پروانه برگخوار سفید آمریکایی، آفت جدی و خطرناک باغ‌ها و جنگل‌های ایران

● اهمیت:
پروانه برگخوار سفید آمریکایی( Hyphantria cunea ) یکی از مهمترین آفات گیاهان مختلف در دنیاست. آفت بومی امریکای شمالی بوده و پس از جنگ جهانی دوم در سراسر اروپا گسترش پیدا کرد و امروزه در بسیاری از کشورها در زمره آفت درجه اول محسوب می گردد. لاروهای آفت از برگها و جوانه های گیاهان میزبان که بیش از ۶۳۶ گونه گیاهی اعم از باغی، زراعی و جنگلی بالغ می گردد تغذیه می نماید و باعث لخت شدن و بی برگی کامل درختان میزبان شده و درنتیجه خسارت شدید و لطمه غیر قابل جبرانی را به کشاورزان و روستائیان وارد می سازد. به علاوه با عاری کردن و لخت کردن درختان زینتی در حاشیه جنگل، پارکهای جنگلی و نیز پارکها و فضای سبز شهری، منظره و جلوه بسیار زشتی ایجاد نموده و از این طریق نیز لطمه شدیدی را به اکوتوریسم مناطق و استان های آلوده وارد می شود.توت از میزبان های مرجح این آفت می باشد که برگ ها و جوانه های برگی آن به شدت مورد تغذیه لارو های آفت قرار می گیرد، بنابراین در مناطقی از استان های شمالی کشور که صنعت نوغانداری رواج دارد، گسترش آفت می تواند خسارت قابل توجه و شدیدی را به نوغانداران وارد سازد. این آفت که تا قبل از سال ۱۳۸۱ در زمره ی آفات قرنطینه خارجی محسوب می شد، اولین بار در تابستان ۱۳۸۱ ازلشت نشا در استان گیلان گزارش شد، اما به تدریج و طی سالهای اخیر و علی رغم اقدامات قرنطینه در مناطقی از شمال کشور مانند استانهای مازندران و سپس اردبیل گسترش یافت.
● اقدامات انجام شده:
با گزارش آفت از کشور، جلساتی در سازمان حفظ نباتات کشور و با حضور نمایندگانی از موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و نیز موسسه گیاهپزشکی کشور برگزار گردید وبر اساس مصوبات جلسه، اقداماتی از سوی سازمان حفظ نباتات برای مهار و جلوگیری از گسترش آفت به سایر مناطق صورت گرفت و موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیزموظف گردیدتا با تدوین و اجرای طرح تحقیقاتی در این زمینه، نسبت به تعیین دامنه میزبانی و پراکنش آن در استان گیلان و استان های همجوار اقدام نماید.
در پاییز سال گذشته نمونه هایی از لاروهای آفت از استان اردبیل جمع آوری وجهت شناسایی به موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ارسال گردید. متعاقب آن بازدیدی از مناطق آلوده به آفت در استان اردبیل صورت گرفت وبر اساس بررسی های به عمل آمده، وجود آفت در برخی از مناطق این استان گزارش گردید و جلسه ای در خصوص مدیریت کنترل آفت با حضور نمایندگانی از موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور،، سازمان حفظ نباتات کشور، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، معاونت آموزش و تحقیقات و نیز مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان و نیز معاونت‌های زراعت و باغبانی درمحل سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل برگزار گردید و مسئولیت تدوین طرح تحقیقاتی در زمینه مدیریت کنترل پروانه برگخوار سفید آمریکایی به موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور واگذار گردید و تامین اعتبارات لازم برای اجرای طرح در این استان به عهده جهاد کشاورزی استان اردبیل گذاشته شد. متعاقب آن پروپوزال طرح تحقیقاتی جهت بررسی و اعلام نظر جهت تامین اعتبار به جهاد کشاورزی استان اردبیل ارسال گردید.
به دنبال طغیان شدید آفت در استان گیلان، جهاد کشاورزی استان گیلان نیز در اواخر سال گذشته اقدام به برگزاری جلسه هم اندیشی برای دستیابی به شیوه های کاربردی و عملی برای کنترل سریع آفت نمود. در این جلسه که نمایندگانی از موسسات تحقیقاتی تابعه وزارت جهاد کشاورزی ،سازمان حفظ نباتات کشور، دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان ،سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و معاونت های کشاورزی، باغبانی و حفظ نباتات استان برگزار گردید و مسئولیت تدوین طرح تحقیقاتی در زمینه مدیریت کنترل پروانه برگخوار سفید آمریکایی به موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور واگذار گردید و تامین اعتبارات لازم برای اجرای طرح در استان گیلان به عهده جهاد کشاورزی این استان گذاشته شد. متعاقب آن پروپوزال طرح تحقیقاتی جهت بررسی و اعلام نظر جهت تامین اعتبار به جهاد کشاورزی استان گیلان ارسال گردید و پس از بررسی، جهاد کشاورزی استان گیلان، درخواست نمودند که شناسنامه کامل طرح تحقیقاتی مورد نظر و زیر پروژه های مربوطه جهت بررسی ارسال گردد که متعاقب آن شناسنامه طرح تحقیقاتی مربوطه تدوین و به سه استان مد نظر(گیلان، مازندران و اردبیل) برای اجرای طرح ارسال گردید.
● چه باید کرد:
۱) تغییر نگرش نسبت به آفت: با گسترش آفت به مناطق مختلف در استان گیلان و نیز استان های همجواراردبیل و مازندران، باید بپذیریم که این آفت در کشور استقرار پیدا کرده و چاره ای نداریم جز اینکه آن را به عنوان عضو جدیدی از اکوسیسم مناطق آلوده بپذیریم وبا آن تعامل نماییم.باید کلمه مهار آفت را جایگزین قلع و قمع آن نمود و بر این اساس برنامه ریزی کرد. هم مسئولین، هم کارشناسان و نیز کشاورزان و باغداران بایدبه این نکته توجه داشته باشند که هم اکنون آفت در کشور مستقر شده و در سطح نسبتا وسیعی گسترش یافته است، بنا بر این تصور این که مناطق آلوده عاری از این آفت شود، تقریبا امری غیر ممکن است، ولی به عنوان یک آفت قرنطینه ای داخلی باید اقدامات کنترلی شدید برای جلوگیری از گسترش آن به سایرمناطق به عمل آورد.
۲) با تدوین استراتژی ملی برای جلوگیری از انتشار و گسترش آن به سایر مناطق کشور اهتمام نمود.با توجه به اینکه دستگاههای مختلفی از جمله سازمان حفظ نباتات ، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و مدیریت های جهاد کشاورزی استان های مربوطه در این خصوص وظیفه مند هستند، نبود مدیریت واحد در اعمال استراتژی واحد برای کنترل و مهار آفت، فرصتی را برای آفت فراهم نموده که به صورت بلامنازع بیش از پیش به دامنه گسترش خود در کشور بیفزاید،بنابراین لازم است دستگاههای اجرایی مسئول با همفکری، هم اندیشی و همکاری بیش از پیش بر اساس نظرات کارشناسی و با توسل به شیوه ها و روشها موثر و سازگار با طبیعت، استقرار شبکه های بازدید پیش آگاهی، مانع از گسترش آفت به مناطق غیر آلوده کشور شوند.
۳) برنامه های تحقیقاتی برای مدیریت کنترل پروانه برگ خوار سفید آمریکایی
به منظور کنترل پایدار آفت، لازم است موسسات و مراکزتحقیقاتی، دانشگاهها با تدوین یک طرح تحقیقاتی منسجم و همه سو نگر، تحقیقات جامعی را به انجام برسانند که دستاوردهای آن بتواند آفت را به طور پایدار مهار نماید.با اجرای چنین طرح جامع تحقیقاتی، اطلاعات جدیدی از جنبه های زیستی ، رفتاری ، اکولوژیک ، عوامل زنده و غیر زنده تاثیر گذار روی جمعیت آفت و دشمنان طبیعی آن و نیز روشهای گوناگون متصور و آزمایش شده بر روی آن در سایر کشورها را بررسی و نتایج این طرح های تحقیقاتی را در برنامه مدیریتی آینده وارد نموده و تراکم و انبوهی آفت را به پایین تر از سطح زیان اقتصادی کاهش داد. برای دستیابی به این مهم، گروه تحقیقات حمایت و حفاظت موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با مشارکت موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور اقدام به تدوین این طرح جامع و زیر پروژه های آن نموده است . طرح با عنوان " تحقیق برای مدیریت کنترل تلفیقی پروانه برگ خوار سفید آمریکایی" به منظور دستیابی به اهداف کنترل پایدار آفت تدوین شده است.
با توجه به این که تامین اعتبار برای اجرای طرح های تحقیقاتی همیشه با تنگناهایی همراه بوده است و بخصوص درسال های اخیر که مشتری دار بودن طرح های تحقیقاتی مد نظر می باشد ، بنابراین تامین اعتبارات لازم برای اجرای اینچنین طرح های تحقیقاتی که وظیفه حاکمیتی دولت است باید توسط سازمان ها و دستگاههای ذیربط صورت پذیرد. با توجه به اهمیت موضوع و احساس مسئولیت و دلسوزی که در مسئولین سازمان ها و ادارات ذیربط سراغ داریم امید است تا با تخصیص اعتبارات درخواستی ، شرایط لازم را برای عملیاتی شدن آن فراهم کنند.

دکتر سید ابراهیم صادقی
عضو هیأت علمی و رئیس گروه تحقیقات حفاظت و حمایت جنگل‌ها و مراتع کشور
http://rifr.blogfa.com