پروژه‌های دیجیتالی برای ترافیک تهران

همیشه زمانی که صحبت از ترافیک و حمل و نقل شهری به میان می‌آید، تصویر نمایشگرهای چراغ‌های راهنمای و رانندگی و افسران ایستاده در تقاطع‌ها در ذهن مخاطبان نقش می‌بندد اما این در حالی است که این روزها کنترل حمل و نقل در سطح کلان شهرها و به صورت کلی کنترل ترافیک، ابزارها و معانی دیگری پیدا کرده اند. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات این روزها نقش بسزایی در کنترل ترافیک شهری دارد به طوری که حوزه حمل و نقل کلان شهری همچون تهران چند سالی است که به‌کارگیری از فناوری‌های نوین را در دستور کار خود قرار داده است. البته در این بین حضور مدیرانی آشنا با فناوری‌های نوین در بخش کنترل هوشمند حمل و نقل نیز بی تاثیر نیست.
سید جعفر تشکری هاشمی، از جمله مدیران آشنا به فناوری اطلاعات است. در حالی که به گفته خودش هیچ تخصصی در زمینه آی‌تی ندارد اما علاقه او به این رشته باعث شده تا اطلاعات بسیار به روزی در این بخش داشته باشد. او که معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران را عهده دار است بر لزوم به‌کارگیری فناوری‌های نوین تاکید داشته و همواره می‌کوشد تا با اخذ بودجه‌های لازم، کنترل هوشمند ترافیک تهران را به فناوری‌های جدیدتری مجهز کند. اولین گفت و گوی ما با او که با تاخیر نیم ساعته ما نیز روبه‌رو بود مربوط به یک سال و هشت ماه پیش بود. بی‌نظم بودن نمایشگر‌های چراغ‌های راهنمایی و رانندگی در آن زمان را به عنوان علت تاخیر نیم ساعته مطرح کردیم، اما این بار زمانی که وارد اتاقش شدیم اول به ال سی دی ۴۸ اینچی روبه‌رو‌یش که تصاویر خیابان رسالت را به شکل زنده پخش می‌کرد اشاره کرد و با خنده گفت: وقتی که رسالت به این شکل خلوت باشد، صددرصد سایر خیابان‌ها نیز ترافیک روانی را شاهد هستند در نتیجه تاخیر پنج دقیقه‌ای خود را گردن ما نگذارید. با او در مورد استفاده از فناوری‌های نوین در حمل و نقل شهری گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
▪ یک سال و هشت ماه پیش در مورد کنترل هوشمند و تجهیزات به کار گرفته شده در آن زمان صحبت کردیم. آیا فناوری جدیدی در بخش کنترل ترافیک اضافه شده یا همچنان از همان فناوری‌های گذشته استفاده می‌کنیم؟ در انتظار تامین یک بودجه ۴میلیاردی بودید، آیا تامین شد؟
ـ بودجه مورد نظر ما بسیار بیشتر از ۴میلیارد تامین شد. ما برای امسال یک بودجه ۴ و نیم میلیاردی را تنها برای کنترل مکانیزه محدوده طرح ترافیک گذاشته‌ایم. طی یک سال و نیم گذشته کارهای بسیار خوبی انجام شده است. آی تی به تنهایی ابزاری است برای بهتر انجام شدن کارها در هر حوزه ای. خیلی از جاها ممکن است نمود ظاهری نداشته باشد اما در یک بستر مناسب به خوبی می‌تواند بهره‌وری‌ها را افزایش دهد و در تحقق هدف‌هایی که پیش‌بینی شده، مثمرثمر واقع شود.
یکی از مهم‌ترین کارهایی که ما برای توسعه فناوری اطلاعات در مجموعه خود نیاز داشتیم، ایجاد بستر این فناوری در مجموعه ما بوده که عمده‌اش مساله شبکه ارتباطی و فیبر نوری‌ای بود که ما را باید به تمام نقاط شهر وصل می‌کرد. اگر ما این بستر را نداشتیم خیلی از کارهای ما غیر قابل انجام بود. این شبکه طی یک سال و نیم گذشته بیش از سه برابر افزایش داشته و قرار است تا پایان سال به ۵۰۰ کیلومتر افزایش یابد.
با توجه به اینکه مرکز کنترل ترافیک در حقیقت یک مغز متفکر در بخش تجزیه و تحلیل مسائل ترافیکی است، دومین کاری که ما انجام دادیم ایجاد تغییر و تحولات اساسی در این مرکز است. یکی از تغییرات، راه‌اندازی یک WallMap بسیار خوب و مدرن بود که قابلیت پشتیبانی از هزار دوربین نظارت تصویری را در سطح شهر تهران داراست.
دوربین‌های کنترل ترافیک سطح شهر همه دیجیتالی شدند. قبلا دوربین‌های ما تمام آنالوگ بودند که این تغییر از آنالوگ به دیجیتال بسیاری از کارکردهای ما را در این بخش افزایش داد.
▪ قرار بود به ۱۳۰ دوربین موجود ۲۰۰ دوربین اضافه شود، آیا این آمار محقق شد؟
ـ در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ دوربین فعال در سطح شهر داریم که در نظر داریم این آمار را تا پایان سال به ۵۰۰ دوربین برسانیم. شبکه فیبر نوری را هم می‌خواهیم به حدود ۵۰۰کیلومتر افزایش دهیم البته این دو عدد ۵۰۰ هیچ ربطی به هم ندارند. هم اکنون در حدود ۳۵۰کیلومتر فیبر داریم. البته قول‌هایی هم داریم برای افزایش بیش از این که اگر شرایط مساعد باشد می‌توانیم به آن دست یابیم.
نرم‌افزار ثبت وقایع را به روز کردیم به شکلی که بتوانیم نرم افزاری متناسب با نیازهایمان داشته باشیم. توانستیم نرم‌افزار I-map را که در واقع یک نقشه هوشمند برای شهر تهران است، تهیه کنیم که به وسیله آن می‌توانیم دیتاها و ابزارهای خود را روی این نقشه گذاشته و بر اساس وضعیت تراکمی و دیتاهای به دست آماده کنترل دقیق‌تری روی معابر و تقاطع‌های هوشمند داشته باشیم.
▪ نرم‌افزار خارجی است؟
ـ بله، ولی بومی و متناسب با نیازهای ما تنظیم شده است. تقاطع‌های هوشمند ما که تا پیش از این ۲۴۰تقاطع بوده است هم اکنون به ۳۴۰ تقاطع رسیده است که تا پایان سال به ۴۴۰ تقاطع هوشمند خواهد رسید. بحث مدیریت بزرگراهی که در گذشته برای آن برنامه‌ای نداشتیم را به حجم فعالیت‌های خود اضافه کردیم. امسال برخی از بزرگراه‌های ما به کلیه ابزارهای هوشمند مدیریت بزرگراهی مجهز می‌شوند.
▪ کدام بزرگراه‌ها و چه ابزارهایی؟
ـ دو بزرگراه مدرس و رسالت. تابلوهای اطلاع رسانی دیجیتالی، شمارشگرهای خودروها، دوربین‌های نظارتی و دوربین‌های ثبت تخلف که ما می‌خواهیم در بزرگراه نصب کنیم و به طور کلی بسته‌ای از ابزارها که ما بتوانیم آن بزرگراه را به صورت هوشمند و بدون عوامل انسانی کنترل کنیم. در این روش دیتاها در سیستم جمع آوری و تجزیه و تحلیل می‌شوند و سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده کنترل صورت می‌گیرد.
ما برای اولین بار می‌خواهیم یک بزرگراه را به طور کامل به تمام ابزارها مجهز کنیم و اگر نتایج طرح اطمینان بخش بود، این کار به سایر بزرگراه‌ها گسترش خواهد یافت. در حال حاضر تابلوهای دیجیتالی در برخی از بزرگراه‌ها به کار گرفته شده است. البته این تابلوها هم‌اکنون تنها نام خیابان را نشان می‌دهد اما در آینده اطلاعات مسیر را هم برای رانندگان نشان خواهد داد.
دوربین‌های ثبت تخلفات در بزرگراه نیایش راه اندازی شده است به طوری که این بزرگراه هم اکنون به شکل کامل تحت پوشش این دوربین‌ها قرار گرفته است.
▪ قرار بود برای ساخت این دوربین‌ها از توان مراکز و دانشگاه‌های داخلی هم استفاده شود، آیا این کار انجام شد؟
ـ بله. جالب است بدانید همان‌طور که سال گذشته وعده داده بودیم این فناوری را به شکل کامل بومی‌سازی کردیم. دوربین‌های داخلی ساخته و آزمایش شد و نتایج مثبتی را هم به دنبال داشت و باعث شد این تکنولوژی که در کشور وجود نداشت، هم اکنون به شکل کامل در کشور ساخته شود. این فناوری نه تنها قابل رقابت با نمونه‌های خارجی است بلکه به دلیل آنکه بومی سازی شده است قابلیت‌های بیشتری هم از نمونه‌های خارجی دارد. به احتمال زیاد تا پایان سال نصب این دوربین‌ها در یک بزرگراه دیگر هم در اولویت کاری ما قرار خواهد گرفت که فکر می‌کنم بزرگراه بعدی ما بزرگراه همت باشد.
▪ بپردازیم به کنترل مکانیزه منطقه طرح ترافیک. یکی از اولویت‌های کاری شما که در گذشته هم به آن اشاره داشتید، کنترل هوشمند منطقه طرح ترافیک بود، این طرح در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
ـ برای کنترل مکانیزه محدوده طرح ترافیک فعالیت‌های زیادی انجام و سیستم‌های مختلفی نیز مورد بررسی قرار گرفت. سیستم‌های RFID وImage processing را بررسی کردیم و انواع راهکارهایی را که می‌توانست برای کنترل محدوده طرح ترافیک موثر واقع شود را آزمایش کرده و در نهایت در بین همه آنها سیستم Image processing را نهایی کردیم.
این سیستم بسیار نتایج رضایت بخشی داشت. در دو نقطه این سیستم را به شکل آزمایشی نصب کردیم و دیتاهایی که از این دو نقطه دریافت کردیم با دیتاهایی که از طریق پلیس دریافت می‌کردیم، نشان می‌داد که این سیستم به خوبی کار خود را انجام می‌دهد. اصول کار سیستم به این شکل است که از کلیه خودروهای عبوری با همان وضعیت فاصله ای که معمولا هم در ایران رعایت نمی‌شود عکس گرفته می‌شود.
پلاک این خودروها در تصویر به کمک نرم‌افزار شناسایی شده و به دیتا تبدیل می‌شود. این دیتاها با بانک اطلاعاتی مربوط به پلاک‌های مجاز ورود به محدوده طرح ترافیک مقایسه می‌شوند. دو وضعیت وجود دارد؛ یا مجاز است یا غیر مجاز. در صورتی که غیر مجاز باشد عکس خودرو ذخیره می‌ماند و یک رکورد اطلاعاتی برای راهنمایی و رانندگی ارسال می‌شود که در پرونده اجرائیات آن شماره ثبت می‌شود و این تصویر هم برای متقاضی ارسال می‌شود. انتظار داریم که از اوایل سال آینده این سیستم به شکل کامل در تمام منطقه طرح ترافیک راه‌اندازی و اجرایی شود.
▪ در اکثر این سیستم‌ها که در کشورهای دیگر هم به کار گرفته می‌شود اگر تخلفی شود عکس تخلف سریع با ام ام اس برای فرد متخلف ارسال خواهد شد. آیا در سیستمی که ما به کار گرفته‌ایم این مسائل دیده شده و یا برنامه‌ای برای آینده وجود دارد؟
ـ بله این قابلیت هم وجود دارد. البته ما هم اکنون ام ام اس نداریم اما می‌توان به سادگی از طریق اس ام اس وقوع تخلف را برای راننده خودرو و در حقیقت شماره تلفن همراهی که در بانک اطلاعات پلاک خودرو وجود دارد ارسال کرد. ولی طبیعتا چون این کار در حوزه وظایف پلیس قرار می‌گیرد اگر این دوستان تمایل به انجام این کار داشته باشند، حتما این قابلیت وجود دارد.
در مورد بلیت الکترونیکی صحبت کرده بودیم و فکر می‌کنم که بخشی از آن در خطوط BRT در حال اجراست، در این مورد توضیح دهید.
همزمان با اجرای خط یک BRT موضوع بلیت الکترونیکی را عملیاتی کردیم. این موضوع به شکل کامل بررسی شده و هر چند که ما در حال حاضر کار کوچک و در حقیقت پایلوتی را در خط یک راه اندازی کردیم اما این کار به مفهوم این است که ما به صددرصد آن چیزی که در نظر داشتیم رسیدیم. امروز ما نرم افزارها و سخت افزارهایی را به کار گرفته ایم که به واسطه آنها توانسته ایم یک بلیت یکپارچه با مترو را ایجاد کنیم. این بدان معناست که امروز مردم می‌توانند از همان بلیت مترو در ایستگاه‌های اتوبوس نیز استفاده کنند..
▪ امکان شارژ الکترونیکی هم فراهم شده است؟
ـ بله بلیت‌ها یا کارت‌ها قابلیت شارژ دارند. در حال حاضر بلیت‌های مترو در داخل ایستگاه‌های مترو شارژ می‌شوند و برای اتوبوسرانی هم مراکزی را برای شارژ پیش‌بینی کرده‌ایم. طبیعتا بانک‌ها از طریق ATM می‌توانند در آینده این مهم را انجام دهند که هم متقاضیان راحت باشند و هم یک مبادله خوب مالی و اقتصادی در این کار صورت گیرد. این کار در حال حاضر مراحل نهایی در بخش اجرایی را می‌گذراند و تجهیز کل شبکه اتوبوس رانی در دستور کار ما قرار دارد.
توسعه این کار با توجه به توسعه خطوط BRT خواهد بود یا خطوط عادی و سنتی را هم شامل خواهد شد؟
خطوط عادی و سنتی را هم در دستور کار داریم. اما در خطوط BRT پزها در داخل ایستگاه‌ها نصب خواهند شد اما در خطوط عادی و سنتی در داخل اتوبوس‌ها.
▪ تجهیز اتوبوس‌ها به GPS انجام شد؟
ـ بله. اتوبوس‌های خط BRT به GPS مجهز شدند. در حقیقت ما پایلوت خود را در BRT قرار دادیم اما این مدل را عینا برای سایر خطوط هم در نظر گرفتیم. در مترو راهبر قطار قبل از آنکه به هر ایستگاهی برسد دکمه ای می‌زند و ایستگاه را اعلام می‌کند. البته در دنیا همین روش متداول است. حتی در اتوبوس‌های جدیدی که ما خریداری کردیم این امکان به عنوان پیش فرض قرار گرفته است. ولی ما به عنوان یک تجربه با استفاده از GPS این امکان را برای اتوبوس‌ها فراهم آورده‌ایم و با خطای کم توانسته‌ایم اطلاعات لازم را دراختیار مسافر بگذاریم.
▪ در بخش پارکینگ‌های هوشمند و نیز پارکومترهای دیجیتالی نیز فعالیت‌های قابل توجهی انجام شده است اما به نظر می‌رسد که استقبال از این موارد بسیار کم باشد، چرا؟
ـ درست است. ایجاد پارکینگ‌های هوشمند به دلیل آنکه مردم از آنها استفاده نمی‌کنند به یک کار فانتزی تبدیل شده است. فکر می‌کنم قبل از هوشمند‌سازی باید فرهنگ‌سازی کنیم. به‌رغم آنکه با هزینه‌های زیادی از این پارکینگ‌ها بهره برداری صورت گرفته است و همچنین به‌رغم آنکه هزینه استفاده از این پارکینگ‌ها در مقابل جریمه‌ها و خسارت‌های احتمالی پارک در کنار خیابان‌ها بسیار پایین‌تر است اما متاسفانه مردم از آنها استفاده نمی‌کنند.
همچنین در همین بخش تعداد قابل ملاحظه ای از پارکومترهای دیجیتالی در خیلی از معابر شهر نصب شده است. وقتی ما در مورد عدم فرهنگ استفاده صحبت می‌کردیم، خیلی‌ها فکر می‌کردند ما برای فرار از مسوولیت‌ها مشکلات را به مسائل فرهنگی ربط می‌دهیم. واقعیت این است که چه در دستگاه‌های پارکومترهای هوشمند و چه در پارکینگ‌ها اگر ظرفیت‌های فرهنگی به شکل مناسب ایجاد نشده باشد، نمی‌توانیم بهره‌برداری لازم را از آنها داشته باشیم و در حقیقت سرمایه خود را دور ریخته‌ایم. به همین دلیل هم برای اینکه متهم به عدم استفاده از تکنولوژی نشویم و هم برای ایجاد یک محیط پایلوت برای تجربه مردم در یک حد قابل قبولی سرمایه‌گذاری کردیم و بخشی از معابر را به این تکنولوژی مجهز کردیم.
شما می‌دانید تکنولوژی که امروز وجود دارد، دوسال دیگر کاملا عوض شده و فناوری جدیدی جای آن را خواهد گرفت و این خطای بزرگی خواهد بود که ما تمام بودجه خود را در محیطی بریزیم که احتمال حداکثر برداشت در آن وجود نداشته باشد. به همین دلیل ما دستگاه‌های Pay and display را در بخشی از معابر شهر به کار گرفتیم. اما بخشی از بودجه را هم برای فرهنگ‌سازی مردم به کار گرفته‌ایم. شما حتما دیده‌اید که روی این دستگاه‌ها ما تابلوهایی را باعنوان خودپرداز پارک نصب کرده‌ایم تا مردم به استفاده از این دستگاه‌ها عادت کنند.
سعی کردیم که با قرار دادن اطلاعات و برخی از تصاویر دوربین‌ها روی سایت بخشی از اطلاعات لازم را برای مردم فراهم آوریم. البته از جمله کارهای دیگری که در همین بخش انجام شده است، می‌توان به استفاده شهرداری‌های مناطق از دوربین‌های کنترل ترافیک در همان منطقه اشاره کرد. همچنین در نظر داریم در آینده اطلاعات به روزتری از وضعیت ترافیکی شهر را از طریق سایت اینترنتی و نیز تلفن همراه برای مخاطبان فراهم آوریم.

م.ر.بهنام رئوف

منبع : پایگاه اطلاع رسانی ITanalyze