گسست، در پیوند مشترک!

فیلم سینمایی خون بازی از دیدگاههای مختلف مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، اما از دیدگاه ارتباطی به آن نگاه نشده است.
آنچه می خوانید نگاهی ارتباطی است به این فیلم:
دوازدهمین فیلم سینمایی «رخشان بنی اعتماد»- که البته دومین تجربه او در زمینه کارگردانی مشترک با «محسن عبدالوهاب» است- مداومت پیگیرانه او را در پرداختن به مباحث اجتماعی، به ویژه تاکید بر درد و داغ های جامعه امروزمان، آشکارا به تماشا می گذارد.
این بار، «اعتیاد» که به نوعی در جامعه جهانی نیز، امروزه بحث داغی است، دستمایه کار این فیلمساز قرار می گیرد تا در فیلمی با عنوان «خون بازی»، در دایره بسته روابط یک خانواده آسیب دیده از این بلای خانمان سوز، به تصویر کشیده شود.
شخصیت های محوری فیلم، از «سارا» (باران کوثری) گرفته تا مادرش (بیتا فرهی) و پدر وی (مسعود رایگان) هرکدام در حکم یک ضلع از یک ارتباط سه جانبی خانوادگی ویژگی های خاصی دارند.
دخترک در دام اعتیاد گرفتار شده است و مادر، جز دلسوزی های بی خاصیت مادرانه، کاردیگری از دستش بر نمی آید و پدر نیز، دوراز خانواده، در جایی دیگر، گویی به خلوت خویش خزیده است وتنها هنرش در رویارویی با همسرش، شکوه و شکایت از زندگی ازهم پاشیده آنهاست و سعی در مقصر جلوه دادن زنش! «بنی اعتماد» در «خون بازی» با کمک «محسن عبدالوهاب» کوشیده است تا با پرهیز از بازسازی و تکرار کلیشه های آشنا و رایج موجود در سینمای ایران که به طور معمول، یک معتاد را در زیرزمین خانه ای ، بر روی تختی طناب پیچ می کنند و با بستن درو پنجره بر روی او، می خواهند که از شر این بلا ی خانمان سوز نجاتش دهند، این بار، از شیوه های دیگری سود می جوید. او بانزدیک شدن به دنیای یک فرد آلوده- که در واقع به نوعی، او را فردی بیمار و درد مند نیز جلوه می دهد- می کوشد تا تصویری واقعی تر و باورپذیرتر از وی ارایه دهد. در چنین شرایطی، تماشاگر، با احساس دلسوزی نسبت به این شخصیت آسیب دیده، آرزو می کند که شرایط مساعدی برای رهایی او از چنگال اعتیاد فراهم آید و ناخواسته، بانوعی انزجار از این بلا ی خانمان سوز دعا می کند که هرگز خود، به وضعیت مشابهی گرفتار نشود! چنین حس و حالی خود به خود، هم باعث تقویت جنبه های باورپذیری این فیلم می شود و هم به تماشاگر کمک می کند که با آدم دردمند چنین فیلمی، «همذات پنداری»و همدردی نماید!
«سفر» در معنا و مفهوم واقعی خود، همواره، نوعی «شدن» و «حرکت» از نقطه ای به نقطه ای دیگر و تبدیل وضعیتی مطلوب از حال و هوایی نامطلوب و نامساعد را به ذهن متبادر می کند. به همین روی، نفس سفر و حرکت از خانه به نقطه دیگر، به دگرگونی و تحول جدی شخصیت محوری فیلم (سارا) و تغییر وضعیت روحی و عاطفی وی منجرمی شود. بخش عمده ای از احساس همذات پنداری تماشاگر فیلم را با «سارا» باید به حساب جوانی و سرزندگی چنین شخصیتی گذاشت. اگر چه در عمل، افتادن وی به دام اعتیاد، از او چهره ای سرد، نومید و دردمند به تماشا می گذارد، با این همه، ضرباهنگ درونی فیلم به گونه ای شکل گرفته است که گویی منطبق با طبیعت روح جوانی همین شخصیت محوری، به اوج و فرودهای زیادی توسل جسته است.
فضایی که البته با توجه به حال و هوای شخصیت اصلی فیلم (سارا) بسیار هم طبیعی به نظر می رسد.
فیلمساز، بی آن که قصد ستایش یا سرزنش کسی را در سر داشته باشد، ناخواسته، از پدر (مسعود رایگان) تصویری غیر مسوول و سر خوشانه که هنری جز بدمستی و عیب جویی های بی جا ندارد، ارایه می دهد.
فیلمبرداری «محمود کلا ری» با وسواس خاص او و با استفاده از شیوه «دوربین روی دست»، در عمده بخش های چنین اثری، به ویژه با توجه به سیاه و سفید بودن چنین کاری، برای نشان دادن چرکی محیط و تلخ و تیره بودن فضای فیلم، بسیار درست و سنجیده از کار در آمده است و تاثیرگزاری مناسبی بر روی تماشاگران این فیلم دارد.
برای شناخت بهتر و بیش تر شخصیت های محوری فیلم، به کاوشی جدی با استفاده از «روان شناسی» و «جامعه شناسی» نیاز داریم.
طرح مسئله ازدواج و نمایش فیلم کوتاه ویدیویی که گویا از سوی «آرش» (بهرام رادان) از «کانادا» به ایران فرستاده شده است وتنها روزنه امیدبخش فیلم به لحاظ مضمونی است که قرار است در ترک اعتیاد (سارا) به عنوان نقطه ای امید بخش و نجات دهنده دخترک برای رهایی از دام اعتیاد باشد، در «خون بازی»، بسیار سنجیده و حساب شده شکل می گیرد.
«بنی اعتماد» با تجربه حضور در بخش های مختلف چرخه تولید فیلم از «منشی صحنه» گرفته تا نویسندگی، برنامه ریزی تولید، تهیه کنندگی و سرمایه گذاری و حتی دستیاری کارگردان و بازیگری از سال ۱۳۶۳ (از فیلم:«گل های داوودی») مثل کسی که از سربازی به سرداری رسیده است، خیلی خوب به صنعت تولید فیلم بسیار نزدیک شده است، در دوازدهمین کار سینمایی اش، از دیدگاه «ارتباط شناسی»، نگاهی انتقادآمیز به روابط مخدوش و غیر عادی یک خانواده مثالی، دارد و از این رهگذر به خوبی نشان می دهد که عدم تفاهم پدر ومادر (والدین) در یک زندگی مشترک پرهیاهو، حاصلی جز» آسیب رسیدن به فرزندان، در برنخواهد داشت! «سارا» در فیلم «خون بازی» نتیجه ناسازگاری «پدر و مادر» در یک زندگی مشترک است.
با وجود تکراری بودن مضمون و درونمایه چنین فیلمی، ایجاز کلا می و پرهیز از فضاسازی های ملا لآور یکی از امتیازهای بارز فیلم «خون بازی» است، که با تکیه بر «داستان گویی» و «واقع گرایی» بارگه هایی از نشانه های آشکار «مستند گرایی»، کاری متفاوت و قابل اعتنا، ارایه داده می شود که به نوعی، با توسل به «روایتی» مناسب که از طریق شخصیت های محوری فیلم «سارا» و مادرش پیش می رود و دامنه روایت، گسترش می یابد، داستانی واقع گرا، بازگویی می شود.
فیلم، البته از یک نکته مهم نیز- با توجه به نوع روایت و لحن داستان گویانه خود- رنج می برد و آن هم، خلا » وجودی برخی گره افکنی های جاندار و تعلیق های نفسگیر است. یعنی، اگر همین فیلم به دست کارگردان دیگری ساخته و پرداخته می شد، با وجود چنین فیلمنامه ای، کم تر می توانست مخاطبان خود را درگیر کند.یک امتیاز انکار ناپذیر فیلم نیز استفاده از تصاویر رنگ پریده ای سیاه و سفید و برخی تصاویر چرک نما و سرد فیلم است که با استفاده از چند وسیله ساده ارتباطی از قبیل: تلفن همراه و یک ماشین، فضای پردامنه ای از روابط پرتنش به تصویر کشیده می شود. در واقع، بازهم در بحث استفاده مناسب از ابزارهای برقراری ارتباط، در این فیلم به خوبی نشان می دهد که گاه با فضا سازی های مناسب می توان از کم ترین وسایل ارتباطی، بیش ترین کارکرد ها را به تماشا گذاشت.
کارمشترک «بنی اعتماد» و «محسن عبدالوهاب» در کارگردانی، بعد از تجربه موفق «گیلا نه» (۱۳۸۲) به همراه تجربه موفق نگارش فیلمنامه ای به سبک کارگاهی و به همت یک گروه ۴ نفره مرکب از: «رخشان بنی اعتماد»، «فرید مصطفوی»، «محسن عبدالوهاب» و «نغمه ثمینی» نشان دهنده این واقعیت است که در سایه تعامل وهم اندیشی های جمعی و چند جانبه نیز می توان در یک کار تولیدی پیچیده همچون «تولید فیلم» گامی بلند برداشت.
باورپذیربودن شخصیت «سارا»- با همه آسیب ها، درد ها و رنج هایش- نشانگر پرداخت مناسب فیلم و موفقیت کارگردان، در برقراری«ارتباط» با مخاطبان چنین اثری است.

نویسنده : عزیز الله حاجی مشهدی

منبع : روزنامه مردم سالاری