زنده باد سرمایه داری

ماهیت و چیستی سرمایه‌داران و کارکرد مثبت و منفی آنان از مباحثی است که همواره در همه جوامع بشری مطرح و در مورد آن اظهارات کاملا” متفاوتی بیان شده است. از تعبیر معروف زالوصفت تا کارآفرینان خلاق به این طایفه نسبت داده می‌شود. واقعا” موضوع از چه قرار است؟ به‌نظر من، سرمایه‌داران مانند همه آحاد بشر از جمله فقرا هم خصلت‌های انسانی متفاوتی دارند و نمی‌توان در مورد آنان قضاوت کلی کرد. آنان نیز همواره در معرض آزمون الهی هستند و با ثروت و مکنت خود مورد آزمایش‌های سختی قرار می‌گیرند. آزمون الهی در زندگی انسان‌ها از نکات بسیار مهمی‌است که چون در سراسر زندگی جریان دارد به‌شکل بسیار عجیبی از آن غفلت می‌شود، به‌طوری که جز افراد بصیر و روشن ضمیر، کسی به این موضوع عنایت نمی‌کند. خداوند در قرآن‌مجید خطاب به انسان‌ها می‌فرماید: «انسان‌ها فکر می‌کنند که ما آنان را خلق کرده و مورد آزمایش قرار نمی‌دهیم.» این خطاب آن‌قدر روشن و دقیق است که چشم پوشی از آن خطایی بزرگ محسوب می‌شود.
سرمایه داران در هر جامعه‌ای در اجرای ماموریت خود که تاسیس موسسات گوناگون و چرخاندن چرخ‌های اقتصادی جامعه است، از این نظر که چگونه از دارائی و ثروت خود و قدرت ناشی از آن استفاده کنند به دو گروه بدخیم و خوش‌خیم قابل تقسیم هستند. جمعی که ممکن است کم هم نباشند از تمکن خود برای بهره‌کشی و سوء‌استفاده از نیاز نیازمندان استفاده می‌کند و در رفتار خود با غرور و تکبر و فخرفروشی بر زمین و زمان و انسان راه گمراهی را می‌پیمایند، این گروه را از منظر انسانی باید سرمایه‌داران بدخیم تلقی کرد هر چند فعالیت‌های اقتصادی آنان قابل احترام است. در مقابل گروهی هستند که توانائی و توفیق خود در ایجاد موسسات مختلف برای تولید و تجارت را لطف خداوند می‌دانند و در مسیر زندگی هیچ‌گاه دچار زیاده روی و اسراف نمی‌شوند و خود را با افراد فرودست خود همطراز فرض می‌کنند.
این گروه که سرمایه‌داران خوش خیم هستند، در سراسر زندگی خود به مراتب از مدیران دولتی در نظام‌های سوسیالیستی و نیز مدیران ارزشی در نظام‌های ایدئولوژیک ، کم مصرف‌تر، پرکارتر، دقیق‌تر ودلسوزترند. اینان با عشق به تولید و توسعه، با صرف تمامی‌ درآمد و نیز به‌کارگیری همه همت خویش، تا پایان عمر از تلاش و کوشش برای ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی دست برنمی‌دارند. مراقبت در زندگی این گروه از سرمایه‌داران که عموما” پس از بالا رفتن از نردبان‌های اقتصادی در عرصه نیک‌اندیشی وارد می‌شوند و ثروت خود را برای امور عام‌المنفعه و بنیاد‌های خیریه وقف می‌کنند آموزنده و مفید است. من در احوال یکی از دوستان قدیمی‌مرحوم ابوی خویش که از سرمایه‌داران یزدی مقیم رفسنجان است مطالعه کردم و به نکات جالبی دست یافتم. در مطالعه خود به این نتیجه رسیدم که هیچ مدیر دولتی در نظام ارزشی جمهوری‌اسلامی ‌به اندازه ایشان پرتلاش و به حد ایشان کم مصرف نیست.
بطور مثال چند مورد را ذکر می‌کنم. ایشان در ایام جوانی ماه‌ها در بیابان‌ها و کویر‌های رفسنجان هر روزه همپای کارگران خویش در احداث باغات پسته کار می‌کرد و سی‌روزه ماه را نان کشک می‌خورد. پس از پیروزی انقلاب و با توجه به جو ضدسرمایه‌داری سال‌های اول انقلاب در خارج از ایران، وقت خود را نه صرف خوش‌گذرانی بلکه مصروف ایجاد باغات پسته در آمریکا کرد. او خانه بزرگ خود در رفسنجان را برای ایجاد هنرستان وقف کرد و در ایامی‌که در رفسنجان است در خانه زندگی می‌کند. او با تاکسی رفت و آمد می‌کند و چندی قبل در سن هشتاد و پنج‌سالگی با اتوبوس مسیر چهارده ساعته بین رفسنجان و تهران را طی کرده بود.
واقعا کدام مدیر ارزشی و انقلابی ما حاضر است تا سن هشتاد و پنج سالگی و با داشتن تمکن با این قناعت زندگی کند؟ بیائیم در قضاوت خود در مورد سرمایه‌داران با دقت بیشتری اظهار نظر کنیم و به آنانی که عمر خویش را با تلاش و کوشش شبانه‌روزی برای تولید ثروت و ایجاد موسسات اقتصادی کوچک وبزرگ صرف کرده و در زندگی خویش راه اسراف و تبذیر را نپیموده و ثروت خود را مایه تجاوز و تکبر نساخته‌اند با دیده احترام نگاه کنیم. هر چند همه سرمایه‌گذاران در خدمت جامعه هستند ولی بخشی از آنان از بهترین خدمتگزاران جامعه هستند.

حسین مرعشی

منبع : شهروند امروز