«غیاث الدین کاشانی» از تولد تا مرگ

به رغم حرف و حدیث هایی که در بدو ساخت سریال تاریخی «نردبام آسمان» درخصوص تصویربرداری برخی صحنه ها در بناهای اصلی و در خارج از کشور مطرح بود، عوامل این سریال در شهرک سینمایی غزالی کار را آغاز و ادامه داده اند. سریال به دو بخش «کاشان» و «سمرقند» تقسیم می شود و در حال حاضر بخش کاشان به شیوه تصویربرداری جدید (HD) در حال تصویربرداری است.
«حاکم شهر کاشان به همراه خاتون، ندیمه و عده ای از سربازان نیزه به دست از نردبان بزرگی که در پشت قلعه تعبیه شده است بالا می روند; آنان قرار است از آن بالا که شاید کمی به آسمان نزدیک تر است، شاهد به دار آویخته شدن یکی از آزادی خواهان دوران غیاث الدین جمشید کاشانی به نام صفدر باشند که دم آخر نیز آزادی خواهی را فریاد می زند. خاتون ایرانی شهر کاشان، اساسا از به دار آویخته شدن صفدر ناراضی است و دوست ندارد این صحنه را ببیند; او از روی مردمی که در حمایت از صفدر در میدان شهر کاشان جمع شده اند خجالت می کشد.
صفدر را جلادان می آورند، او با لباس هایی پاره و صورتی خون آلود از پله های محل اعدام بالا می رود و مردم در حمایت از او فریاد اعتراض سر می دهند. سربازان بعضی سواره و برخی دیگر پیاده، سعی در آرام کردن مردم را دارند و حاکم شهر از آن بالا که شاید به آسمان نزدیک تر است، سعی دارد خوشحالی خود را از مردمش مخفی کند....
«اگر حرفی برای گفتن داری بگو تا مردم فکر نکنند حکومت خلاف شرع می کند...»
این جملاتی است که درآخرین لحظات مرگ خطاب به یکی از آزادی خواهان قرن هشتم هجری و دوره ای که شاهرخ در آن پادشاهی می کند، گفته می شود.
▪ کارگردان: «کات...»
این صدای «محمدحسین لطیفی» است که با آرامشی خاص با بلندگویی که برایش در نظر گرفته اند، به گوش می رسد. با فرمان توقف کارگردان، همگی از حرکت می ایستند و لطیفی یک بار دیگر فضای صحنه را برای خاتون و حاکم (با بازی ماه چهره خلیلی و حسین معلومی) شرح می دهد. قرار است هربارنماهایی که از چهره این دو بربالای برج گرفته می شود، نزدیک تر باشد و لطیفی از خاتون می خواهد که در یکی از همین نماها نگاهی زیرکانه بر شوهر انداخته و شوهرش نیز خوشحالی خود را از اتفاقی که در حال جریان است، مخفی کند. بالای برج هوا به شدت گرم است و بازیگران پس از این که به سختی از نردبان بالا می روند، از تماشای دکورهای شهرک سینمایی غزالی از آن بالا به وجد می آیند; اما دیری نمی پاید که گرمی هوا براین اشتیاق غلبه کرده و به شدت از عوامل طلب آب می کنند. دراین میان «ماه چهره خلیلی» با لباس های سنگینی که بر تن و تاجی که برسر دارد شرایط دشواری را تحمل می کند. به گفته او، تا دو سه روز پس از برسر گذاشتن تاج سر درد داشته است، اما حال به لباس هایش عادت کرده است.
«خلیلی» ایفاگر نقش زن حاکم است که در این صحنه آبستن است و قرار است درصحنه های بعدی پسری به نام «مهربان» را به دنیا بیاورد که در آینده همبازی «غیاث» می شود. «ماه چهره خلیلی» که تحمل این سختی ها را وظیفه خود می داند، درباره نقش خود بعنوان شهربانوی شهر کاشان، می گوید: «حاکم آدم ظالمی است که روی غیاث الدین جمشید کاشانی حساسیت بسیار دارد. حاکم می ترسد که مبادا غیاث الدین، روزی علیه او بپاخیزد و برای همین به شدت کارهای او را تحت نظر می گیرد. از طرفی خاتون که از بچگی غیاث را می شناسد و او را دوست دارد و حکیم (پدر غیاث) نیز از دوستان خانوادگی آن ها است، در طول قصه از غیاث الدین جمشید کاشانی حمایت های بسیار می کند.» وی که علاوه بر «نردبام آسمان» در سریال های تاریخی درحال ساخت «درچشم باد»، «کلاه پهلوی»و«مختارنامه» هم بازی می کند، هماهنگی و برنامه ریزی را عاملی برای پیش نیامدن مشکلات حضور همزمان در چهار سریال تاریخی می داند.
«خلیلی» درعین حال اذعان می کند که این اتفاق برای حس و حال خود بازیگر بسیار سخت است و ادامه می دهد: «سوئیچ کردن بین نقش یک زن ایرانی کامل در سریال «درچشم باد» و سپس ایفای نقش خواهر مختار که شخصیتی کاملا منفی است، به همراه بازی درنقش زنی انگلیسی در کلاه پهلوی کمی دشوار است; اما به هرحال این کار ما است و باید درست هم انجام شود.» این بازیگر درعین حال به ایسنا می گوید که فرقی برایش ندارد که در سریالی تاریخی بازی می کند یا در سریالی که قصه ای روز دارد، آن چه مهم است فیلمنامه است و پس از خواند سناریو نقش را انتخاب می کند.» اما برخلاف «ماه چهره خلیلی» که حاکم شهر کاشان را آدم ظالمی می داند، «حسین معلومی» ایفاگر این نقش، حاکم کاشان را دارای شخصیتی متفاوت با حاکم هایی که در اغلب فیلم ها و سریال ها دیده ایم، می بینید. او می گوید: «آقای لطیفی اصرار داشتند که نمی خواهند این حاکم همانند بسیاری از حاکم هایی که تا به حال تصویر شده اند، خشن باشد.
علتش هم اینست که این حاکم زن ایرانی دارد و این زن مسلمان خیلی به هنر و فرهنگ علاقه مند است. این مسئله باعث شده حاکم که به زنش هم علاقه بسیاری دارد، به چنین مسائلی گرایش پیدا کند و در پایان سریال می بینیم آن شخصیتی که از حاکم انتظار داشتیم، صحیح نبوده است.» حسین معلومی که در شش قسمت از این سریال حضور دارد ادامه می دهد: «علیرغم این که حاکم یک بار غیاث الدین جشمید کاشانی را می گیرد و می خواهد او را اعدام کند، اما او را به دلایلی می بخشد; همچنین درنهایت این خود حاکم است که سرمایه گذاری می کند تا غیاث الدین جشمید کاشانی در سمرقند تحصیل کند.» به گفته این بازیگر ساخت سریال های تاریخی به مراتب دشوارتر از سریال هایی است که قصه روز دارند چرا باید تاریخ درست ادا شود.
در سریال «نردبامی بر آسمان» که با عنوان جدید «نردبام آسمان» معرفی می شود، «محمدحسین لطیفی» علاوه بر کارگردانی، ایفای نقش هم می کند. او که هنوز مقابل دوربین نرفته است، از اعلام این خبر بعنوان یک کارکرد رسانه ای یاد می کند. «لطیفی» در این باره می گوید: «از سربدشانسی یا هر مقوله دیگری، پس از گریمی که آقای بابایی انجام دادند به این نتیجه رسیدیم که بیش از همه خود من به چهره ای که از تیمور لنگ به ثبت رسیده است شبیه شده ام و البته تنها در سه چهار دقیقه از این سریال بازی دارم.» لطیفی بیشترین سختی را در بخش لحن و گویش تاریخی سریال «نردبام آسمان» متحمل می شود و می گوید که تلاش می کند با خطایی چند درصدی به موفقیتی در ارتباط لحن و گویش سریال های تاریخی برسد. این کارگردان سینما و تلویزیون که آثار موفقی را در ارتباط مخاطب داشته است، برای نخستین بار کارگردانی سریالی تاریخی را تجربه می کند. با این حال سعی کرده که خودش را در «نردبام آسمان» حفظ کند و سبک و سیاق متفاوتی را اختیار نکند. لطیفی سعی کرده است سریالی را بسازد که بیننده ارتباطش را با اثر قطع نکند و درعین حال از تاریخ هم دور نشود. او می گوید: «رعایت این دو ویژگی حد میانه و تعادلی را طلب می کند که کار سختی است; دعا کنید به زمین نخورم که اگر به زمین خوردم حتما اجتناب ناپذیر بوده است.»
در لوکیشن میدان شهر کاشان که به همین فاز کاشان اختصاص دارد، بخش هایی از لوکیشن «دارالحکومه» هم قابل رویت است و در حقیقت خاتون و حاکم از بالای همین لوکیشن نظاره گر صحنه اعدام صفدر هستند. طناب دار درست در وسط میدان شهر کاشان بنا شده است و صفدر را با لباسی پاره و چهره ای خونین از شکنجه هایی که متحمل شده است، پای چوبه داری که بر سکویی بلند برپا شده است، می آورند. از میان چهره ای که به خون وخاک آغشته شده است، «حسن پورشیرازی»، بازیگر نقش «صفدر» را بسختی می توان شناخت.
حضور او در پای چوبه دار با این توضیح «محمدحسین لطیفی» همراه می شود: «داروغه از اسب پیاده می شود و به کنار صفدر می آید; او از صفدر می خواهد که حرف آخرش را پیش از اعدام بزند; درهمین حین صفدر بار دیگر مردم را به تقوا دعوت می کند و برطناب دارد بوسه می زند; در سمتی دیگر جمشید برای مردم شروع به سخنرانی می کند که ای مردم چرا می گذارید او را به دار بیاویزند...» نقش «داروغه» را «محمدرضا داوود نژاد» بازی می کند که بیش از دوماه است با این سریال همکاری دارد. او نقشش را با جمله ای کوتاه این گونه توضیح می دهد: «داروغه کاشان شهر را به لحاظ نظامی اداره می کند.» داوودنژاد مشکلات بازی در سریال های تاریخی را غیرقابل مقایسه با سریال هایی که قصه های روز دارند، می داند و می گوید: «شرایط سریال های تاریخی بسیار سخت است. گرمای شدید هوا، لباس های ضخیم و غیره مشکلات بازیگران را دوچندان می کند و دراین بین تنها عشق است که آدم را نگه می دارد.»
گفتنی است، تصویربرداری سریال «نردبام آسمان» شش ماه دیگر به پایان می رسد و پس از آن گروه سازنده این سریال به شهرکاشان می روند تا صحنه های خارجی و سکانس های مربوط به راوند کاشان را تصویربرداری کنند. گروه سازنده این سریال هم چنین مدتی را در شهرک سینمایی دفاع مقدس می گذرانند. قرار است بازیگرانی جدیدی هم به این مجموعه۱۳ قسمتی اضافه شوند و در فاز بعد که در شهر سمرقند اختصاص دارد، تمامی بازیگران به جز «غیاث الدین جمشید کاشانی» که نقش آن را «وحید جلیلوند» بازی می کند، تغییر خواهند کرد. تابه حال بیش از ۳۰۰ دقیقه از «نردبام آسمان» تدوین شده که حدود ۶ قسمت می شود.
اما با گرفتن صحنه های خارجی کاشان این ۶ قسمت بطور کامل آماده پخش می شود. لازم به ذکر است، «نردبام آسمان» وقایع زندگی منجم و ریاضیدان بزرگ ایرانی، «غیاث الدین جمشید کاشانی»، بنیانگذار رصدخانه سمرقند را از بدو تولد تا لحظه مرگش به دست سربازان مغول روایت می کند.

منبع : روزنامه ابتکار