موسیقی درمانی با تاکید بر اعجاز موسیقایی قرآن کریم

همانطور که می دانیم اکثر داروها (به خصوص داروهای مسکن) عوارض جانبی، بدنی (فیزیولوژیکی) روحی و روانی زیادی بر بیمار دارد. ضمن اینکه در تمام بیماران نمی توان از این داروها برای تسکین درد استفاده نمود، خطر اعتیاد و وابستگی دارویی نیز مطرح می شود، از طرف دیگر علاوه بر هدر دادن وقتشان به هنگام مصرف آنها، هزینه زیادی بر سیستم بهداشتی و درمانی جامعه تحمیل می شود.
واضح است چنانچه راه های ساده تر، سالم تر و مقرون به صرفه تری در دسترس باشد، قبول این همه عوارض و هزینه ها منطقی نخواهد بود.
اخیرا پژوهشگران و متخصصان امر، تاکید زیادی بر روش های تسکین غیردارویی و غیرتهاجمی (جراحی) در کاهش اضطراب و درد به عنوان راه های برتر تسکین دهنده نموده اند، که از جمله این روش ها موسیقی درمانی می باشد.
درد پدیده مرموز و پیچیده ای است که عوامل متعددی می تواند در درمان آن تاثیر گذارد. یکی از این عوامل موثر و مداخله گر، فرهنگ و زمینه فرهنگی افراد می باشد و در این گستره وسیع فرهنگی نقش اعتقادات مذهبی از همه محسوس تر است. (۱)
بسیاری از تحقیقات و مقالات انتشاریافته درباره پیدایش درد و راه های تسکین آن صراحتا به نقش اعتقادات فردی در افزایش تحمل درد اشاره داشته اند و حتی آن را به عنوان قدرتمندترین عنصر تاثیرگذار در تحمل درد معرفی کرده اند. (۲)
تیلر (۳) و دیگران، آنجا که از درد سخن می گویند پارامتر مذهب را از قدرتمندترین عناصر تاثیرگذار بر تحمل درد معرفی نموده و خاطر نشان می سازند که در بعضی مذاهب، افراد بنا به اعتقادات خاص مذهبی خود، درد را عامل پاکسازی خود و جامعه می دانند و به همین دلیل، این افراد اقدامات تسکین دهنده درد را بندرت می پذیرند و هنگام مواجهه با درد، از منابع قدرتمند اعتقادی بهره می جویند.
در این تحقیق (۴) پژوهشگر دو هدف عمده را دنبال می کند: یکی، کاهش درد به عنوان یکی از بزرگترین معضلات بشر و پزشکی و دیگری، استفاده از آهنگ موزون قرآن کریم و آواهای دلنشین آن، به عنوان یک موسیقی عرفانی دلپذیر. با توجه به ارزش های دینی و فلسفه اعتقادی حاکم بر ساختار جامعه ما و فرهنگ و زمینه های فرهنگی افراد جامعه مان و برای تقویت این بعد فرهنگی اعتقادی افراد، به منظور درمان اشخاص مبتلا به درد، از یک صوت (نوای) سازمان یافته موزون و یک موسیقی دلپذیر دینی با خواص ویژه خود استفاده شده است. (۵)
پژوهشگر اشاره می کند که با مشاهده تغییر حالات روحانی و عرفانی بیماران بستری در بیمارستان (با تجربه محدود بالینی) بیمارانی را مشاهده نمودم که هنگام درد یا هنگامی که قرار بود اقدامی بر روی آنها انجام گیرد، گرایشات مذهبی آنان بیشتر می شد و بسیاری از بیماران هنگام تشدید درد، آیات قرآنی، سوره کوتاه قرآن، دعا، صلوات، اوراد و اذکار را با خود زمزمه می کردند و با این روش عملا سعی داشتند بر درد و اضطراب خود چیره گردند.
آری، مطالعات انجام شده نشان می دهد که طبیعت آدمی گرایش باطنی به ریتم و هارمونی دارد و از نظم و هماهنگی آن لذت می برد. از آن جایی که اساس هستی و خلقت بر وحدت و هماهنگی استوار است، انسان نیز جزیی از نظام گسترده و یکپارچه این هستی است و میل به اتصال و ارتباط با قدرت و نیروی لا یزال هستی دارد میل به زیبایی و هماهنگی و گرایش به وحدت، در طبیعت و خمیر مایه ذاتی آدمی است. سرشت موزون آدمی، بی چون و چرا از ترکیب نقوش و هماهنگی نغمات و تکمیل احساسات لذت می برد و از جلوه های هنری و آثار زیبا محظوظ می گردد.(۶)
استفاده از موسیقی به عنوان یکی از مظاهر این زیبایی، فقط محدود به امور پزشکی نمی باشد. مراسم دعا، نیایش، نوحه خوانی، تعزیه، موسیقی جنگ که برای یکنواخت کردن رفتار روانی- حرکتی یا یورش سربازان مورد استفاده قرار می گیرد، موسیقی بالینی (لالایی گهواره) که در تمام قبایل این مرز و بوم در تاریخ فرهنگ و هنر ایران جایگاه خاصی دارد، مثلا صدای لالایی مادر که با ریتم خاص خود در ساقه مغزی فعالیت بنیادی، هشیاری را پایین میآورد و حتی آرامش ایجاد کرده و خواب را تسهیل می کند (چون سیستم شنوایی تحت تاثیر کارکرد حواس و هیجان از نظر کیفیت دائما تغییر می کند)، خوش خوانی قبایل، مخصوصا عشایر از متون شاهنامه فردوسی و موارد دیگر از جمله صدای آبشار و آواز پرندگان و... همه از اشکال دیگر موسیقی می باشند، مثلا زنان عشایر و بعضی قبیله ها چند ساعت قبل از زایمان، محلی را در کنار آبشار انتخاب می کنند صدای آبشار با موسیقی و ریتم طبیعی خود فعالیت بیوالکتریکی و شیمیایی ساقه مغز و ارتباطش با قشر مخ را به نحوی تغییر می دهد که اولا : آرامش و ثانیا:
کاهش درد را باعث می شود.(۷)
در این تحقیق(۸) ضمن مروری کوتاه بر تاریخچه موسیقی درمانی در ایران و جهان، به یکی از جلوه های ویژه و انواع خاص و عام پسند موسیقی دینی به نام موسیقی حاصل از تلا وت قرآن کریم اشاره شده که از همه موسیقی ها زیباتر، دلپذیرتر و شورانگیزتر است.
همانا قرآن، بهار دل ها و شفای دردها، سرچشمه دانش ها و زداینده تیرگی ها و مهمترین و استوارترین و ارجمندترین راه شناخت و معرفت است. قرآن رویه ای زیبا و ظاهری دلپذیر و شورانگیز دارد، با جاذبه های شگفت انگیز، اما درونی ژرف و باطنی عمیق، چینش واژه ها، ترکیب کلمات و جمله ها در آیات قرآن، زیبایی های فراوانی دارد که محققان علوم قرآنی به ویژه متاخران بدان پرداخته و جاذبه های آن را نمایانده اند. از جمله این زیبایی ها و جلوه های دلپذیر، چینش واژه های قرآنی است.(۹) از این نظر آیات الهی نظمی آهنگین و آهنگی دلپذیر دارد، به طوری که هیچ متنی در بلند خواندن، مانند قرآن آهنگ پذیر و تاثیرگذار نیست. توصیه های موکد برای زیباخوانی قرآن از سوی رهبران الهی به لحاظ توجه به همین ویژگی های قرآن است. چنان که در احادیث آمده و در بحث های قبلی نیز به آن اشاره شده است. عامل مهم جاذبیت قرآن، سبک، نظم و آهنگ آن است. این سه عامل که سنگ بنیادین ساختار سحرانگیز قرآن را تشکیل می دهند چنان به هم آمیخته و در هم ریخته اند که نمی توان نقش هر یک را در جاذبیت قرآن جداگانه تصویر کرد:
۱) سبک
۲) نظم
۳) آهنگ:
آوای (موسیقی) سخن که از دو عامل (سبک و نظم) به وجود آمده، چنان ساختار و اندامی و چنین پیوند استواری، این گونه آهنگی را خواستار است، به ویژه آن که از حرف مد ولین در این زمینه کمال استفاده را نموده و جوش و خروشی به آهنگ تلا وت بخشیده و وجد و شعفی در شنوندگان به وجود میآورد. از این رو ضرورت دارد تلا وت کننده، آهنگ تنظیمی قرآن را بداند و بر اسرار و رموز آن واقف باشد و کاملا آن را رعایت کند تا نقش اعجاز بیان را به خوبیو با دقت ایفا نماید. (۱۰)
بسیار بوده و هستند کسانی که با آهنگ زیبا، صدای دلپذیر و موسیقیایی سحرآفرین، جان ها را از عشق به قرآن آکنده و دل ها را مسحور نموده اند، اینگونه قاریان چه بسیار اشک ها بر چشم ها نشانده و قلب ها را سرشار از خشوع و خشیت ساخته اند. (۱۱)
بر این اساس، نگارنده درصدد تحقیق بر آثار وجودی قرآن کریم و تاثیر تلاوت آن بر افراد به عنوان یکی از عوامل کاهش دهنده فشارهای روانی برآمده و نه تنها به تاثیر آن بر بیماری های روحی، بلکه به بررسی تاثیر تلاوت قرآن بر کاهش دردهای جسمانی پرداخته که نتایج مطرح شده در رساله ای تحت عنوان «بررسی تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش دردهای جراحی و کاهش اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی» نیز موید آن می باشد. در ضمن در این مقال نظر خاصی (شرعی) درباره موسیقی بیان نمی گردد که آن اختصاص به نظر فقها و اهل فن دارد و در این رساله تنها به یافته های علمی اشاره شده و قضاوت به عهده صاحبنظران گذاشته می شود.
● نقش آهنگ در تلا وت قرآن کریم
یکی از دلنشین ترین، جذاب ترین و طبیعی ترین موسیقی ها، موسیقی روح افزای ناشی از تلا وت قرآن کریم می باشد. گر چه قرآن با همگان سر و کار دارد و زیبایی آن مختص گروه خاصی نیست، اما آنان که با آن انس بیشتری دارند، قطعا از آن بیشتر لذت خواهند برد و در واقع هر کس به فراخور طبع و ذوق خود از آن بهره عملی خواهد برد.
اصولا عبارات و جمله بندی های قرآن به گونه ای تنظیم شده است که روان، یکنواخت، هماهنگ و همساز است. حروف و کلمات متناسب و همآوا، پیوسته به یکدیگر پیوند خورده اند.
با این که قرآن کلا م منثور است، به کلا م منظوم بیشتر شباهت دارد و با آنکه خطاب و عتاب است به افسونگری و سحرانگیزی بیشتر می ماند و بدین وصف، سبک نوینی را در زبان عربی به بار آورده و به نظم و تالیف جدیدی ارائه نمود و اعراب و جهانیان را به حیرت و شگفتی واداشت.(۱۲) ادبای عصر حاضر و سخنوران دوره معاصر، نیز همگان با گذشتگان همآواز، همان سخنان را تکرار می کنند که: والاتر از شعر است و شیواتر از هر کلا م، بی نظیر و بی مانند، همانا کلا م خداست. اعجاز قرآن تنها در جنبه محتوای آن نیست بلکه الفاظ قرآن نیز در سر حد اعجاز است، به طوری که کشش و جاذبه و شیرینی و هماهنگی خاصی که در الفاظ و جمله بندی ها وجود دارد، ما فوق قدرت انسان هاست.۱۳
قاری قرآن اگر نیک تلا وت کند، آن گونه که خواست قرآن است، نه آن طور که خواست خود اوست، هر آینه می یابی، آوایی هماهنگ ونغمه ای فراگیر تمام وجودت را فرا گرفته و با این که قرآن شعر نیست، ولی در آن چیزی می یابی که در شعر و نغمه های دیگر یافت نمی شود.۱۴ چون«شعر» معمولا زائیده تخیلا ت، و بیانگر احساسات بر افروخته و هیجانات عاطفی است، و به همین دلیل فراز و نشیب افت و خیز فراوان دارد در حالی که قرآن در عین زیبایی و جذابی کاملا مستدل و منطقی، و محتوایی عقلا نی دارد.۱۵
آری، انسان از نغمه قرآن چنان سرخوش می گردد که هرگز در لذت های دیگر آن چنان خوشی نخواهد دید. این حروف قرآنی است و کلا م آسمانی است که به وسیله پیک وحی بر قلب پاک پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» نازل شده و با نظم وترتیب خاص خود و با فاصله ای ردیف قرار گرفته واین چنین جمال و زیبایی آفریده است.۱۶
قرآن را نغمه ای است فرحبخش روح افزا که دیگر نغمه ها پیش آن زمزمه ای بیش نیستند، چنان که پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» فرمودند:
فضل القرآن علی سائر الکلا م، کفضل الله علی خلقه»۱۷
فضل و برتری قرآن برسخنان دیگر، همچون فضل وبرتری خدا بر آفریدگان است.
قرآن، روان آدمی را آرامش بخشیده، از آلا یش ها و پلیدی ها پاکیزه نموده و درخشش داده و به سوی فضای لا یتناهی آسمان معنویت به پرواز در می آورد. این نغمه، غذای روح است که روان آدمی را نوید خوشبختی می دهد، سعادت، طهارت قداست ارزانی می دارد.۱۸ پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» در مورد اهمیت حسن صوت هنگام قرائت قرآن فرموده اند:
«لکل شیی» حلیه و حلیه القرآن الصوت الحسن»۱۹
برای هر چیزی زینتی آرایشی است و زینت و آرایش قرآن، آوای(صوت) نیکو است.
و نیز فرموده اند:
«اقروا القرآن بالحان العرب اصواتها و ایاکم و لحون اهل الفسوق و اهل الکبائر»۲۰
قرآن را با آهنگ های عربی و اصوات عرب بخوانید(تلا وت کنید) از آهنگ های اهل فسق اهل گناهان کبیره(آهنگ های مبتذل) بپرهیزید.
در احادیث آمده است که: امام سجاد«علیه السلا م» صوت بسیار زیبایی در تلا وت قرآن داشتند و از همه قرآن را خوشتر می خواندند به طوری که گاهی مشاهده می شد، فروشندگان دوره گرد با شنیدن صوت جذاب حضرت از حرکت باز می ایستادند و لذت می بردند و گاه غش می کردند و از هوش می رفتند. و در روایت دیگری آمده که امام باقر«علیه السلا م» بهترین صدا را داشتند و چون سحرگاهان از بستر بر می خاست و قرآن می خواند، بانگ بلند می کرد و گذرندگان از سقایان و جز» ایشان می ایستادند و به قرائت قرآن او گوش می دادند.۲۱ و در حدیث آمده است:
«لیس منا من لم یتغن القرآن» ۲۲
از ما نیست (از زمره ما مسلمین نیست)، آن کس که قرآن را با لحن موسیقی اش دوست ندارد. و بعضی گفته اند معنا چنین است از ما نیست کسی که با وجود قرآن خود را بی نیاز نداند.۲۳
امام محمد باقر«علیه السلا م» فرمودند:
«و رجع بالقرآن فان الله یحب الصوت الحسن یرفع فیها ترجیعا» (۲۴)
در تلا وت قرآن ترجیع (صدا در گلو گردانیدن) باید رعایت گردد، زیرا خداوند صوت نیکو را دوست دارد که در آن ترجیع به کار رود.
آیت الله معرفت در بحث نظم آهنگ در قرآن چنین گفته است:
«قاریان مصری پیش از آن که در دارالقرآن پذیرفته شوند، باید دارای لیسانس دارالفنون باشند تا با فنون ترانه ها و انواع آهنگ ها آشنا گردیده و بتوانند قرآن را با زیباترین نغمه ها و شیواترین آهنگ ها تلا وت کنند و کلا م الهی را به احسن وجه به ترنم درآورند».
قرآن کریم بیانی رسا، سبکی شیوا و آهنگی دلربا دارد. باید با این ویژگی به عرصه ظهور برسد و شنوندگان را از هر قشر که باشند تسخیر کرده و در قبضه خویش درآورد، آنگاه است که مفهوم عبارت «ان البیان لسحرا» آشکار مشاهده می گردد. (۲۵)
و ما هم برآنیم تا از همین ویژگی قرآن در جهت تسکین آلا م جسمی دردمندان کمک بگیریم.
دکتر «محمد الا غا» از قول «عبدالرحمن العیسوی» نویسنده کتاب «الا سلا م و العلا ج النفسی» مطلبی به شرح زیر آورده است:
شفای نفوس در کتاب خداوند سبحان نهفته است و علا ج این امراض دو گونه است: یکی جنبه پیشگیری دارد و دیگری جنبه درمان و قرآن کریم محافظ سلا مت بدنی وعقلی و نفسی مومنان است و ... آنها را از اصابت به امراض حفظ می نماید و ... بنابراین برگشت به دین و به سرچشمه های ایمان بهترین وسیله برای پیشگیری و درمان امراض نفسانی و عقلا نی می باشد. (۲۶)
علا مه بزرگوار، مرحوم طباطبایی می فرمایند: «هماهنگی آیات قرآن، یا به عبارت دیگر هارمونیک آیات به گونه ای هیجان انگیز است که می توان سبک قرآنی را در این زمینه نسبت به سبک های دیگر تشخیص و تمیز داد. این هماهنگی دقیق و جذاب ناشی از انتخاب یک سلسله الفاظ شیرین است که به هنگام تلا وت طنین پرشکوه آیات الهی احساس می شود و به روح، انبساط و شعفی پرشور می بخشد و روح را در عالمی هیجان افزا سیر می دهد و انسان با نردبان آیات الهی گام به گام پیش می رود و روانش به معراجی شکوهمند نایل می شود.
آیات الهی در هنگام قرائت به صورت جالب و جاذبی پی درپی تکرار می شود و یک آهنگ عمیق و یکنواخت رادر گوش به صدا در میآورد. کلمات آخر اکثر آیات با یک نظام معین و یک انسجام حیرت انگیزی که از نظر نیروی تعبیر و قدرت نفوذ در نفوس بسیار قابل توجه است و بالا خره قرآن به صورتی است که می توان آن را به بیان آهنگ شیرین و دلنواز و روح افزایی دانست که گوش ها از شنیدن آیات جذابش هرگز خسته و ملول نمی شود، زیرا در عباراتش چنان عظمت و شکوه و خوش نوایی نهاده شده که گویی نت های موسیقی اصیل هستند که در گوش جان آدمی زمزمه و ترنم می کنند و چنان آیات قرآن با هارمونیک اصوات منطبق است که صدایش آرام بخش است». (۲۷)
آری، اذان و قرائت قرآن برخوردار از یک موسیقی عام پسندی است که سلسله ارتباط جامعه را در تاریخ و قرون نشان می دهد. هیجان عارفانه و از خویش به درشدن که درعامه مردم هنگام شنیدن اذان و آیات قرآن کریم مشاهده می شود، جنبه همبستگی عقیدتی - مذهبی را مطرح وتاکید می کند.(۲۸)
● آوای دلنشین قرآن یکی از عوامل تسکین آلا م(جسمی و روانی)
با توجه به نص قرآن کریم، آیات الهی موجب تشفی قلوب و تسکین آلا م می شود، به طوری که خداوند متعال می فرماید:
«و ننزل من القرآن ما هو شفا» ورحمه للمومنین»۲۹
و ما آن از قرآن چه فرستیم شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است.
و یا در آیه ای دیگر می فرماید:
«الا بذکر الله تطمئن القلوب»
پژوهشگران در این مقاله (۳۰) بعد از کسب اجازه از مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای،عزم خود را جزم کردند، تا بایک روش علمی وتحقیقی، میزان تاثیر صورت دلنشین تلا وت قرآن کریم را برکاهش درد بسنجند و از تاثیر تلا وت قرآن به عنوان یک موسیقی عمیق و دلپذیر عرفانی با خواص ویژه اش در مواجهه با درد نتایجی را بیان دارند و آن را به صورت یک مدرک معتبر علمی، در محافل پزشکی جهان مطرح واز آن بهره برداری عملی کنند.
از جمله دلا یل انتخاب این پژوهش، علاقه شخص پژوهشگران،(۳۱) مشاهده تغییر حالات روحانی و عرفانی بیماران بستری در بیمارستان، ساختار مذهبی و فرهنگی جامعه، فریاد دردمندانه بیماران و استمداد آنان جهت تسکین درد، محدودیت های موجود در روش های تسکینی موجود، محدودیت در استفاده بی رویه از مسکن های دارویی، کمبود کادر متخصص و حرفه ای درمان عدم توانایی کافی آنها در استفاده از روش های غیر دارویی تسکین درد، پیشگیری از مصرف نابهنجار مسکن ها بعد از اعمال جراحی و تسکین درد با ساده ترین، بی عارضه ترین، کم هزینه ترین و سالم ترین روش ممکن و بالا خره کاهش مدت بستری و کاهش عوارض ناشی از افزایش طول مدت بستری و برگشت هر چه سریعتر بیمار به زندگی طبیعی خود.
بر این اساس، با توجه به اصل تاثیر موسیقی و مکانیسم آن در کاهش درد، به طوریکه امروزه درکشورهای دیگر از انواع موسیقی ها برای این منظور استفاده می شود، پژوهشگران با توجه به اصالت موسیقی قرائت قرآن و وسعت توجه عامه مردم به آن و تقدسی که بین جامعه دارد تصمیم گرفتند تا با انجام یک بررسی علمی میزان تاثیر استفاده از آوای قرآن در کاهش دردهای جراحی را نشان دهند.
این پژوهش در بهار ۱۳۷۳ برروی کلیه بیماران که در بخشهای جراحی عمومی(بیشتر بیماران مورد آزمایشی، به دردهای ناشی از عملهای جراحی شکم مبتلا بودند) بیمارستان سینا، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران بستری بودند، به مرحله اجرا در آمد. در این پژوهش که پژوهشی نیمه تجربی بود ۳۹ بیمار که در بخشهای جراحی ۱و۲و۳و۴و۵ تحت عمل جراحی شکم قرار داشتند، در شرایطی منطبق با ویژگی های مورد نظر برگزیده شده و به طور تصادفی در دو گروه(آزمون و شاهد) قرار گرفتند. در این تحقیق از آیات ابتدایی سوره مبارکه یوسف«علیه السلا م» با آوای، روح بخش، قاری معظم مصری شهات محمد انور استفاده شد.
بدین منظور، ابتدا میزان درد بیماران اندازه گیری و سپس به مدت ۲۰ دقیقه، تلا وت آیات فوق از طریق ضبط صوت وهدفون برای آنان پخش شد. بعد از اتمام نوار، مجددا پارامترهای مربوطه اندازه گیری و ثبت شدند. این عمل در هر دو ساعت یک بار (جمعا سه دفعه) تکرار شد.
از نظر میزان کاهش شدت درد که با ابزارهای معتبر علمی (تهیه شده از کتب خارجی) اندازه گیری و ثبت می شد، می توان گفت در هر دو گروه، گروهی که به قرآن گوش فرا نداده اند و گروه قرآنی شدت درد کمتر شده است، اما در گروه قرآنی این تسکین درد به مراتب و به طور معنا داری از گروهی که به قرآن گوش فرا نداده اند بیشتر بوده است. بنابراین کاهش شدت درد به لحاظ گوش کردن آیات قرآن بوده است.
پژوهشی هم در بیمارستان های حضرت امام خمینی(ره) تهران و بیمارستان امام حسین«علیه السلا م» گلپایگان توسط سه تن از پژوهشگران(۳۲) تحت عنوان «بررسی تاثیر آوای قرآن کریم در کاهش اضطراب قبل و بعد از انجام اقدامات تشخیصی و درمانی» انجام شده، که نتایج این تحقیق با تحقیق مشابهی که تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش شدت درد را نشان داده است مطابقت دارد.(۳۳)
مطالعات انجام شده در کشورهای غربی نیز در این مطلب گواه است، چرا که انواع خاص موسیقی می تواند باعث تخفیف درد در انسان شود. اما همان مکاتب (مطالعات غربی) اذعان داشته اند که بیشترین تسکین درد را در موسیقی هایی می بینیم که با روحیات فرد همخوانی داشته اند.(۳۴)
به عبارتی دیگر، موسیقی هایی که برای فرد واحد مفهومی باشند، می توانند تاثیرات مهمی داشته باشند، چنان که در تحقیق دیگری که توسط الیزابت (adetzEli) و همکاران در سال ۱۹۸۹ تحت عنوان بررسی اثرات موزیک و تصورات بر پیشرفت درد زایمان انجام شده، عنوان گردیده که تحریکات شنوایی می تواند به طور مستقیم با تحریکات سیستم اعصاب شنوایی باعث کاهش درد شود و تمرکز بر موزیک باعث انحراف افکار نسبت به نقطه درد شده و بدین سبب موسیقی می تواند تاثیر بسیاری در کاهش درد داشته باشد.
● نتیجه گیری
قرآن نور آشکار و ریسمان محکم و شفابخش بیماری ها و بزرگترین وسیله نیل به فضیلت و سعادت است، قرآن روشنی و راهنما است و اجتماع بشری را از مرگ به زندگی و از نومیدی به امیدواری، و از کسالت به نشاط و از سکون به حرکت و از خواری به عزت بیرون میآورد. لذا پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» فرموده است:
«اذا التبست علیکم الا مور کقطع الیل المظلم فعلیکم بالقرآن...»(۳۵)
هنگامی که امور (فتنه ها) بر شما، هم چون پاره های شب تاریک مشتبه شود (روی آورده مایه گمراهی و اشتباهکاری شود) بر شما باد به قرآن (که به سوی قرآن روید)...
قرآن مدرسه زندگی متحرکی است که افراد انسان را به یکدیگر می پیوندد و از آنان توده ای یکپارچه و بنایی استوار می سازد، به طوری که اگر به آموزش های آن عمل کنند رسیدن به زندگی پاکیزه، آزاد و پیشرو را تضمین می کند.
این ویژگی ها هنگامی محقق می شود که قرآن مستولی بر اجتماع و ساری و جاری در زندگی همگان باشد و مردمان به آن عمل کنند نه در قرآنی که آن را دور و مهجور و جدا مانده از میدان های زندگی فردی و اجتماعی نگاه داشته باشند، نه در قرآنی که آن را وسیله ای برای بهره کشی وفریب دادن مردم ساخته و در اظهار دینداری به آن استناد کنند و صرفا به چاپ و انتشار آن به صورتی زیبا پردازند، چنان که سیاستمداران و جباران خیانتکار گاه چنین می کنند.۳۶
و قرآن نه فقط برای اینست که در ختم ها به قرائت خوانده شود و به عنوان پیشکش فرستادن به مردگان به کارآید، بلکه کتابی است پر از دستورات وقوانین زندگی اجتماعی و ادامه حیات برای خوب زیستن که راه صحیح زندگی کردن را به بشر نشان داده واگر ما نتوانسته ایم و یا نمی توانیم با در نظر گرفتن قوانین و دستورات آن به آرامش جسم و روان خود کمک کنیم، گناه از بی اطلا عی و بی علا قگی ماست.
پس شایسته است که ما مسلمانان به قرآن مراجعه کنیم، و در اصول آن به تحقیق بپردازیم، و تعلیمات آن را چنان که باید به صورت دقیق بشناسیم و بر دانسته های خود بیفزاییم ودر دستورات آن تعمق کنیم، و برنامه های آن را عملی سازیم، و بکوشیم اوامرا ودستورهای آن را با زندگی ظاهری و باطنی و فردی و اجتماعی خویش انطباق دهیم، تا حیات خویش را به صورتی پاکیزه و آزاد و عزیز و عالی در آوریم.
درهر حال قرآن، کتابی است که آنچه را که امروزه برای رسیدن به سلا مت روانی لا زم است به خوبی روشن می سازد، تا آدمی چگونه با آن برخورد کند و ظرفیت روانی جامعه چه باشد. بیهوده نیست که حافظ شیرین سخن گوید:
صبح خیزی و سلا مت طلبی چون حافظ
هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم
قرآن کتاب حکمت و نور و برهان وهدایت و تبیان و شفا» و... است، و کسی که بادیده شفا جوینده به دیدار چهره شفابخش این کلا م معجز بیان برود وبا این اعتقاد راسخ و ایمان کامل قرآن را تلا وت کند و به مضامین آن تفکر و تدبر نماید و به روح قرآن پی ببرد قطعا فشارهای روانی وی کاهش پیدا می کند چنان چه شاعر می گوید:
جان مومن شادمان از خواندن قرآن بود
خواندن قرآن به ظاهر جان را جانان بود
وسنایی نیز گوید:
دل مجروح را شفا قرآن
دل پر درد را دوا قرآن
آیت او شفای جان تقی رایتش درد و اندهان شقی
و همانطو که قبلا یادآور شدیم داروهای متداول برای درمان دردهای جسمانی غالبا اثر نامطلوبی روی ارگان های بدن می گذارند تا آنجا که در حدیث معروفی آمده:
«ما من دوا» الا و یهیج دا»»۳۷
هیچ دارویی نیست مگر این که سرچشمه بیماری دیگر است.
اما قرآن، این داروی شفابخش، نه تنها هیچ گونه اثر نامطلوب روی جان و فکر و روح آدمی ندارد، بلکه به عکس، تمام آن خیر و برکت است. چنان که پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» فرمودند:
«ان هذا القرآن... و من استشفی به شفاه الله...»۳۸
هر آینه این قرآن... هر که از آن شفا جوید، خدا او را شفا می دهد...
و نیز رسول خدا «صلی علیه و آله و سلم» فرمودند:
القرآن هو الدوا»»۳۹
قرآن دارو ودرمان است.
ودر یکی از عبارات نهج البلا غه می خوانیم:
«... و دوا» دانکم...»۴۰
... و درمان بیماری های شما است....

نویسنده : شریف الزمان پهلوانی نژاد
پی نوشت:
(۱) - بررسی میزان تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش درد / ۲۸ - ۲۷
(۲) - آشنایی با مشاهیر قرائت/ ۲۹۸
(۳) - Taylor
(۴) - منظور رساله، بررسی میزان تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش درد است.
(۵) - در مصاحبه به عمل آمده با حضرت آیت الله جوادی آملی ایشان فرمودند: تاثیر آوای قرآن بر افراد ارتباطی با مذهب و دین افراد ندارد و چنانچه این صوت را در افراد مسیحی و سایر فرق نیز آزمایش کنید شاید تاثیری مشابه را مشاهده نمایید.
۶- موسیقی درمانی / ۲۲۰
۷- بررسی میزان تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش درد ۶۸- ۶۷
۸- منظور رساله، بررسی میزان تاثیری آوای قرآن کریم بر کاهش درد است.
۹- بصائر/ ۱۰۹، سال سوم، شماره ۲۲
(۱۰) - نظم آهنگ در قرآن، ج ۲۱/۱ -۱۸
(۱۱)- بررسی میزان تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش درد / ۶۴
(۱۲) - نظم آهنگ در قرآن، ج ۲۱/۱ - ۱۸
۱۳- برگزیده تفسیر نمونه، ج۶۰۰/۲
۱۴- نظم آهنگ در قرآن، ج ۱۰۱۷/۲
۱۵- برگزیده تفسیر نمونه، ج ۲۷۰/۵
۱۶- بصائر / ۱۱۱، سال سوم، شماره ۲۲
۱۷- بحار الا نوار، ج /۹۲ ۱۹
۱۸- بصائر / ۱۱۱، سال سوم، شماره ۲۲
۱۹ - بحار الا نوار، ج ۶۱۴/۹ و وسایل، ج /۴ ۸۵۹
۲۰ - وسایل، ج /۴ ۸۵۸
۲۱- الحیاه، ج ۲۴۰/۲، نقل از وسایل، ج /۴ ۸۵۹-۸۵۸
۲۲- بحارالا نوار،ج ۱۹۰/۸۹
۲۳- رک: مجمع البحرین و لسان العرب و الا مالی سید مرتضی و غریب الحدیث ابو عبیده قاسم بن سلا م.
۲۴- اصول کافی، ج ۶۱۶/۴
۲۵- نظم آهنگ در قرآن، ج ۱۷/۲- ۱۰
۲۶- بررسی میزان تاثیر آوای قرآن کریم بر کاهش درد / ۶۶
۲۷- بصائر / ۱۱۲، سال سوم، شماره ۲۲
۲۸- همان.
۲۹- الا سرا»/ ۸۲
۳۰- منظور مقاله ای است تحت عنوان«تاثیر آوای دلنشین قرآن کریم بر کاهش درد» که در مجله بصائر، سال اول، شماره ۲، چاپ شده است.
۳۱- پژوهشگران: دکتر حسن
عشایری، عیسی محمدی، علیرضا نیکبخت نصرآبادی.
۳۲- پژوهشگران: علیرضا نیکبخت نصرآبادی، غلا محسین جعفری، همایون ناجی
۳۳- صف/ ۶۰، سال ۲۱، شماره ۲۲۸
۳۴- بصائر/ ۳۰، سال اول، شماره ۳
۳۵- بحار الا نوار، ج ۱۷۷/۷۴ و پیام قرآن، ج /۱ . ۲۴
۳۶- الحیاه، ج ۲۹۷/۲
۳۷- تفسیر نمونه، ج /۱۲ ۲۴۱ به نقل از سفینه البحار
۳۸- بحار الا نوار، ج /۹۲ ۳۲
۳۹- نهج الفصاحه، ح /۲۱۰۸ ۴۴۸
۴۰- نهج البلا غه، خطبه /۱۵۷ ۴۹۹

منبع : روزنامه مردم سالاری