رادیوآماتوری؛ سرویسی برای تمام فصول

شاید بتوان رادیوآماتوری را به‌عنوان مجموعه فنون، مهارت‌ها و فعالیت‌های مربوط به برقراری ارتباطات رادیویی به‌منظور تبادل اطلا‌عات علمی، فنی و همچنین تفریح و سرگرمی تعریف کرد.از همین رو، یک <رادیوآماتور> شخصی است که به علت علا‌قه به فنون ارتباطات رادیویی، ضمن پشت سر گذاشتن آموزش‌های نظری و عملی مرتبط و قبولی در آزمون‌های مربوطه موفق به دریافت گواهینامه از مراجع قانونی شده و نسبت به انجام فعالیت‌های یاد شده اقدام می‌کند.
رادیوآماتوری و فعالیت‌های گسترده آن منحصر به فرد یا گروه‌های خاصی نیست بلکه متعلق به همه مردمی است که می‌خواهند به‌وسیله فناوری بی‌سیم با دیگران ارتباط برقرار کنند و همچنین مناسب کسانی است که به فنون مخابراتی و آزمایش کردن آنها به‌صورت عملی علا‌قه‌مند هستند.در دهه ۱۹۸۰ رادیوآماتورها سیستم‌های ارتباط رادیویی را تولید کردند که به کمک کامپیوتر کنترل می‌شدند و برای نخستین بار در برقراری ارتباطات پس از سوانح و بحران‌ها مورد استفاده قرار گرفتند.
پس از آن بر حسب توافقنامه‌ای بین‌المللی، رادیوآماتورها و متقاضیان کسب گواهینامه رادیوآماتوری ملزم به دارا بودن برخی از شرایط شدند که از جمله آنها مهارت در ارسال و دریافت کدهای مورس در فرکانس‌های پایین‌تر از ۳۰ مگاهرتز طبق شرایط خاص بود. در سال ۲۰۰۳ کنفرانس ارتباطات رادیویی جهانی (‌) WRC این شرط را از شروط کسب گواهینامه رادیوآماتوری حذف کرد.
بر اساس آمارهای برخی از کشورها که از محل تعداد گواهینامه‌های صادر شده برای رادیوآماتورها تهیه شده است، می‌توان یک دید کلی نسبت به تعداد رادیوآماتورهای هر کشور به‌دست آورد.
آمارها نشان می‌دهد که هم اکنون بیشتر رادیوآماتورها متعلق به کشور ژاپن هستند و پس از آن ایالا‌ت متحده، تایلند و کره جنوبی در مقام‌های بعدی قرار دارند. بیشترین درصد از رادیو‌آماتورهای هر کشور را مردان تشکیل می‌دهند و زنان معمولا‌ سهم کمتری در این میان دارند.
در این میان کشورهای کره شمالی و یمن فعالیت‌های رادیوآماتوری را برای شهروندان خود به کلی ممنوع اعلا‌م کرده‌اند. در کشور ایران نیز وجود مقررات و قوانین قدیمی از یک سو و کم‌توجهی سازمان‌های مسوول در زمینه رادیوآماتوری از سوی دیگر سبب شده است تا رشد کمی و کیفی رادیوآماتورهای ایرانی در چند سال اخیر با افت چشمگیری مواجه شود. در ایران آمارهای غیررسمی بیانگر وجود ۷۰۰ گواهینامه رادیوآماتوری و تعداد ۷۰ ایستگاه مجاز است. در جدول اطلا‌عات آماری مربوط به تعداد رادیوآماتورهای برخی از کشورهای جهان را مشاهده می‌نمایید.
● فعالیت‌های رادیوآماتوری
رادیوآماتورهای دارای پروانه و مجوز قادر خواهند بود تا با دیگر رادیوآماتورها در سراسر کشور و یا در هر کجای جهان و حتی با فضانوردان در خارج از جو کره زمین ارتباط برقرار کنند.
رادیوآماتوری شامل یک فعالیت گروهی بین‌المللی است که طی آن، آماتورها می‌توانند از گستره فرکانسی وسیع و روش‌های ارتباطی مختلف جهت برقراری ارتباط با دیگران به‌وسیله امواج رادیویی استفاده کنند. آنها در خلا‌ل این ارتباطات، با افرادی از سن و نژاد و حرفه‌های گوناگونی آشنا می‌شوند.
هر یک از علا‌قه‌مندان به فنون رادیوآماتوری، در همه جای دنیا ملزم به گذراندن دوره‌های آموزشی و آزمون‌های مربوطه جهت دریافت گواهینامه و پروانه رادیوآماتوری خواهند بود. آزمون‌ها معمولا‌ شامل الکترونیک، مخابرات، امواج رادیویی و قوانین و مقررات محلی و منطقه‌ای در زمینه رادیوآماتوری است.
امروزه تقریبا ۶۷۵ هزار رادیو آماتور در ایالا‌ت متحده و بیش از دو و نیم میلیون نفر رادیوآماتور نیز در سراسر جهان وجود دارند. جالب است بدانید که در ماموریت سفینه‌های فضایی، تقریبا همه خدمه سفینه، خود رادیوآماتور و دارای گواهینامه رادیوآماتوری هستند که در زمان‌هایی معین، به‌وسیله رادیو‌هایی با توان خروجی یک تا ۵۰ وات، از کنار پنجره سفینه فضایی با دیگر رادیو‌آماتورها ارتباط برقرار کرده و با آنها گفت‌وگو می‌کنند.
● فرکانس‌ها و روش‌های ارتباطی
رادیو آماتورها از فرکانس‌های رادیویی مختلفی شامل ‌HF ، ‌VHF ، ‌SHF و غیره جهت ارتباط استفاده می‌کنند.
فرکانس‌های مورد استفاده رادیوآماتوری در مرحله نخست توسط اتحادیه جهانی ارتباطات ‌ITU و در مرحله بعدی توسط سازمان‌های تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هر کشور، تنظیم و توصیه می‌شوند.
این فرکانس‌ها گستره وسیعی از امواج کیلو هرتزی تا گیگاهرتزی را شامل می‌شوند که هر یک کاربرد‌هایی مخصوص به خود دارند و در مواقع، روش‌ها و شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رادیوآماتورها همچنین از انواع مختلفی از روش‌های ارتباطی بهره می‌گیرند، روش‌هایی مانند تبادل مورس، صدا، تصویر، دیجیتال و غیره. اغلب رادیوآماتورها، فعالیت خود را با روش‌های مورس و تلفنی (مکالمه) ‌FM آغاز می‌کنند.
از دیگر روش‌های پیشرفته‌تر رایج در برقراری ارتباط رادیوآماتوری، استفاده از سیستم‌های آماتور ماهواره‌ای است. در این روش رادیوآماتورها قادر خواهند بود تا در چندین نقطه از جهان با یکدیگر از طریق ماهواره‌هایی که نقش تکرارکننده را برعهده دارند، ارتباط برقرار سازند.
● ضوابط و قوانین ملی دریافت پروانه
رادیوآماتور برای برقراری ارتباط رادیویی به تاسیس ایستگاه رادیویی اقدام می‌کند و ایستگاه رادیوآماتوری عبارت از مجموعه ثابت و متحرکی است که از یک یا چند دستگاه فرستنده و گیرنده فراهم شده و پس از صدور پروانه تاسیس ایستگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علا‌وه بر پروانه تاسیس ایستگاه، رادیوآماتوری نسبت به دریافت گواهینامه رادیوآماتوری نیز اقدام می‌کند و این گواهینامه، اجازه‌نامه‌ای است که از طرف وزارت ارتباطات و فناوری اطلا‌عات به اشخاص حقیقی برای اشتغال به کارهای رادیوآماتوری داده می‌شود.
پس از دریافت گواهینامه رادیوآماتوری و پروانه تاسیس ایستگاه رادیوآماتوری با دریافت علا‌مت خطاب )Call Sign( مجاز به تاسیس ایستگاه و بهره‌برداری از دستگاه‌های فرستنده و گیرنده که خود آنها را ساخته یا خریداری نموده است، می‌شود. لا‌زم به ذکر است علا‌مت خطاب یا ‌Call Sign مشخصه‌ای است که قبل و در انتهای برقراری ارتباط رادیوآماتوری و به‌منظور معرفی ایستگاه اعلا‌م می‌شود.
طبق قوانین کشور ایران پروانه رادیوآماتوری درجه سه به کسانی داده می‌شود که دارای ۱۶ سال تمام سن باشند، در آزمون‌های کتبی مربوطه قبول شوند و صلا‌حیت اخلا‌قی و سیاسی آنان مورد تایید قرار گیرد.
دارندگان این پروانه می‌توانند در باندهای آماتوری ۷، ۱۴، ۲۱، ۲۸ مگاهرتز و ‌VHF از فرستنده تلگرافی با حداکثر قدرت متوسط ۳۰ وات استفاده کنند.
برای دریافت پروانه رادیوآماتوری درجه دو، رادیوآماتور بایستی حداقل شش ماه با پروانه مبتدی درجه سه کارکرده باشد و از عهده امتحانات مربوطه نیز برآید. دارندگان آن می‌توانند در تمامی باندهای آماتوری از فرستنده‌هایی با حداکثر قدرت ۱۰۰ وات استفاده کنند.
پروانه رادیوآماتوری پیشرفته درجه یک به کسانی داده می‌شود که علا‌وه بر دارا بودن شرایط دارندگان پروانه رادیوآماتوری درجه دو، بتوانند از عهده امتحانات تکمیلی برآیند و مجاز به مخابره تلفنی و تلگرافی تله‌تایپ و ارسال تصویر ‌SSTY در باندهای ‌HF ، حداکثر با قدرت ۲۰۰ وات و ‌VHF با حداکثر قدرت ۵۰ وات و ‌UHF با حداکثر قدرت ۳۰ وات می‌باشند که در شرایط خاص قدرت‌های مذکور به تشخیص مدیریت فرکانس و روابط بین‌الملل تا ۴۰۰ وات قابل افزایش است.
● وضعیت کشور ایران
از سوی دیگر آنچه طی سال‌های اخیر بر سر سرویس‌های رادیویی عمومی کشور ایران همچون باند شهروندان (‌) CB، باند خانواده (‌) FRS و آماتوری در کشور ما گذشته است، یادآور وضعیت نامساعد این قبیل سرویس‌ها است.
پرونده باند شهروندان با گذشت چندین سال از بازگشایی آن، همچنان مسکوت باقی مانده است و رادیوآماتوری، سرویس رادیویی مهجور مانده کشور ایران، چندین سال است که به‌طور کل از سوی متولی اصلی آن یعنی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به دست فراموشی سپرده شده است و نه آزمونی برای صدور مجوز آن برگزار می شود و نه قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌های آن، که حداقل متعلق به ۴۰ سال پیش است، از سوی این سازمان مورد بازبینی قرار می‌گیرد.
این در حالی است که دنیا رویکرد دیگری را همسو با تحولا‌ت دیجیتالی نسبت به رادیوآماتوری برگزیده و همگام با فناوری نوین در صنایع ارتباطی، افق‌های تازه‌ای را نیز برای رادیوآماتورها گشوده است، از آن جمله می‌توان به شبکه‌های وسیع ارتباط رادیوآماتورهای دیجیتال که مبتنی بر فناوری ‌ ( ROIPشاخه‌ای از فناوری صوت روی اینترنت یا ‌VOIP که طی آن بخش عمده‌ای از ارتباطات صوتی و داده‌رادیویی از طریق شبکه اینترنت منتقل می‌شوند) عمل می‌کنند و یا سیستم‌های ارتباط ماهواره‌ای رادیوآماتوری اشاره کرد.
امید است کشور ایران نیز به زودی با بازنگری در قوانین و مقررات مربوطه و بذل توجه بیشتر به سرویس‌های رادیویی عمومی از سوی مسوولا‌ن امر، بتواند همگام و همسو با تحولا‌ت نوین و فناوری‌های جهانی، جهت رشد و شکوفایی در زمینه این علوم و فنون گام‌های موثری را بردارد.

نوشته: شروین‌هادی‌نژاد

منبع : آژانس خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایستنا