جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


از گوشه ‌و کنار کاشان


از گوشه ‌و کنار کاشان
● مجموعه خانه های تاریخی عباسیان
این مجموعه در کوی سلطان امیر احمد قرار دارد و در سال ۱۲۵۲ هجری قمری به وسیله مرحوم حاج محمد ابراهیم، یکی از تجار خوشنام کاشان ساخته شده است که از لحاظ طرح معماری و تزئینات و استفاده از فضاها وحجم های موجود در آن بسیار غنی و از نظر معماری سنتی در نوع خود منحصر به فرد است.مجموعه خانه های تاریخی عباسیان به تحقیق و طبق نظر نخبه ترین کارشناسان معماری، جزء برجسته ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است.این مجموعه مشتمل بر پنج حیاط و گودال باغچه بوده است که پس از فوت مالک اولیه، به مرور از هم تفکیک و به صورت پنج باب خانه مستقل از هم درآمد، بدون اینکه صاحبان و سکنه بعدی، هر کدام، از این پنج باب خانه آگاهی داشته باشند که این خانه ها در بدو ساخت جزءیک مجموعه و باهم در ارتباط بوده اند. در سالهای اخیر با همت و تلاش مسئولان ذی ربط چهار واحد از پنج باب خانه خریداری و کار بازسازی آنها انجام شده است.از چهار باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دو طبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده به صورت حیاط سنتی است.خانه های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچ بری و نقاشی وکاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر: رسمی بندی ، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت است. در خانه عباسیان ، یکی ازمراجع بزرگ و برجسته معاصر کاشان به نام مرحوم آیت الله سید محمد علوی بروجردی متولد و تربیت یافته است و حتی یکی از خانه ها را که به وی ارث رسیده به محل حوزه درس تبدیل کرده بود.
● بقعه امامزاده ( شاهزاده ) ابراهیم (ع)
این بنا در نزدیکی فین و در غرب جاده کاشان - فین و با فاصله چند صد متری آن واقع است. این بنا منسوب به دوران قاجار و مدفن یکی از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) است. بنای اولیه به وسیله یکی از زنان اهل فین به نام خاله بیگم برپا شده و دیگران در مرمت آن کوشیده اند، این بنا دارای گنبد کاشی فیروزه ای با گلدسته مرتفع کاشیکاری و صحنی وسیع با درختان سرو کهنسال، ایوان و رواقهای دیدنی با گچبری و آئینه کاری و نیز نقاشی مذهبی است که بر سقف اصلی حرم (بالای ضریح) در قالب قابهای تزیینی دیده می شود. ایوان آئینه کاری، آبنمای مستطیل شکل ۳۰ در ۵ متر وبه کارگیری هنر قرینه سازی در اکثر آثار این بنا، استفاده از تزئینات آئینه کاری و نقاشی بر سقف مسطح ایوان صحن شمالی (شامل ۴۵ قاب بیضی شکل گچی که وسط آن آئینه کاری و اطراف آن نقاشی شده) و نیز دیواره ایوان، گنبد مخروطی دو پوششه با کاشیکاری زیبا و با اسماء متبرکه "الله" و "علی"از مشخصات بی نظیر این مجموعه است.
● مسجد جامع
این بنا واقع در خیابان باباافضل ومربوط به قرنهای اولیه اسلامی است که از دیگر بناهای تاریخی کاشان دارای قدمت بیشتری است.این بنا دارای مناره آجری زیبایی است که دارای کتیبه آجری و به خط کوفی و دارای تاریخ ۴۶۶ هـ.ق است که نشان دهنده اهمیت و اعتبار مسجد در دوره سلجوقیانمی باشد.در لایه برداری های اخیر از گچبری‌های محراب عصر سلجوقی، آثار و تزئیناتی متعلق به دوره آل بویه کشف و شناسایی شده است.در شبستان تابستانی این بناکه در زیر شبستان زمستانی قرار دارد طرحهای بسیار زیبای کاشیکاری دیده می شود و در کف این شبستان آثاری از کوره های پخت ظروف چینی به وسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشف گردیده است. این بنا دارای گنبدی آجری است که احتمالا پس از زلزله معروف سال ۱۱۹۲ هـ.ق که مسجد آسیب فراوان دید به وسیله عبدالرزاق خان کاشی به صورت اساسی تعمیر و این موضوع در کتیبه خط ثلث در زیر گنبد مسجد به سال ۱۲۰۷ هـ.ق مشخص گردیده است.
● تیمچه امین الدوله
این بنا که در یکی از نقاط مرکزی بازار میانچال قرار دارد متعلق به دوره قاجاریه است که به دستور یکی از رجال نامدار عصر قاجار به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله و با معماری استاد علی مریم، در اواخر قرن سیزدهم قمری ساخته شده است. این بنای باشکوه در سه طبقه و با طول و عرض زیاد بنا گردیده و ارتفاع گنبد آن نیز مورد توجه می باشد. همه ساله در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) این تیمچه میعادگاه گروه ها و هیات‌های مذهبی عزادار کاشان می باشد.
● حمام ها(حمام کوچک و بزرگ)
در قسمت جنوبی باغ، دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف هستند، حمام کوچک از آثار دوره صفویه می باشد که همراه با بنای اولیه باغ فین بنا شده و حمام بزرگ در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی‌ شاه ساخته شده است. حمام بزرگ، مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفاده خدام داشته است. در هر یک از حمام ها قسمت‌هایی شامل: ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) به چشم می خورد. کانالهایی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه ها درکف حمام ها وجود دارد. دیوار حمام‌ها با عایق رطوبتی مخصوصی- ماسه آهک یا ساروج - پوشانیده شده‌اند. امیرکبیر در گرمخانه حمام کوچک و درکنار حوض مرمرینی که در میان گرمخانه وجود دارد به قتل رسید.
● مسجد و میدان میرعماد (سنگ)
بنای اولیه مسجد میرعماد به قرون ششم و هفتم قمریمربوط است و موید این مطلب، محراب گرانبهایی است که جهت این مسجد در سال ۶۲۳ هجری توسط یکی از هنرمندان کاشانی از خاندان معروف ابوطاهر و با هنرمندی حسن بن عربشاه ساخته شده و هم اکنون در موزه برلن نگهداری می شود. در دوران مغول و در نیمه دوم قرن نهم قمری (۸۶۸) شخصی به نام خواجه عمادالدین شبلی شروانی در ابتدای بازار قدیم، میدان وسیعی را احداث نمود و در اطراف آن ابنیه وعمارت‌های عالی از جمله مسجد، کاروانسرا، دارالشفا و خانقاه بنا نمود که از آن مجموعه عظیم فقط از میدان و مسجد آن اثری باقیمانده است.در شمال میدان در ابتدای خیابان جدیدالاحداث آرامگاه خواجه عمادالدین وجود داشته که فعلا از آن بنا فقط سنگ تاریخ قبر خواجه عماد باقی مانده است. این مسجد دارای سردری زیبا و منحصر به فردی می باشد که تزئینات معماری آن در نوع خود بی نظیر است و در آن مقرنس های گچی با حالتی زیبا همراه با نقاشی‌هایی با آبرنگ تزئین شده که در کتیبه، سردر، بانی و سال احداث بنا مشخص گردیده است.قسمتهای مهم این بنا شامل: جلو خان مسجد- که راسته اصلی بازار بزرگ کاشان از جلو خان مسجد میدان آغاز می گردد- سردر با کتیبه تاریخی، هشتی ورودی، سنگاب، چند شبستان، گنبد آجری، آب انبار، منبر کاشی معرق، کتیبه‌ها (سنگ نوشته‌)ی تاریخی شامل یازده حکم یا فرمان تاریخی می باشد، توجه به احکام تاریخی این سنگ نوشته ها اهمیت تاریخی این مکان را در اوضاع اجتماعی کاشان جلوه گر می سازد.بر روی این سنگ نوشته ها فرامینی از شاهان صفوی مبنی بر رعایت عدالت در کسب، رعایت حقوق کشاورزان، رعایت حقوق شهروندان، معافیت از پرداخت مالیات در ماه مبارک رمضان، ممنوع کردن قماربازی، فروش مواد مخدر و ... دیده می شود.
منبع : آرش رضائی


همچنین مشاهده کنید