گوگل، الگوی همکاری دانشگاه و بنگاه اقتصادی

«آرنولد شوارتزنگر»، «تایگر وودز» و بنیانگذاران سی و اندی ساله گوگل تنها سرمایه گذارانی نیستند که پس از عرضه سهام این شرکت اینترنتی به ثروت سرشاری دست خواهند یافت.
دانشگاه استنفورد، زایشگاه فکر تاسیس گوگل، نیز می تواند ۲۵۰ میلیون دلار از قبل سهمش در این غول جست وجوگر اینترنت به جیب بزند و رکوردی را در زمینه بهره برداری از سود یک پروژه دانشجویی به ثبت برساند.استنفورد از دیرباز از نقش خود به عنوان بوته آزمایش صنعت فناوری پیشرفته سود برده و به تشکیل ۱۲۰۰ شرکت تازه در عرصه فناوری اطلاعات و اینترنت از جمله Yahoo!، eBay و Hewlett _ Packard کمک کرده است. این دانشگاه در سال ۲۰۰۲ از محل صدور مجوز بهره برداری فناوری برای گوگل و سایر شرکت ها ۲/۵۰ میلیون دلار درآمد داشت و طبق تازه ترین آمار، پنجمین دانشگاه پردرآمد آمریکا است و دانشگاه کلمبیا در رتبه نخست قرار دارد.رابطه استنفورد با گوگل نمایانگر روند فزاینده ای در دانشگاه هایی که می کوشند از تحقیقات دانشجویی سود ببرند، امری که پیشتر «تابو» تلقی می شد.
در حال حاضر، بیش از ۳۰۰ دانشگاه آمریکا آزمایشگاه ها و کلاس های درس را به دنبال کشف های تازه ای که بتوانند نسل بعدی گوگل یا داروهای ضدسرطان شوند، می کاوند. این رقم در سال ۱۹۸۰ تنها ۲۵ دانشگاه بود.«اریک جی کمپل»، استادیار دانشگاه پزشکی هاروارد که در مورد این روند مطالعه کرده، می گوید: «دانشگاه ها دعا می کنند به گنج برسند.» ولی این سرمایه گذاری عاری از خطر نیست. دانشگاه هایی که میلیون ها دلار صرف ثبت حق کشف و اختراع می کنند، اغلب ۱۰ سال یا شاید هم بیشتر منتظر می مانند تا سود تضمین نشده شان بازگردد.
پروژه های دانشجویان تازه کار به خصوص در بخش های پررونقی مانند بیوتکنولوژی گاهی بدون سوددهی دانشگاه را متحمل زیان می کند. همچنین کارشناسان نگران اند که دانشگاه هایی که بیش از حد به سود می اندیشند، با امتناع از انتشار نتایج پژوهش ها به احتکار اکتشافات بپردازند. بدین ترتیب سایر دانشمندان از اطلاعات لازم برای پیشبرد علم و فناوری جامعه محروم خواهند شد.
● کانون داغ پژوهش
اما دانشگاه ها فعلاً به پیشبرد برنامه های به اصطلاح انتقال فناوری، اغلب در اماکن دور از مراکز پیشرفته پژوهشی نظیر نیویورک، بوستون و منطقه خلیج سانفرانسیسکو اهتمام می ورزند. به خصوص فلوریدا کانون داغ این گونه تحقیقات است. دانشگاه فلوریدا در «گینزویل» در سال ۲۰۰۲ از سهم خود در طرح هایی نظیر ساخت جنگنده و داروی Trusopt، ۳۲ میلیون دلار درآمد داشت.به گفته انجمن مدیران فناوری دانشگاه های آمریکا، این رقم در موسسه فناوری ماساچوست فقط ۲۶ میلیون دلار بود.دانشگاه فلوریدا که دفتر انتقال فناوری اش ۱۴ کارمند دارد، دو سال پیش با فروش سهم خود در شرکت Regeneration ۶۰، میلیون دلار کسب کرد. دانشگاه مذکور، این سازنده بافت و استخوان را در سال ۱۹۸۸ تاسیس و دو سال بعد سهامی عام کرد. سال پیش این شرکت با حدود ۴۰۰ کارمند ۷۶ میلیون دلار درآمد داشت. در واقع دانشگاه فلوریدا از دیرباز از اکتشافات دانشجویی سود برده که مهمترین آنها یک نوشیدنی ورزشی است که برای فوتبالیست های تشنه این دانشگاه تولید شده بود. فروش پروانه تولید این نوشابه به شرکت Gatorade ۹۴، میلیون دلار عاید این دانشگاه کرده تا آن را صرف تحقیقات ۵۰ هزار دانشجوی خود کند.
● از Gatorade تا Google
می توان گوگل را Gatorade دانشگاه استنفورد نامید. فناوری گوگل را ۸ سال پیش دو دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم رایانه ای این دانشگاه ابداع کرد: «سرگئی برین» که اکنون ۳۰ سال سن دارد و «لری پیج» ۳۱ ساله. اما مالک این فناوری دانشگاه استنفورد است زیرا آن را با بودجه خود راه اندازی کرد.این دانشگاه به مدت ۲ سال می کوشید تا مجوز آن را به سایر شرکت ها بفروشد تا این که «برین» و «پیج» در سال ۱۹۹۸ آن را به نام شرکت تازه خود گوگل ثبت کردند. به موجب آن قرارداد، گوگل سالیانه سهم استنفورد را به صورت سهام و پول نقد می پردازد. این وجه نقد به ۳ قسمت مساوی بین گروه علوم رایانه ای، دانشگاه مهندسی و برین و پیج تقسیم می شود.استنفورد به موجب این قرارداد همچنین بخشی از سهام گوگل را به دست آورد، اما اکنون حاضر نیست میزانش را فاش کند. با این وجود، اقدام اخیر گوگل برای عرضه سهامش و ثبت آن در کمیسیون سهام و اوراق بهادار آمریکا حاکی از آن است که سهم استنفورد کمتر از ۵ درصد است.
«کرئگ زولان»، رئیس اجرایی شرکت انتقال فناوری Techcense برآورد می کند که مالکیت این دانشگاه براساس عرف تاریخی با ۵ درصد آغاز شد، اما شاید بعد از آن که سرمایه گذارانی مانند شوارتزنگر در خلال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۰ از طریق صندوق های سرمایه مشترک ۴۰ میلیون دلار به این گوگل تزریق کردند، سهم استنفورد به یک درصد کاهش یافته باشد.
تخمین درباره ارزش سهام گوگل پس از شناورسازی نیز نوسانات گسترده ای دارد، اما براساس رقمی که اغلب ذکر می شود، ارزش سهام استنفورد احتمالاً به ۲۵۰ میلیون دلار بالغ شود. «اسکات شین»، استاد اقتصاد و نویسنده کتاب تازه انتشار یافته «کارآفرینی آکادمیک: پروژه های دانشگاهی و ایجاد ثروت» می گوید: «این می تواند بزرگ ترین موفقیت مالی دانشگاهی تا به امروز باشد.» روابط استنفورد با گوگل فراتر از این است. ماه پیش «جان هنسی»، رئیس این دانشگاه به هیات رئیسه این شرکت اینترنتی پیوست و به همراه ۲ مدیر تازه از حق خرید ۶۵ هزار سهم گوگل برخوردار شد. استنفورد می گوید که هنسی به عنوان شخصیتی حقیقی به گوگل محلق شده، درست همان گونه که وی عضو هیات مدیره Cisco است، شرکتی بزرگ در «سیلیکون ولی» که نطفه اش در ۱۹۸۴ در استنفورد منعقد شد. حتی برای دانشگاهی به ثروتمندی استنفورد، ۲۵۰ میلیون دلار مبلغ هنگفتی است. این دانشگاه در سال مالی گذشته ۴۸۶ میلیون دلار کمک مردمی دریافت کرد و اکنون ارزش خزانه اش ۶/۸ میلیارد دلار است.
«جان لیپین کات»، رئیس موقت شورای «پیشبرد و حمایت از تربیت» می گوید که به موازات افزایش هزینه های تحصیل و کاهش پشتیبانی دولت، دانشگاه های سراسر آمریکا برای یافتن منابع مالی به تکاپو افتاده اند. برخلاف بسیاری از هدایای مردمی، درآمد ناشی از انتقال فناوری عاری از هرگونه چشمداشت است و «لیپین کات» می گوید که دانشگاه ها می توانند این پول را صرف پژوهش، اعطای بورس یا پرداخت صورتحساب های سبک بکنند.
● سود، مادر اختراع
دانشگاه ها دست کم از سال ۱۹۲۵ از اختراعات عرصه فناوری سود برده اند. پس از تصویب قانون فدرال Bayh _ Dole در سال ۱۹۸۰ تلاش در این خصوص شتاب گرفت، زیرا موانع برداشت سود از تحقیقات انجام شده با اعتبارات دولتی برچیده شد.دانشگاه کارولینای شرقی برنامه خود را در سال ۱۹۹۵ آغاز کرد. از آن هنگام این دانشگاه در شهر گرینویل سه شرکت از جمله گروه Janus Development را به راه انداخته که دستگاهی به نام Speech Easy را برای درمان لکنت زبان می سازد. این دانشگاه قریب به ۸۰ هزار دلار صرف این فناوری کرد و بعد مجوز آن را به نام Janus به ثبت رساند و تاکنون ۲۵۰هزار دلار دریافت کرده که براساس میانگین های آمریکا رقم اندکی است، ولی توان مالی آن را تقویت می کند. دانشگاه کارولینای شرقی ۱۸هزار دانشجو دارد و بودجه سالیانه اش ۴۰۰ میلیون دلار است.
همچنین این مرکز آموزشی قصد دارد در شهرهای شرقی کارولینای شمالی که مشاغل مرتبط دخانیات و سایر حرفه ها را از دست داده اند، اشتغال زایی کند. «مارتی ون اسکات»، مدیر دفتر انتقال فناوری در این دانشگاه می گوید: «بسیاری از این بخش ها، بسیار بسیار محرومند.» دانشگاه کارولینای شرقی و سایر دانشگاه های آمریکا امیدوارند شرکت های تازه تاسیس مانند Janus که ۱۰ پرسنل دارد، به کسب و کارهای بزرگی مانند گوگل تبدیل شوند. گوگل ۶ سال پس از تاسیس در منطقه Mountian View در «سیلیکون ولی» قریب به دوهزار کارمند دارد و سال پیش درآمد سالیانه اش به ۹۶۲ میلیون دلار بالغ شد.
دولت های ایالتی آمریکا نیز دست به کار شده اند و امیدوارند با اختصاص منابع به پژوهش دانشگاهی از رونق بالقوه بخش رو به رشد بیوتکنولوژی بهره برداری کنند.قانوگذاران فلوریدا در اکتبر گذشته پذیرفتند ۳۱۰ میلیون دلار را از محل اعتبارات توسعه اقتصادی فدرال به موسسه پژوهشی Scripps اختصاص دهند تا یک مجتمع دانشجویی در حوالی «پام بیچ» غربی احداث کند. این موسسه در رشته های زیست شناسی و شیمی مدرک دکتری می دهد و ایالت فلوریدا امیدوار است در صورت تاسیس شرکت های تازه از طریق این پژوهشکده ۴۴ هزار شغل ایجاد کند.
● تسهیم علم
اما این تب دانشگاه ها برای بهره برداری از سود تحقیقات مایه نگرانی کارشناسانی مانند «کمپل» در دانشگاه هاروارد شده است. وی می گوید که پیش از تصویب قانون Bayh _ Dole، تسهیم علم و پژوهش عمدتاً از طریق نشریاتی همچون «ژورنال انجمن پزشکی آمریکا» صورت می گرفت. اکنون برخی پژوهشگران تحت فشار دانشگاه های سودجویی که حقوق اندکی می پردازند، نتایج کشف خود را منتشر نمی کنند.
وی می گوید: «نگهداری اسرار علمی یک دغدغه بزرگ است.» کمپل و سایر پژوهشگران در یک تحقیق دریافتند که ۲۱ درصد مهندسان ژنتیک که اطلاعات خود را از سایر محققان دریغ می کردند، لزوم «حفاظت از ارزش بازرگانی این یافته ها» را دستاویز قرار می دادند. افزون بر این، چه بسا پژوهشگران توان خود را صرف کشف هایی کنند که ارزش بازرگانی بالقوه زیادی نسبت به تحقیقات پایه دارند. اما حامیان انتقال فناوری می گویند که دانشگاه ها می توانند همزمان با تسهیم علم، منفعت ببرند. «آن هامرسلا»، وکیل ارشد مالکیت معنوی در موسسه فناوری ماساچوست خاطرنشان می کند: «برای اکثر دانشگاه ها، نتایج این کسب و کار مختلف است.»
کارشناسان می گویند بسیاری از کشف های به عمل آمده در آزمایشگاه ها و کلاس ها به دست مصرف کنندگان نمی رسند، مگر این که شرکت ها آنها را به صورت داروهای ضدسرطان، نرم افزار یا موتور جست وجوگر درآورند. شرکت ها نیز چنین نخواهند کرد، مگر این که دانشگاه ها اکتشافات خود را ثبت و حق بهر ه برداری را اعطا کنند.فیلیپس از دانشگاه فلوریدا می گوید: «می توان این تحقیقات را به صورت علم عمومی رایگان درآورد، ولی اگر علم عمومی رایگان شود، هیچ کسی برای توسعه آن سرمایه گذاری نخواهد کرد.»

نویسنده : جیم هاپکینز

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات