر که تو مورد علاقه و احترام خانواده‌ای، ما تو را دوست داریم و به همین نظر می‌خواهیم به مدرسه بروی و...
- همدردی با او که آری، ما هم که چون تو روزی کودک بوده‌ایم، گاهی دچار چنین وضع و حالتی می‌شدیم؛ ولی خیلی زود خوب می‌شدیم؛ اما این همدردی را نباید زیاد ادامه داد.
-‌ خواستن از او که مساله و مطلب خود را بدون هیچ گونه خجالتی بیان کرده و درددل کند که چه امری او را در مدرسه رنج می‌دهد و رفع آن.
ـ دادن جرات که او هم می‌تواند بر مشکل غلبه کند و ایجاد اطمینان در او.
- گفتن داستان‌هایی سازنده از زندگی خود و دیگران در دوران کودکی و نشان دادن این مساله که نگرانی از مدرسه بی‌معنی است.
- در مواردی لازم می‌شود که مادر به همراه کودک به مدرسه برود، صبحانه ساده‌ای به کودک بدهید و لباس او را بپوشانید. در بین راه لازم نیست بپرسید که حالش چگونه است و یا چرا مدرسه را دوست ندارد.
-‌ در راه برای او از مدرسه تعریف کنید، از بازی‌های مدرسه، از دوستانی که آنجا پیدا خواهد کرد، از مزایای درس خواندن و باسواد شدن حرف بزنید تا شوقی در کودک نسبت به مدرسه پدید آید.

سید مرتضی مفید نژاد

منبع : روزنامه جام‌جم