انفجار تورم؛ نابودی اقتصادهای نوظهور

«به خشنی یک کیف‌قاپ، به ترسناکی یک دزد مسلح و به کشندگی یک قاتل» این سخن «رونالد ریگان» رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا درباره تورم است. شاید تاکنون شخصی این‌چنین درباره تورم سخن نگفته باشد ولی اکنون پس از سال‌ها عبور از رکود جهانی بار دیگر دنیا با معضلی به نام «تورم» رو‌به‌روست که بسیار خشن‌تر از توصیف ریگان در حال نابودی اقتصاد جهانی است.
تا همین اواخر روسای بانک‌های مرکزی تصور می‌کردند که این جانی تبهکار را تا پایان عمرش به پشت میله‌های زندان فرستاده‌ و به مدد اتخاذ سیاست‌های پولی مناسب، تورم جهانی را در حد پایینی نگه داشته‌اند؛ اما این کیف‌قاپ دوباره بازگشته است.
اکنون که آمریکا با رکود اقتصادی مواجه شده، رشد در سایر اقتصادهای کشورهای توسعه‌یافته نیز کند و تورم رو به افزایش است. این مساله امروزه در بین کارشناسان اقتصادی آنقدر جدی است که هشدار می‌دهند‏‏، رکود تورمی دهه ۱۹۷۰ در راه است. صندوق بین‌المللی پول پس از بررسی عوامل کاهش رشد اقتصادی و افزایش تورم جهانی در گزارشی اعلام کرد که در شرایطی که رشد اقتصادی جهان رو به کاهش گذاشته است، نرخ جهانی تورم به بیش از ۵/۵ درصد رسیده است. بخش زیادی از فشارهای تورمی متوجه کشورهای در حال توسعه شده و نرخ تورم در این کشورها به بیش از ۷ درصد رسیده است.
در همین حال به‌رغم مقاومت کشورهای در حال توسعه در برابر بحران‌های مالی کشورهای توسعه‌یافته، افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی موجب رشد تورم در این کشورها نیز شده است. اقتصادهای در حال توسعه به عنوان منبع جذب پس اندازهای جهانی، توانایی زیادی در پشت سرگذاشتن شوک‌های مالی بین‌المللی دارند اما مکانیسم مقاومت در برابر شوک قیمت کالاها دیگر، مثل گذشته جواب نمی دهد و کاربرد ندارد.
این گزارش می‌افزاید، به‌علاوه رشد تقاضای انرژی و کالاها در اقتصادهای در حال توسعه مثل چین و هند مانع مهمی در برابر کاهش قیمت‌های جهانی است. رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه متمرکز بر مصرف انرژی است. پرداخت یارانه انرژی تاثیر زیادی در افزایش مصرف انرژی در کشورهای در حال توسعه دارد و اکنون کشورهای تولیدکننده نفت باید نظام سرمایه‌گذاری در بخش نفت را اصلاح کنند و همچنین باید همکاری بیشتری بین شرکتهای ملی و بین‌المللی نفتی ایجاد شود تا بازار نفت نیز به آرامش برسد.
«ژان کلود تریشه» رئیس بانک مرکزی اروپا درباره اشتباهات دهه۷۰میلادی، یعنی زمانی که هزینه سنگینی به خاطر افزایش تورم بر اقتصادها تحمیل شد، هشدار داده و می‌گوید:« مخاطب سخنانم روسای بانک‌های مرکزی کشورهای ثروتمند هستند، اما واقعیت این است که سیاست‌گذاران کشورهای نوظهور باید به این مساله بیشتر توجه کنند. اگر ارقام را صحیح محاسبه کنید، دوسوم جمعیت جهان در آینده‌ای نه چندان دور از نرخ تورم بسیار بالا رنج می‌برند.» او نیز معتقد است که علت اصلی افزایش شدید قیمت‌های غذا، بهای نفت است که از مرز یکصد دلار برای هر بشکه گذشته است.
اما نگرانی تریشه از این است که افزایش تورم انتظارات را از تورم بالا می‌برد و منجر به تقاضای بیشتر برای پرداخت و افزایش دستمزدها می‌شود؛ و این همان اتفاقی است که در دهه ۷۰میلادی روی داد. در آن زمان اشتباه روسای بانک‌های مرکزی این بود که آنقدر سیاست‌های پولی خود را آسان اتخاذ کردند که افزایش قیمت‌ نفت به سرعت به قیمت سایر اقلام تسری یافت.
ازسوی دیگر بسیاری از سیاست‌گذاران در بازارهای نوظهور، افزایش نرخ تورم را به‌عنوان یک شوک کوتاه مدت عرضه می‌بینند و بنابراین نیاز چندانی را برای افزایش نرخ بهره احساس نمی‌کنند. در عوض آنها از کنترل قیمت‌ها و تخصیص یارانه برای کاهش قیمت‌ها استفاده می‌کنند. در این میان اقتصادهای نوظهوری که پولشان بیشتر به دلار وابسته است مانند کشورهای آسیایی و حوزه خلیج‌فارس، شاهد بیشترین افزایش قیمت‌ها هستند.
بنا بر گزارش بانک جهانی، طی ماه‌های اخیر عوامل مالی نیز نقش مهمی در نوسان قیمت نفت و سایر کالاها داشته است. کاهش ارزش دلار موجب شد تا سرمایه‌های سرگردان زیادی به بازار نفت، طلا و محصولات کشاورزی وارد شود؛ سفته بازی و دلالی‌ها نیز نقش مخربی را در این میان ایفا کردند. بورس‌ بازان جهانی برای کسب سود بیشتر و بازگشت سرمایه‌ دست به اقداماتی می‌زنند که بیشترین صدمه را به بدنه اقتصاد وارد می‌کند. اوراق قرضه در اقتصادهای نوظهوربه‌خاطر ساختار غلط تحت فشار هستند واین مساله زندگی را برای بانک‌های مرکزی کشورهای ثروتمند دشوار و جهان را با رکود اقتصادی مواجهه کرده است.
اکنون و درشرایطی که یک قاتل سریالی اقتصادی آزادانه می‌گردد، روسای کشورها باید سیاست‌های پولی را سخت‌تر کنند و نرخ تبادل ارزها را افزایش دهند؛ امری که با در نظرگرفتن ثبات سیاسی جهان و عدم همبستگی کشورها محال به‌نظر می‌رسد.

مریم جعفری

منبع : دسترنج