جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

هویت «خون»


هویت «خون»
«خون» یک بافت گردش کننده متشکل از پلاسمای مایع و یاخته است. کار اصلی خون رساندن مواد تغذیه کننده (اکسیژن، گلوکز) و سازنده به بافت ها و برطرف کردن مواد اضافی و زباله ای (همچون دی اکسید کربن و اسید لاکتیک) از بافت های بدن است.
به دانش بررسی خون، خون شناسی گفته می شود. «خون» بافت پیوندی تخصص یافته ای است که سلول های آن در داخل ماده زمینه ای مایعی به نام «پلاسما» شناورند. حجم خون در یک فرد بالغ بطور متوسط ۵لیتر است.
خون بواسطه گردش در داخل رگ های خونی اصلی، مواد غذایی و حرارت را در بدن توزیع کرده و اکسیژن و دی اکسیدکربن را بین سلول ها و ریه ها انتقال می دهد و مواد زاید حاصل از فعالیت سلول ها را به ارگان های دفعی می رساند. خون در محیط خارج از بدن منعقد شده و بصورت لخته درمی آید و قسمت محلول آن بصورت مایعی زرد و روشن به نام پلاسما، از آن جدا می گردد. برای جلوگیری از انعقاد خون به منظور مطالعات خونی مقداری هپارین یا سیترات به آن افزوده می شود.
از نظر حجمی حدود ۵۵درصد خون از پلاسما و ۴۵درصد آن از سلول های خونی تشکیل شده است. خون شناسی یا هماتولوژی بسیار متنوع بوده و بیشتر درباره آزمایش های اساسی خون، خونسازی، مطالعه انواع کم خونی ها، اختلالات گویچه های سفید و خصوصیات پلاکت های خون و انعقاد خون صحبت می کند.
● آزمایش های اساسی خون
▪ جمع آوری خون:
خون مویرگی یا خون محیطی و خون وریدی برای آزمایش های خون شناسی مناسب تر هستند. نمونه های خون وریدی، ارجح تر هستند ولی بسیاری از اندازه گیری ها را می توان روی خون نرمه گوش و سطوح کف دستی نوک انگشت انجام داد. برای سنجش های خون شناسی خون را به سرعت در لوله های محتوی یک ماده ضدانعقاد مناسب ریخته و آنها را باهم مخلوط می کنند و چند قطره از آن روی لام قرار داده و گسترش تهیه می کنند.
▪ هموگلوبینومتری:
هموگلوبین جز اصلی گویچه های سرخ بوده و پروتئینی است که وسیله انتقال اکسیژن و دی اکسیدکربن است. هموگلوبینومتری اندازه گیری غلظت هموگلوبین در خون است. کم خونی که عبارت از کاهش غلظت هموگلوبین خون، شمارش گلبول های قرمز یا هماتوکریت به زیر حدود طبیعی است حالت بسیار شایعی است که عارضه متداول خیلی از بیماری ها بشمار می رود. روش «سیان مت هموگلوبین» و روش «اکسی هموگلوبین» و روش اندازه گیری محتوای آهن، مورد توجه است.
▪ هماتوکریت:
هماتوکریت یک نمونه خون، نسبت حجم گلبول های قرمز به حجم کل خون است. هماتوکریت را ممکن است مستقیما بوسیله سانتریفوژ و روش های ماکرو و میکرو اندازه گیری کنند و یا بصورت غیرمستقیم توسط دستگاه های اتوماتیک و از حاصلضرب MCV (میانگین حجم گلبولی) در شمارش گلبول های قرمز بدست می آورند. شمارش سلول های خون شمارش گویچه های سرخ، سفید و پلاکت ها را بصورت غلظت سلول ها در واحد حجم خون بیان می کنند. واحد حجم برای شمارش سلولی ابتدا بر اساس ابعاد خطی محفظه هماسیتومتر (شمارشگر سلولی)، میلیمتر مکعب بود. کمیته بین المللی استاندارد در خون شناسی، واحد لیتر را بعنوان واحد حجم پیشنهاد می کند. روش نیمه اتوماتیک برای اندازه گیری تعداد گلبول های قرمز صحت بیشتری نسبت به روش دستی دارد. در شمارش کل گویچه های سفید خون، ۶نوع سلول طبیعی آن را از هم جدا نمی کنند.
تهیه و رنگ آمیزی گسترش خون بررسی گسترش خونی بخش مهمی از ارزیابی خون شناسی را تشکیل می دهد. قابل اعتماد بودن اطلاعات بدست آمده از بررسی گسترش خونی بستگی زیاد به تهیه و رنگ آمیزی خوب گسترش ها دارد. هنگام مطالعه میکروسکوپی می بایست توزیع سلول ها یکنواخت، رنگ گلبول های قرمز صورتی، رسوب رنگ روی سطح لام حداقل و رنگ لام یکنواخت باشد. سرعت رسوب گلبولی وقتی خون سیاهرگی که به خوبی مخلوط شده در لوله ای عمودی قرار داده شود، گویچه های سرخ به سمت ته لوله رسوب خواهند کرد. طول پایین رفتن سطح فوقانی ستون گویچه های سرخ در مدت زمان معین ERS خوانده می شود و چندین فاکتور مانند پروتئین های پلاسمایی و فاکتورهای گلبول قرمز در آن دخیل هستند. ERS دارای مراحل و روش های متفاوتی است.
● خونسازی
در انسان گلبول های قرمز، گرانولوسیت ها، مونوسیت ها و پلاکت ها پس از تولد فقط در مغز استخوان تولید می شوند. ولی لنفوسیت ها علاوه بر مغز استخوان و تیموس در اعضا» ثانویه لنفاوی نیز ساخته می شوند. بیشتر سلول های مغز استخوان پیش ساز سلول های خونی هستند. سلول های پیش ساز می توانند خود را تولید کنند و هم به سلول های تمایز یافته تری تبدیل شوند. بافتهای خونساز اعضا یا بافتهایی که سلول های خونی در آنها تولید می شوند را بافتهای خونساز می گویند. در جنین، سلول های خونی در کبد و مغز استخوان ساخته می شوند.
اندکی پس از تولد خونسازی در کبد متوقف شده و مغز استخوان و تیموس در ساختن سلول های خونی دخیل هستند. کینتیک گویچه های سرخ تعادل بین ورود و خروج گویچه های سرخ از گردش خون باعث می شود همیشه مقدار نسبتا ثابتی هموگلوبین در گردش خون باشد. ارزیابی خونسازی موثر و خونسازی غیر موثر و تخریب گلبولهای قرمز می توانند برای پی بردن به مکانیزم و علت کم خونی ضروری باشند.
● کم خونی ها
اگر غلظت هموگلوبین ها یا هماتوکریت کمتر از حد پایین ۹۵درصد فاصله مرجع برای آن سن، جنس و شرایط جغرافیایی (ارتفاع) شخص باشد، می گوییم فرد دچار کم خونی است. علل کم خونی در سه مقوله پاتوفیزیولوژیک قرار دارد: نقص در تولید گلبول های قرمز، از دست دادن خون و افزایش تخریب گلبولهای قرمز (همولیز) که بیش از توان مغز استخوان برای جبران آن باشد. کم خونیها را بر اساس ریخت شناسی گلبول های قرمز تحت عناوین ماکروسیستیک، نوروموسیستیک یا میکروسیستیک طبقه بندی می کنند که برای تشخیص افتراقی آنها مهم است. اختلالات گویچه های سفید بررسی کمی گویچه های سفید شامل شمارش کل گویچه های سفید (WBC) و شمارش نسبی و مطلق اشکال مختلف آنها است. اصطلاح لکوسیتوز به معنای افزایش کل گلبولهای سفید و لکوپنی به معنی کاهش کل گلبولهای سفید از حد طبیعی است. لوسمی، تکثیر یا تجمع بدخیمانه سلول های سازنده لکوسیتها همراه یا بدون مشاهده در خون محیطی است. معمولا لکوسیتوز یاخته های غیر طبیعی در گردش خون در بافتهای غیر خونساز نیز دیده می شوند.
● انعقاد خون
توقف خونریزی به تشکیل توده پلاکتی اولیه و ایجاد لخته پایدار فیبرینی بستگی دارد. چگونگی بررسی و شناخت واکنش های شیمیایی که از تحریک اولیه خونریزی تا تشکیل نهایی لخته پایدار موجب هموستازی می شوند بیشترین اهمیت دارد. بنابراین نخست باید از چگونگی وقوع طبیعی واکنش های متوالی اطلاع حاصل نمود و بعد بر اساس فاکتور یا فاکتورهای خاص مسئول، نوع ناهنجاری را مشخص کرد.
منبع : روزنامه ابتکار


همچنین مشاهده کنید