اثر محیط کشت، ریز نمونه و تنظیم کننده های رشد در کالزایی و تولید تاکسول در سرخدار، Taxus baccata L

با توجه به اهمیت گونه های متعلق به جنس Taxus در تولید ترپنوئید موسوم به تاکسول که موثرترین دارو برای درمان انواع سرطانها شناخته شده است، آزمایش هایی برای بهینه سازی کالزایی و رشد آن انجام گرفت. بدین منظور از آزمایش به شکل فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی استفاده شد. سه فاکتور شامل ریز نمونه (برگ و ساقه)، محیط کشت (B۵ و MS) و شرایط نور و تاریکی در هر سه آزمایش بطور مجزا مورد مطالعه قرار گرفتند. در آزمایش اول، سیتوکنین های Kin و BAP در دوسطح مورد آزمایش قرار گرفتند ولی مقدار اکسین ثابت بود و در آزمایش دوم، نسبت های متفاوت اکسین های ۲,۴-D, NAA و سیتوکنین Kin مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کالزایی (%۹۷.۴۶) و رشد کالوس (۱۰mm در دو هفته) در محیط کشت B۵ تکمیل شده با ۲) NAA میلی گرم در لیتر)، ۰.۲) ۲,۴-D میلی گرم در لیتر) و ۰.۲) Kin میلی گرم در لیتر) با ریز نمونه ساقه بدست آمد. شرایط نور و تاریکی در کالزایی و رشد کالوس اثر معنی داری نشان نداد. در آزمایش سوم، برای جلوگیری از قهوه ای شدن کالوس ها و امکان ادامه رشد آنها پس از واکشت های ۱۴ روزه اثر زغال فعال، PVP ، اسید سیتریک و ویتامین C در محیط بهینه مذکور مورد مقایسه قرار گرفتند. همه مواد فوق از قهوه ای شدن کالوس ها جلوگیری کرد، درحالیکه فقط با اعمال ۵۰ میلی گرم در لیتر ویتامین C رشد سلولی مناسب مشاهده گردید. مقایسه میزان تاکسول تولیدی (با HPLC) در این محیط با محیط فاقد آنتی اکسیدان (ویتامین C) نشان داد که میزان تاکسول در کالوس های محیط واجد ویتامین C برابر ۲.۴۵ میلی گرم در کیلوگرم بود در حالی که در کالوس های قهوه ای شده (محیط بدون ویتامین C)، کمتر و غیر قابل اندازه گیری بود.

احمد یاری خسروشاهی
مصطفی ولی زاده
علیرضا قاسم پور
محمود خسروشاهلی
حسن علی نقدی بادی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی