توسعه ICT در روستا

راه حل درست توسعه ICT در روستاها در نظر گرفتن یک روال مناسب است که توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را برای روستاها به دنبال خواهد داشت و به اجرای عدالت در جامعه کمک می‌کند. تجربیات جهانی می‌تواند در این مرحله برای ما درس مناسبی باشد.
برای مثال در روستای کاتمیل در سریلانکا برای آشنا کردن مردم با اینترنت از رادیوی محلی استفاده کردند. روش دیگر توسعه فرهنگی، برگزاری گروههائی در مکانهایی مثل مدارس روستایی، مساجد یا کتابخانه‌ها برای آشنایی روستائیان به خدمات ICT و جا افتادن این مقوله بوده است.
مراحل اجرای کامل توسعه ICT روستائی می‌تواند همچون توسعه دولت الکترونیکی در ۵ مرحله: پیدایش، ارتقاء، تعامل، تراکنش و یکپارچه سازی دیده شود. در اولین قدم باید مرحله پیدایش به دقت انجام شود که تهیه سند راهبردی توسعه ICT روستاهای کشور نیز در این مرحله جای دارد. اما فعلاً با توجه به پروژه‌هایی که در دیگر کشورهای جهان با موفقیت انجام شده است، می‌توان مراحل زیر را پیشنهاد کرد.
- دسترسی روستائیان به کامپیوتر و ایجاد شبکه‌های اطلاعاتی محلی در روستاها و آشنا کردن اهالی روستا با این خدمات
- ایجاد یک شبکه ارتباطی مناسب با محل روستا و بکارگیری متخصصین برای انجام مراحل مختلف طراحی و اجرای پروژه ICT روستائی.
- شبکه رادیویی محلی شروع به کار نماید و مزایای اینترنت و سایر کاربردهای ICT را برای روستائیان توضیح دهد و برنامه‌های مورد نیاز مردم را بر اساس تقاضای روستائیان تدوین کند تا شکل واقعی داشته باشد.
- شبکه رادیویی با توجه به نیاز روستائیان یک شبکه اطلاعاتی محلی تشکیل می‌دهد که در توسعه این شبکه مردم روستا کمک خواهند کرد و پیشنهاداتی را در ارتباط با محتوای آن می‌دهند. این امر باعث تعامل مسئولین دولتی با روستائیان شده و روستائیان این پدیده را بهتر می‌پذیرند. - شبکه رادیویی با کمک مسئولین، مکانهایی برای استفاده عموم از اینترنت تشکیل می‌دهد به این صورت رادیو منطقه‌ای مانند یک مرکز خدمات دهی اینترنت، ISP محلی خواهد بود.
- استفاده از تکنولوژی که ارتباط مناطق روستایی را با نزدیکترین لوپ محلی ارتباطی برقرار می‌کند.
- دولت باید دید ابزاری و اطلاع رسانی به اینترنت داشته باشد نه اینکه از جنبه تجاری به این مسئله توجه کند و به دنبال صرفه اقتصادی آن باشد.
- حمایت دولت باید به این صورت باشد که تا جایی که ممکن است منافع شرکتهای خصوصی را در نظر بگیرد و هرجا که لازم باشد سرمایه گذاریهای لازم را انجام دهد.
امید است که توسعه ICT در روستاها با برنامه چهارم توسعه کشور آعاز ‌شود و در این برنامه و برنامه‌ریزیهای مناسب دیگری که در این زمینه صورت خواهد گرفت، بتوان در یک فرصت زمانی مشخص، فاصله عمیق دیجیتالی بین شهر و روستا از یک سوی و بین روستا و جهان اطلاعات از سویی دیگر را کاهش داد.
درصورتیکه تاخیر بیشتری در این زمینه صورت گیرد و به توسعه ICT در روستاها توجه جدی نشود مشکلاتی برای روستاها بوجود خواهد آمد که شاید جبران آن آسان نباشد. عوارض عدم گسترش ICT در روستاهای بسیار زیاد می‌باشند که در ذیل به چند مورد پرداخته شده است.
۱) افزایش مهاجرت روستائیان: مبارزه با مهاجرت روستائیان به شهرها، ادامه دارد و راهکارهای گذشته سودمند نبوده است. در صورتیکه اقدامی اساسی صورت نگیرد، این روند ادامه پیدا خواهد کرد و صنعت کشاورزی و دامداری دچار مشکل اساسی خواهد شد. در بسیاری از نمونه‌های بررسی شده در جهان دیده می‌شود که آشنایی جوانان مستعد روستایی با ICT توانسته است نیروهای خبره‌ای تحویل جامعه و ارگانهای مختلف بدهد و همچنین فرصت‌های شغلی متفاوتی در شبکه‌های مختلف مطرح گردد که روستائیان بهره‌مند شوند. اصولاً ICT به عنوان یک ابزار مهم تمرکز زدائی در جوامع در حال توسعه توسط UNDP مطرح شده است.
۲) تخریب منابع طبیعی: امروزه بهره‌برداری بی‌برنامه از منابع طبیعی باعث شده است در بسیاری از مناطق کشور (مثل شمال ایران) با بحرانهای مختلفی مواجه شویم.
۳) کاهش درآمدهای گردشگری: جهانگردانی که از ایران دیدن می‌کنند اطلاع درست و سازمان‌ یافته‌ای از آثار گرانقدری که در مناطق دور افتاده کشور موجود می‌باشد ندارند.
ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه که جمعیت روستایی آن رو به کاهش و جمعیت شهری آن رو به افزایش است، شدیدا به توسعه ICT در روستا‌ها و مناطق دور دست نیاز دارد. اگرچه قدمهای ابتدایی توسط بعضی وزارتخانه‌ها و سازمانهایی که نوعا با روستاها ارتباط دارند در دست اقدام است، اما هنوز عزم و اراده لازم برای توسعه سریع و منطقی ICT در روستاها دیده نمی‌شود. در این مسیر با توجه به تجربیات کشورهای همطراز ایران، گامهای اولیه هدایتی و سرمایه‌گذاری زیرساخت حتماً باید توسط دولت انجام شد. سپس با تقویت بخش خصوصی زمینه توسعه بیشتر فراهم گردد.
سند راهبردی توسعه ICT روستایی باید در مرحله پیدایش تهیه شود تا همه دست اندرکاران این زمینه چشم‌انداز واحدی را دنبال کنند. نهایتاً اینکه کپی‌سازی تجربیات بسیاری از کشورهای جهان در روستاهای ایران کارساز نیست و باید شرایط فرهنگی و بومی از یک سوی و آموزش روستائیان از سویی دیگر در کلیه مراحل مد نظر باشد. امید است همایش کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستا بتواند زمینة زمینه‌های علمی لازم برای توسعة این پدیدة ارزشمند در کشور را فراهم نمایند.

نویسنده : دکتر علی اکبر جلالی

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات