تعامل یا تقابل در بورس کالا؟

تقریبا در تمام کشورهایی که صاحب بورس های کالایی هستند، تعامل و همکاری متقابلی میان دولت و بورس های کالایی وجود دارد. دولت ها از بورس های کالایی حمایت می کنند و بورس ها نیز در مقابل آمارها و تحلیل هایی نظیر روند قیمت در ماههای گذشته و پیش بینی آن برای ماههای آینده، میزان حجم داد و ستد محصول و مطابقت آن با تولید داخلی و واردات و موارد مشابه آنرا در اختیار دولت قرار می دهند تا براساس آن سیاست های کلی و خط مش های خود را در قبال کالا و بازار مشخص کنند.
دانستن این اطلاعات و آمارها می توانند جهت تصمیم گیری مسائلی همچون صادرات یا واردات افزایش یا کاهش تولید و سیاست های دیگر مفید واقع شود و چون دولت ها قبل از دلالان و سوداگران از این آمارها و اطلاعات با خبر می شوند، به همین دلیل همیشه در تصمیم گیری یک گام جلوتر از سوداگران حرکت می کنند و با تصمیماتی که اتخاذ می کنند باعث آرامش در بازار و کاهش التهاب آن می شوند.
متاسفانه در کشور ما به این امر کمتر پرداخته شده است و با گذشت پنج سال از فعالیت بورس های کالا در ایران، رابطه دولت و بورس کالا بیشتر به تقابل منجر شده تا تعامل و دولت به جای حمایت از بورس کالا و استفاده از مزایای آن در پیشبرد اهداف و رفع مشکلات، به دنبال راه های جایگزین برای بورس کالا بوده است. البته در این میان حمایت هایی هم از بورس کالا شده ولی مقطعی بوده و دوام چندانی نداشته است.
در حال حاضر در بورس کالای ایران کالاهای صنعتی ( فلزی )، پتروشیمی و کشاورزی پذیرش شده اند و بر اساس مصوبات هیات دولت این کالا ها از سیستم قیمت گذاری و سبد حمایتی دولت خارج شده و قیمت آنها در بورس کالا و بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا مشخص می شود. اما ارتباط بورس کالا با دولت در هر یک از این محصولات متفاوت است. تعامل یا تقابل دولت با بورس کالا در محصولات پایین دستی نفت و پتروشیمی هنوز شروع نشده چرا که این محصولات به تازه گی وارد بورس کالا شده اند و دوران گذار را طی می کنند و نمی توان از آن انتظاراتی همچون پیش بینی بازار و کنترل بازار و ... را داشت. اما با یک نگاه اجمالی به بازار انرژی و پتروشیمی ایران می توان فهمید که این بازار کاملا در اختیار دولت بوده و در صورت حمایت دولت و اطمینان به بورس کالا در زمینه محصولات پتروشیمی، تصمیم گیران صنعت نفت ایران می توانند با توجه به اطلاعات و آمارها بورس تصمیماتی مطابق با بازار این محصول اتخاذ کنند.
اما درمحصولات کشاورزی که از قدمت بیشتری نسبت به محصولات پتروشیمی برخوردار اند، نه تنها تعاملی در کار نبوده بلکه در پاره ای از اوقات بین بورس کشاورزی و مسئولان بخش کشاورزی تقابل نیز اتفاق افتاده است. هم اکنون کارگروه ویژه میان بورس کالا و وزارت کشاورزی برای حل مشکلات بخش کشاورزی و بررسی راهکارها برای رونق معاملات تشکیل شده است. باید امید به روزهای آینده داشت تا این کارگروه بتواند تعامل مطلوبی میان بخش کشاورزی و رینگ کشاورزی بورس کالا برقرار کند.
از میان محصولاتی که در بورس کالا مورد داد و ستدد قرار می گیرد، محصولات فلزی از رونق و اعتبار بیشتری برخوردارند. بورس فلزات در همان سال اول توانست جایگاه خود را اقتصاد کشور تثبیت کند و این امر با حمایت دولت محقق شد، اما هم اکنون باز هم به طور کامل از همه پتانسیل بورس کالا استفاده نشده است. بی تردید تعامل دولت و بورس کالا باعث خواهد شد تا دولت اولین نفری باشد که از نوسانات بازار در آینده خبر دار شود. و با یک برنامه ریزی صحیح و اصولی و اتخاذ تصمیم مناسب، در آرامش بخشیدن به بازار نقش مهمی را ایفا کند.
به عنوان مثال اگر تصمیم گیران صنعت فولاد کشور به عنوان اولین نفرات از حجم بالای تقاضا در دو سه ماه آینده با خبر شوند. قبل از آن که این خبر باعث التهاب در بازار و هجوم مصرف کنندگان به سمت بازار برای خرید انجام پذیرد، می توانند با تصمیم گیری مناسب و اتخاذ سیاست هایی نظیر واردات، بازار را تحت کنترل داشته و مانع از زیان مصرف کنندگان به دلیل شرایط حاکم بر بازار شوند و برعکس آن زمانی که عرضه بازار از تقاضا بیشتر شد دولت می تواند با سیاست های تشویقی صادرات، تجار را به صادر کردن این محصول ترغیب کند و همین امر باعث خواهد شد که قیمت این محصول در داخل دچار افت فاحش نشود و تولید کنندگان دچار ورشکستگی و ضرر زیان حاصل از رکوود بازار نشوند.
اتخاذ این تصمیم های درست است که می تواند به دولت در رونق بخشیدن بازار های مالی و کالایی کمک کند چرا که رونق و توسعه بازار یعنی شکوفایی اقتصادی و این امر امکان پذیر نیست مگر با تعامل و همکاری تنگاتنگ میان بورس کالا و دولت و پیش زمینه این همکاری و تعامل حمایت و اعتماد دولتمردان به بورس کالا است.
در حال حاضر هر زمان که بازار دچار التهاب و نوسان شود این هجو و فشار هاست که به سمت بورس
کالا روانه می شود در حالی که خیلی از این نقدها در حوزه کاری بورس کالا نیست. به هر حال باید امید به روزهای آینده بست تا هم بورس کالا جایگاه خود را در اقتصاد تثبیت کند و هم دولت در تصمیمات خود بورس کالا را شریک کند تا از منافع این تعامل و همکاری همه فعالان این بخش بهره مند گردند.

مهدی وحیدی کارشناس بورس کالا

منبع : خبرگزاری موج