هنر استراتژیست

«۱۰ اصل ضروری برای هدایت شرکتتان به سوی موفقیت و پیروزی»
● معرفی کتاب
کتاب توسط یکی از چهره‌های شناخته شده در رشته استراتژی به نام ویلیام کوهن نوشته شده که در حوزه‌های تجارت، سیاست و روابط بین‌الملل صاحب‌نظر است. کتاب دارای یک مقدمه از مترجم، پیشگفتار، دیباچه، سه بخش و چهارده فصل است که در ۲۸۶ (دویست و هشتاد و شش) صفحه ترجمه و منتشر شده است. منابع و ماخذ هر فصل به طور مستقل ذکر گردیده تا به خوانندگان علاقه‌مند کمک بیشتری نماید.
● مقدمه
«سن تزو» می‌گوید: «بهترین کار، پیروز شدن در هر نبردی از طریق زور نیست، بهترین کار تسلیم کردن دشمن بدون جنگ است. بدین ترتیب بالاترین درجه همه اصول نظامی، غلبه بر دشمن از طریق استراتژی است». (۱۳)
«کوهن» در هنر استراتژیست بر روی موضوع مهم استراتژی کار کرده است و آن را در یک چارچوبی از اصول قرار داده است که برای یک مدیر به راحتی قابل فهم است. او می‌نویسد من تلاش کردم تا کار متفکران بزرگ در مورد استراتژی را در طول دو هزار سال سلطنت مسیح، هم در زمینه نظامی و هم غیرنظامی در قالب ده اصل اساسی دسته‌بندی کنم. اینها اصولی هستند که همه ما برای موفقیت باید آنها را رعایت کنیم. چه ما در میدان نبرد مشغول باشیم‌، چه در خانه.
همان‌طور که ما به صورت عمیق‌تر اصول استراتژی را بررسی می‌کنیم، بسیار مهم است که پنج نکته کلیدی را به خاطر داشته باشیم: (۲۶)
▪ استراتژی در هر کاری که انجام می‌دهیم یک معیار است.
▪ به وسیله استراتژی، ما می‌توانیم بر دشمنان دارای منابع بسیار، غلبه کنیم.
▪ اصول اساسی استراتژی، جهانی هستند.
▪ استراتژی جنگ می‌تواند برای درس‌هایی که برای استراتژی کسب و کار مفید هستند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.
▪ با وجود این، کسب و کار جنگ نیست و باید دقت کرد که این درسها را نباید بدون فکر یا تجزیه و تحلیل به کار برد.
نویسنده تاکید دارد، این تحقیقات، تقریبا شامل استراتژیست‌هایی از شرق و غرب در طول یک دوره تاریخی بیش از ۷۰۰۰ سال است و حوزه‌های متنوع و وسیعی را دربرمی‌گیرد. (۲۹)
اصول اساسی، استراتژی که به وسیله همه سازمان‌های موفق به کار گرفته شده‌اند آنقدر قدرتمند هستند که تفسیرهای گوناگون آنها توسط کسانی که آنها را در طول هزاران سال جستجو کرده‌اند، کشف کرده‌اند بیشتر به خاطر تفاوت‌هایشان است و نه به خاطر مشابهت‌شان.
● محتوای کتاب
▪ کاملا به یک هدف مشخص متعهد شوید.
«این کافی نیست که مشغول و درگیر باشی ... مساله این است: ما مشغول ودرگیر چه چیزی هستیم؟» اگر مردم فکر کنند که تعهد شما مقطعی است یا این که شما ممکن است بعد از دسترسی به هدف کوتاهی دست بکشید دنباله‌رو شما نخواهند بود. (۵۳)
قبل از این که بتوانید یک استراتژی را توسعه دهید، باید بدانید که کجا می‌روید. برای همین است که اصل اساسی استراتژی تعهد به یک هدف مشخص است. این توسعه براساس سه نیروی فیزیکی، ذهنی و اخلاقی قرار دارد. برای پیروز شدن در رقابت، ابتدا باید هدفمان را مشخص کنیم و این سه نیرو را به گونه‌ای با هم ترکیب کنیم که به عنوان یک نیرو عمل کنند. (۷۱)
▪ ابتکار عمل را در دست گرفته و از آن نگهداری کنید. «روزولت» می‌گوید: «وقتی با مشکلی مواجه شدی، در هر کجا که هستی و با هر توان و ابزاری که در اختیارداری، به دنبال حل مشکل باش».
استراتژیست‌های نظامی و کسب و کار مدت‌هاست که اصل «به دست گرفتن ابتکار» به منظور کسب منفعت، سود در طول رقابت را مشخص کرده‌اند. به یاد داشته باشید که این اصل، دو بخش دارد: اول شما باید ابتکار عمل را به دست گیرید. دوم اینکه باید آن را حفظ کنید. برای این کار از پنج گام پیروی کنید: (۸۹)
ـ شرایط را قبل از اقدام به دقت تجزیه و تحلیل کنید.
ـ از طریق جستجوی فرصتهای نهفته ابتکار عمل را به دست گیرید.
ـ اکنون اقدام کنید
ـ زمانی که استراتژی شما دقیق و کالم است، برای کسب منفعت و سود اقدام کنید.
ـ بعد از این به فعالیت‌تان ادامه دهید. زیرا رقیب در حال جبران و رسیدن به شما خواهد بود.
▪ منابع‌تان را جمع‌آوری و برروی آنها تمرکز کنید.
به زودی استراتژیست موفق یاد می‌گیرد که تمرکز منابع برای رسیدن به هدف ضروری است. زمانی که شما در همه بخش‌ها نمی‌توانید قوی باشید باید منابع‌تان را در مقابل یک هدف مشخصی که در آن قوی‌تر از رقیبان هستید به کار گیرید. شما باید منابع‌تان را اعم از پول، افراد، مهارت و... با هم از طریق متمرکز کردن آنها در یک مکان مناسب و در یک زمان مناسب به کار گیرید. شما نمی‌توانید به طور پیوسته برنده شوید مگر این که منابع‌تان را متمرکز کنید. (۱۰۳)
▪ از موقعیت‌یابی استراتژیک استفاده کنید.
تمرکز و صرفه‌جویی مهم و هنوز نصفی از ماجرا هستند. نصف دیگر انتخاب موقعیت استراتژیک است که در آن تمرکز می‌کنید. موقعیت‌یابی استراتژیک اصل تعیین دقیق جایی است که شما منابع‌تان را در آن متمرکز می‌کنید. شما چگونه موقعیت استراتژیک صحیح برای تمرکز کردن را تشخیص می‌دهید؟ پاسخ چنین است: (۱۱۴)
نقطه که اگر شما در آن نقطه بر حریفتان غلبه کنید در هر جای دیگر برنده خواهید شد. نقطه‌ای که از پتانسیل خوبی برای آینده برخوردار است. نقطه‌ای که مزایای شما را به حداکثر می‌رساند.
▪ کارغیرمنتظره انجام دهید.
غافلگیری تنها زمانی می‌تواند عمل کند که رقیب شما تشخیص ندهد یا نداند که شما چه کار دارید می‌کنید. اصل غافلگیری سال‌ها عمل کرده است و اکنون بعد از سال‌ها هنوز کاربرد دارد. به منظور بهترین استفاده از اصل غافلگیری، فرصت‌ها را در حوزه‌های زیر جستجو کنید: (۱۳۲)
چیزی را انجام دهید که معمول نیست. همیشه گزینه‌هایی برای جایگزینی وجود دارد. برای کاری تلاش کنید که هرگز انجام نشده است. خود را کنار بکشید و اجازه دهید اول رقیبتان اقدام کند.
▪ مسایل را به صورت ساده حفظ کنید. ناپلئون بناپارت می‌گوید: «ساده‌ترین حرکات بهترین آنها هستند». (۱۳۵)
در هر زمینه‌ای شکست طرح‌ها عموما به خاطر پیچیدگی آنهاست. اصل استراتژیک قدیمی «مسایل را به صورت ساده حفظ کنید». اگر مسایل را ساده بگیرید به نتایجی خوشایند دست خواهید یافت. برای ساده کردن طرح استراتژی‌تان به موارد زیر توجه کنید: (۱۴۸)
از طریق به حداقل رساندن اقدامات اصلی و سازمان‌‌هایی که باید آنها را سازمان‌دهی کنید، آغاز کنید. روابط سازمانی شفاف و ساده ایجاد کنید. این مساله جلوی فجایع را می‌گیرد. مطمئن شوید از این که سفارشات‌تان به آسانی توسط کسانی که باید آنها را اجرا کنند فهمیده می‌شوند.
▪ راه‌حل‌های همسان و چندگانه را تهیه کنید.
مائوتسه تونگ می‌گوید: «برای رسیدن به پیروزی، ما باید تا جایی که می‌توانیم دشمن را از طریق بستن چشم و گوش او را کور و کر کنیم و از طریق ایجاد آشفتگی در ذهن آنها فرماندهانشان را سردرگم کنیم». (۱۵۱)
شما باید بیش از یک راه را برای هدف پیش رویتان در دست داشته باشید. این بدین معنی است که شما هنگام طرح ‌«ریزی استراتژی باید رویکردهای هم زمان و چندگانه را مورد بررسی قرار دهید و در اکثر موارد شما باید از همان شروع کار، این گزینه‌های چندگانه را در طرح استراتژیک بگنجانید. دلایلی برای این امر وجود دارد: (۱۶۴)
مسایل به ندرت،دقیقا آن طور که برنامه‌ریزی شده‌اند پیش می‌روند. رقبای شما برای خنثی کردن تلاش‌هایتان تدابیری را اتخاذ می‌کنند به طوری که رویکردهای چندگانه شما را قادر به غلبه بر این موانع خواهند کرد. طرح اصلی شما ممکن است آن طور که آرزو دارید عمل نکند. به کارگیری حداکثر تلاش از طریق رویکردهای گوناگون می‌تواند به معنی حداکثر تاثیر گذاری برای رسیدن سریع‌تر و کامل‌تر به هدفتان باشد.
▪ برای رسیدن به هدفتان از مسیر غیرمستقیم بهره بگیرید.
مساله کلیدی دانستن این نکته است که کجا از رویکرد غیرمستقیم برای کسب بهترین نتایج استفاده کنیم؟ شما می‌توانید در وضعیت رقابتی از طریق اتخاذ رویکرد غیرمستقیم به برتری برسید. همه آنچه را که شما لازم است انجام دهید نگاه به متغیرهای گوناگون در هر وضعیت است.
این متغیرهای مهم ممکن است تقریبا شامل همه چیز باشد مانند: محصولات، قیمت‌گذاری، بخش‌بندی بازار، مکان‌های جغرافیایی، سیستم‌ها و روش‌های توزیع، روش‌های فروش، آگهی‌های تبلیغاتی و...
استفاده از رویکرد غیرمستقیم نیازمند این است که شما نتایج مشکلات اقدامتان را محاسبه کنید و توانایی یا عدم توانایی رقیبتان را برای واکنش بررسی کنید. (۱۸۴)
▪ عمل زمان‌بندی و تسلسل
الکیز یاتسی می‌گوید: «زیر این گنبد کبود برای هر چیزی فصلی وجود دارد و برای هر هدفی دوره‌ای و زمانی وجود دارد». (۱۸۶)
به طور آشکار باید یک پیوند قوی بین تنظیم زمان و استراتژی وجود داشته باشد. این کاملا اساسی است که نسخه استراتژی باید به طور مناسب به کار گرفته شود. این، هم تنظیم زمان، هم تسلسل را دربرمی‌گیرد. انجام کار صحیح در یک زمان نادرست می‌تواند بدترین اقدام ممکن در هر شرایطی باشد. برای ترکیب این اصل استراتژی چهار ساله کلیدی را باید در نظر داشته باشید:
- چه زمانی شما باید یک اقدام خاص را انجام دهید؟
- در چه مرحله‌ای اقدامات باید صورت گیرند؟
- آیا اقدامات صورت گرفته ادامه‌دار خواهند بود یا کارکردهای جداگانه و اختیاری؟
- آیا اقدامات قابل تکرار هستند.
▪ از موفقیت‌تان بهره‌برداری کنید.
اگر شما بدانید که چه اتفاقی در پیش است و بدانید که کجا دارید می‌روید شما لازم نیست که نگران باشید. مساله اینجاست که به دست آوردن اطلاعات معتبر و مورد اعتماد گاهی اوقات مشکل است یا واقعا همه آن منابع معتبر نیستند. (۲۰۵)
استراتژیست باید بهره‌برداری کامل از موفقیت را یاد بگیرد. دو نوع اشتباه وجود دارد که ممکن است او را از انجام این امر بازدارند. اشتباه نوع اول باعث می‌شود که استراتژیست برای رسیدن به حداکثر درآمدها نتواند از موفقیت بهره‌برداری کند. برای جلوگیری از اشتباهات، استراتژیست باید بداند که استراتژی چگونه عمل می‌کند. (۲۱۵)
▪ وارد عمل کردن اصول استراتژیک
همه چیزها بستگی به محیط و شرایط دارد. استراتژی بهینه شما برای وضعیت موردنظر باید با محیط کاری که قرار است در آن احراز شود تطبیق داده شود. در بین عوامل محیطی زیادی که باید در طراحی استراتژی مورد توجه قرار گیرند، عوامل زیر به چشم می‌خورند: (۲۳۳)
شخصیت رهبر، توانایی‌های رهبران و زیردستان، جغرافیا، فرهنگ بازار، قوانین و مقررات، سیاست، منابع موجود و اقتصاد عمومی و شرایط کسب و کار.
شما نمی‌توانید استراتژی موفقیت‌آمیزی را که در گذشته برای شما عمل کرده است در آینده نیز به همان صورت به کار ببرید.
▪ استراتژی بحران. زمانی که مسایل به صورت اشتباه پیش می‌روند چه کار باید کرد؟
شما ممکن است بر ده اصل اساسی استراتژی که در این کتاب معرفی شد مسلط شوید. شما ممکن است آنها را به طور موفقیت‌آمیز در شرکت‌تان به کار ببندید. با وجود این، دیر یا زود شما با یک بحران مواجه خواهید شد. آزمایش واقعی یک رهبر درانتخاب افراد و اجرای استراتژی در زمانی است که مسایل به صورت اشتباه پیش می‌روند. یک استراتژیست خوب می‌داند که چگونه شرایط بحرانی را تصحیح کند. (۲۵۵)
▪ چگونه اصول استراتژی را به کار ببریم؟
استراتژی یک هنر است. همچون ده اصل اساسی، استراتژی‌ها نباید به صورت تصادفی به کار برده شوند. آنها باید به صورت علمی به کار برده شوند. یک استراتژیست شرایط را تجزیه و تحلیل می‌کند و متغیرهای مربوطه را شناسایی می‌کند. در صورت لزوم از اعداد استفاده می‌کند اما اجازه نمی‌دهد که آنها در یک قضاوت خوب، تاثیر تعیین‌کننده داشته باشند. در عوض او متغیرهای مربوطه را با اصول ادغام می‌کند. (۲۶۷)
▪ اصول، تنها اساسی و مهم نیستند ... آنها جهانی هستند.
نویسنده می‌نویسد، من در طول تحقیقم درباره به کارگیری ده اصل اساسی استراتژی، متقاعد شدم که آنها در همه شرایط رقابتی زندگی مانند، جنگ، سیاست، ورزش، پیدا کردن شغل، عشق و اکثر اهداف تجاری مهم، منجر به موفقیت می‌شوند.
از طریق تسلط بر آنها و یادگیری چگونگی به کارگیری آنها در همه شرایط رقابتی که با آن مواجه می‌شوید، شما درخواهید یافت که آنها برای شما نیز عمل می‌کنند. (۲۷۴)
● بهره‌مندان از کتاب
این کتاب، یکی از کتاب‌های نادر در حوزه استراتژی است که با روش بسیار کاربردی نوشته شده است و در جریان آن، کلیه مثال‌ها تحلیل و در آخر هر فصل، آمده است. مطالعه کتاب می‌تواند برای استراتژیست‌ها، کارشناسان تدوین و اجرای استراتژی، رهبران و مدیران سازمان‌ها و افراد نظامی در سطوح مختلف فرماندهی مفید و راهگشا باشد.

نویسنده: ویلیام ا.کوهن
مترجم: مهرداد علی پور
ناشر: نیکان کتاب
نوبت چاپ: چاپ اول/ ۱۳۸۶
معرفی: سیدمحمد باقری‌زاده

منبع : ماهنامه تدبیر