ویروس شناسی پزشکی

بونیاویریده تعداد زیادی حداقل ۲۰۰ ویروس دارای Envelope با زنجیر منفی RNA قطعه شده را در بر دارد. این ویروسها بر اساس خصوصیات ساختمانی و بیوشیمیایی به ۴ جنس تقسیم شده اند: بونیاویروس (Bunyavirus)، فلبوویروس (Phlebovirus)، نایروویروس (Nairovirus) و هنتاویروس (Hantavirus). اکثر بونیا ویروسها آربوویروس هستند یعنی از طریق آرتروپود، بندپایان منتقل می شوند) که به وسیله ی پشها، کنه ها، یآ مگسها انتشار می یابند و در شرایط محیطی اندمی هستند. هنتاویروسها مورد استثنا بوده زیرا به وسیله ی جوندگان حمل می شوند.
● ساختمان
بونیاویروس، ذراتی تقریبا گرد به قطر ۹۰ تا ۱۲۰ نانومتر هستند. Envelope ویروس دارای دو نوع گلیکوپروتئین (G۱ و G۲) بوده که سه زنجیر منفی انحصاری بزرگ (L)، متوسط (M) و کوچک (S) را در برگرفته است و با پروتئین در ارتباط بوده و نوکلئوکپسید را تشکیل می دهد.قطعات ژنوم ویروسها La crosse و مشابه آن، ویروس آنسفالیت کالیفرنیا گرد هستند. نوکلئوکاپسید دارای پلیمراز SNA وابسته به RNA (پروتئین L) و دو پروتئین غیر ساختمانی (NSm و NSn) می باشد. بر خلاف سایر ویروسهای زنجیر منفی RNA، بونیاویریده ها فاقد پروتئین ماتریکس می باشند. ۵ جنس از بونیاویریده ها به وسیله تفاوتهای زیر از هم متمایز شده اند:
۱) تعداد و اندازه پروتئینهای ویریون؛
۲) اندازه زنجیره های ژنوم L,M,S ؛
۳) رونویسی آنها.
● تکثیر
بونیاویریده مانند ویروسهای زنجیر منفی RNA دارای envelope تکثیر می یابند. بعد از واکنش گلیکوپروتئین G۱ با گیرنده های سطح سلول، ویروس به روش اندوسیتوز وارد سلول شده و با غشای آندوزومی به علت اسیدی بودن وزیکل ادغام می شود. رهایی نوکلئوکاپسید به درون سیتوپلاسم موجب می شود که سنتز mRNA و پروتئین آغاز شود.
زنجیر M از RNA، پروتئین غیرساختمانی NSm و پروتئینهای G۱ (چسبنده ویروسی) و پروتئین G۲ و زنجیر L از RNA ، پروتئین L (پلی مراز) را کد می کند. زنجیر S از RNA دو پروتئین غیر ساختمانی N و NSs را کد می کند.
تکثیر ژنوم به وسیله ی L همچنین الگوهای جدیدی را برای رونویسی فراهم می سازد. بدین وسیله میزان سنتز mRNA افزایش می یابد. سپس گلیکوپروتئینها سنتز شده و بعد از این که به دستگاه گلژی منتقل شد در اندوپلاسمیک رتیکولوم گلیکوزیله می شوند، اما به غشای پلاسما انتقال نمی یابند. ویریونها با جوانه زدن در درون دستگاه گلژی تجمع یافته و با متلاشی کردن سلول یا به روش اگزوسیتوز رها می شوند.
● پاتوژنز
مانند آربو ویروسها، بونیاویریده دارای مکانیزمهای بیماری زایی مشابه با توگاویروسها و فلاوی ویروسها می باشند. برای مثال این ویروسها به وسیله ی حامل آرتروپود انتشار می یابندو به درون خون وارد می گردند و ویرمی را آغاز می کنند. پیشرفت بعد از این مرحله به ویرمی دومی و انتشار بیشتر ویروس منجر شده و ویروس را به مکانهای مورد هدف مشخص رسانده که در آنجا بیماری خاص ویروسی مانند گرفتار شدن سیستم عصبی مرکزی، کبد، کلیه و اندوتلیوم عروق رخ می دهد.
بسیاری از بونیاویریده ها موجب آسیب به نرون ها، گلیال و تورم مغز شده که به آنسفالیت منجر می شود. در برخی عفونتها که ویرمی رخ می دهد (مانند تب دره ریفت)، نکروز کبدی مشاهده می شود در سایر عفونتهای ویرمی (مانند تب هموراژیک کریمه-کنگو و بیماری هموراژیک هنتان)، ضایعات به صورت تراوش پلاسما و گلبولهای قرمز از میان اندوتلیوم عروق ظاهر می شوند. در عفونت تب هموراژیک کریمه-کنگو و بیماری هموراژیک هنتان، این ضایعات در کلیه شایع بوده و با نکروز هموراژیک کلیه همراه است. ویروس هنتا بر خلاف اکثر بونیا ویروسها عفونت را در ریه آغاز می کند و در ریه باقی می ماندو موجب تخریب، خونریزی بافت و بیماری کشنده ریوی می شود.
● اپیدمیولوژی
اکثر بونیاویروسها به وسیله پشه ها، کنه ها و مگس هایphlebotomus آلوده به جوندگان، پرندگان و حیوانات بزرگتر انتقال می یابند. سپس حیوانات مخزن ویروس شده و بدین وسیله چرخه عفونت ادامه می یابد. هنگامی که انسان به محیط حشران وارد می شود آلوده می گردد. انتقال ویروس در هنگام تابستان روخ داده اما بر خلاف بسیاری از ربوویروس ها برخی بونیا ویریده ها قادرند در زمستان در تخم پشه ها زنده مانده و در یک مکان باقی بمانند.
بسیاری از اعضای این خانواده از ویروسها در آمریکای جنوبی، جنوب شرقی اروپا، جنوب شرقی آسیا و آفریق یافت شده اند و اسامی متفاوتی از مکان های اکولوژیکی را بر آنها نهاده اند. ویروسهای موجود در گروه آنسفالیت کالیفرنیا (ماندد ویروس La. Crosse) به وسیله پشه ها انتشار یافته و در جنگل های آمریکای شمالی یافت شده اند. حدود ۱۵۰ مورد از انسفالیت در هنگام تابستان هر سال در ایالات متحده رخ می دهد اما اکثر عفونتها بدون علائم هستند. این ویروسها معمولا به وسیله Aedes triseriatus و Culiseta انتشار می یابندکه در آب موجود در حفره های درختان و در لاستیک های دور انداخته شده پرورش می یابند.
هنتا ویروسها، حامل آرتروپودی ندارند اما هر یک از این ویروسها در گونه ی خاصی از جوندگان حفظ می شوند. انسان به علت تماس نزدیک با جوندگان یا از طریق استنشاق ادرار جوندگان آلوده می شود. در ماه مه ۱۹۹۳ ، شیوعی از سندرم ریوی هنتا ویروس در Four Corners در نیومکزیکو رخ داد. علت آن به افزایش تماس نزدیک با حامل موش گوزن (Deer Mouse) در هنگام فصل بارندگی زیاد (غیر معمول)، در دسترس بودن فراوان غذا و افزایش در جمعیت جوندگان نسبت داده شده است. نژادهای ویروس Sin Nombre و Convict Creek از افراد بیمار و جوندگان جدا شد. از آن زمان هنتاویروس با موارد دیگری از بیماری مجرای تنفسی در ارتباط بوده است.
● سندرم های کلینیکی
بونیاویروسهایی که از طریق پشه منتقل می شوند معمولا عامل بیماری تب دار عیر اختصاصی مشابه آنفولانزا همراه با ویرمی می باشند. تمایز این بیماری از بیماری های دیگر مشکل است. دوره کمون این بیماری حدود ۴۸ ساعت بوده و تب حدود ۳ روز ادامه دارد. اکثر بیماران مبتلا به عفونت، حتی آنهایی که به وسیله ویروسهای شناخته شده ای آلوده شده اند که موجب بیماری شدید می شود (مانند ویروس تب دره دریفت، ویروس La Crosse) بیماری خفیفی دارند.
بیماری های انسفالیت (مانند آنسفالیت حاصل از La. Crosse) بعد از دوره کمون حدود یک هفته به طور ناگهانی بروز می کنند و علائم بیماری شامل تب، سردرد، بی حالی و استفراغ است. حمله ناگهانی بیماری در ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به آنسفالیت معمولا در اوایل بیماری رخ می دهد. علایم التهاب مننژ گاهی مشاهده می شود. بیماری به طور متوسط حدود ۷ روز ادامه دارد. مرگ در کمتر از ۱ درصد بیماران رخ داده اما اختلالات ناشی از حمله بیماری ممکن است به صورت عوارض بعدی در ۲۰ درصد موارد رخ دهد.
تبهای هموراژیک مانند تب دره دریفت با خونریزی های ناشی از نشت خون، خون مردگی پوست، خون دماغ، استفراغ خون، سیاه شدن مدفوع به علت وجود خون و خونریزی از لثه ها اختصاص یافته است. مرگ در نیمی از بیماران مبتلا به خونریزی رخ می دهد. سندرم ریوی هنتا ویروس، بیماری خطرناکی بوده که مرحله مقدماتی آن با تب و درد عضله شروع شده و به سرعت به وسیله ی ادمای بینابینی ریوی، نارسایی تنقسی و مرگ در مدت چند روز دنبال می شود.
● تشخیص آزمایشگاهی
به طور کلی، آزمایشهای سرولوژی برای اثبات تشخیص عفونت با بونیاویروس انجام می شود. آزمایش خنثی سازی ویروس را می توان برای شناسایی ویروس مورد استفاده قرار داد. آزمایشهای اختصاصی برای وجود ایمونوگلوبولین M (IgM) در اثبات عفونت حاد مفید هستند. تغییر سرولوژی یا افزایش ۴ برابر در تیتر آنتی بادی IgG برای اثبات عفونت اخیر به کار می رود اما واکنشهای متقاطع در جنسهای مختلف ویروس شایع هستند.
با آزمایش ELISA می توان آنتی ژن ویروس را در نمونه های کلینیکی از بیماران مبتلا به ویرمی شدید (مانند تب دره دریفت، تب هموراژیک با سندرم کلیوی، تب هموراژیک کریمه-کنگو) مشاهده نمود. آزمایشهای ELISA که می تواند آنتی ژن ویروس را در پشه ها مشاهده کند، توسعه داده شده است.
هنتاویروسهای Sin Nombre و Convict Creek با استفاده از RT-PCR (واکنش زنجیر پلیمراز ترانس کریپتاز معکوس) شناسایی شده اند. RNA ویروس موجود در بافت بیمار با استفاده از نسخه بردار معکوس به دست آمده از یک رتروویروس، به DNA مکملی آن تبدیل شده و سپس پرایمرهای DNA نشان دهنده ی توالی های خاص هنتاویروس برای تکثیر سنتز توالی های خاص هنتاویروس مورد استفاده قرار گرفته است.
● درمان، پیشگیری و کنترل
هیچ گونه درمان خاصی برای عفونتهای ناشی از بونیاویریده موجود نیست. بیماری در انسان با قطع تماس بین انسانها و حاملین ویروس که می تواند آرتروپود یا پستاندار باشد، جلوگیری می شود. حاملین آرتروپود به وسیله موارد زیر کنترل می شوند:
کنترل جوندگان موجب کاهش انتقال بسیاری از ویروسها به ویژه هنتاویروس می شود. واکسنهای تب دره ریفت برای استفاده از انسان و حیوانات (گوسفند و گاو) ساخته شده است.
۱) از بین بردن شرایط حامل رشد؛
۲) استفاده از حشره کش ها
۳) نصب توری و حفاظ در پنجره ها و درها
۴) پوشیدن لباس محافظ؛ ۵- کنترل هجوم کنه و حیوانات.

منبع: ویروس شناسی پزشکی مورای

منبع : گیگاپارس