جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

وداع با آزادی رسانه‌ها


وداع با آزادی رسانه‌ها
طبق گزارش خانه آزادی و تحلیل‌گران سیاسی تنها ۱۸ درصد از جمعیت جهان به مطبوعات آزاد دسترسی دارند. این آمار بدنبال تحقیق گسترده و بررسی نحوه انتشار روزنامه‌ها، سایت‌های خبری و روزنامه‌نگاری بین‌المللی و با در نظر گرفتن قوانین محیطی، سیاسی و فشارهای اقتصادی بر سازمان‌های خبری بدست آمده است. طبق آمارهای جهانی میزان آزادای مطبوعات در سال ۲۰۰۷ میلادی و شش سال پس از آن در اکثر نقاط جهان وخیم‌تر می‌شود. در حال حاضر فنلاند بهترین آزادی و کشورهای دیکتاتوری بدترین نوع آزادی مطبوعات را تجربه می‌کنند.
بر اساس منشور سازمان‌ملل‌متحد، هر کس حق دارد از آزادی بیان برخوردار باشد و نظر خود را بدون دخالت و ترس بازگو کند و بتواند بدون هیچ پیش‌فرض و فشاری تحقیق و نتایج آن را از هر رسانه‌ای اعلام کند؛ اما اکنون سران بسیاری از کشورهای جهان با اتخاذ سیاست‌های نامناسب از انتشار اخبار جلوگیری می‌کنند.
در گزارش‌ کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران با بررسی شرایط آزادی رسانه‌ها در بسیاری از کشورهای جهان آمده است که در کوبا به‌رغم کناره‌گیری «فیدل کاسترو» از قدرت و جانشینی «رائول کاسترو» هنوز کسادی خبری عجیبی حاکم است. سران هاوانا همچنان اطلاعات خبری را کنترل می‌کند و برخلاف وعده‌های گفته شده مطبوعات مستقل توسط دولت جدید سرکوب می‌شوند. در حال حاضر بیش از ۲۰ زندانی در شرایط جسمانی نامناسب در کوبا به سر می‌برند و هیچ مقامی نمی‌تواند درباره آزادی آنان بر طبق قوانین حقوق بشر جهانی عمل کند. این گزارش تاکید می‌کند که دولت هاوانا باید بدون هیچ پیش‌فرضی روزنامه‌نگاران زندانی را آزاد کند و اجازه دهد که گزارش‌های مستقل در مطبوعات این کشور به چاپ برسد و همچنین رسانه‌ها و خبرنگاران خارجی به فعالیت خود ادامه دهند.
این گزارش با محکوم کردن شرایط حقوق بشر در ونزوئلا به عنوان یکی دیگر از کشورهای آمریکای لاتین تاکید می‌کند که اکنون دولت «هوگو چاوز» از فعالیت آزاد اهالی رسانه و خبرنگاران جلوگیری ‌می‌کند و رسانه‌های این کشور از جمله روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون تحت فشار و تهدید‌های مختلف قرار دارند.
از سوی دیگر سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارشی مفصل اعلام کرد که شرایط آزادی مطبوعات در بسیاری از کشورهای آسیایی نیز نامناسب است و اکثر آنان در فهرست آزادی بیان در رده‌های آخر قرار گرفته‌اند و تنها چند کشور مانند ژاپن و تایوان در این میان استثنا بشمار می‌آیند. اما در این گزارش با اشاره به چند نکته مثبت آمده است که تعداد شبکه‌های تلویزیونی، رادیوها و سایت‌های خبری که اخبار مناسبی را منتشر می‌کنند، در این قاره رو به افزایش است و اکنون هفت روزنامه از ۱۰روزنامه پرتیراژ جهان در آسیا منتشر می‌شود و این قاره بیشترین استفاده‌کننده از اینترنت را در اختیار دارد.
سازمان گزارشگران بدون مرز تاکید می‌کند که در طول چند ماه گذشته جهان شاهد روند‌ معکوسی در مالزی به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای آسیایی بوده است. در این کشور به رغم رعایت اصول دموکراسی از فعالیت روزنامه‌ها جلوگیری می‌‌شود. در انتخابات ماه مارس، مقامات مالزی از ادامه فعالیت یکی از رسانه‌های سنتی و حامی دولت جلوگیری کردند.
همچنین در بسیاری از کشورهای آسیایی مانند چین، ویتنام و سنگاپور هنوز سران آنها بر این سناریو تاکید می‌کنند که اگر رسانه‌ها آزاد باشند، رشد اقتصادی با خطر مواجه می‌شود و آنان این واقعیت را نادیده می‌گیرند که آمریکا، کشورهای اروپای غربی و بسیاری از کشورهای ثروتمند بدون اعمال محدودیت‌ها اینچنینی به جایگاه کنونی خود دست یافته‌اند. در پاکستان، کامبوج و فیلیپین هنوز خبرنگاران در صورت انتشار گزارش‌های دولتی با غضب و خشم حاکمان خود رو‌به‌رو می‌شوند. طبق گزارش‌های منتشر شده، با تمامی این رویدادها، می‌نوان به آینده آسیا امیدوار بود.
از سوی دیگر انجمن جهانی مطبوعات (WAN) در گزارشی ‌می‌نویسد: آزادی مطبوعات از جهات گوناگون با خطر رو‌به‌روست و از ماه نوامبر سال ۲۰۰۷ میلادی، تاکنون ۲۸ روزنامه‌نگار در سراسر جهان از جمله عراق کشته شده‌اند. تهدید‌های مختلف از گانگسترها گرفته تا وجود حاکمان فاسد در آمریکای لاتین، دولت‌های خودمختار در خاورمیانه، درگیری‌ها در آفریقا، دشمنی‌ها در آسیا و تهدید به مرگ و بازجویی در آسیای مرکزی و اروپا همگی بر آزادی بیان و مطبوعات خط بطلان می‌کشند.
این گزارش تاکید می کند که عراق با ۹ روزنامه‌نگار کشته شده، همچنان خون‌بارترین کشور جهان است؛ این در حالی است که تعداد خبرنگاران کشته شده در مناطق جنگ‌زده نسبت به سال گذشته میلادی کاهش یافته است. این سازمان با تاکید بر خطرات موجود در افغانستان تصریح می‌کند که چین به رغم آماده شدن برای میزبانی بازی‌های المپیک در سال ۲۰۰۸ میلادی، هنوز نتوانسته است آزادی مطبوعات را برقرار کند.
این گزارش تاکید می‌کند که در طول شش ماه گذشته در خاورمیانه و آفریقای شمالی، رژیم‌های خود‌مختار اجازه نداده‌اند که صدای فعالان دموکراسی مستقل در جهان شنیده شود. تونس در میان کشورهای عرب از بدترین شرایط برخوردار است و رسانه‌ای مستقل در این کشور وجود ندارد. مطبوعات همچنان تحت نظر مقامات دولتی هستند و هیچ آزادی در تونس وجود ندارد.
انجمن جهانی مطبوعات ادامه می‌دهد که در کوبا تحت ریاست‌جمهوری رائول کاسترو هیچ پیشرفتی در این زمینه دیده نشده است. در برخی از کشورهای اروپایی و آسیایی مرکزی، آزادی مطبوعات همچنان با چالش همراه است و ثبات رفتاری در بین مقامات این مناطق دیده نمی‌شود. در روسیه سیاست اعمال فشار بر گزارش‌های آزاد در موضوعات حساس مجددا مطرح شده است.
این انجمن با بررسی آزادی بیان در اروپا می‌نویسد: حداقل در ۲۰ کشور اروپایی آزادی بیان وجود ندارد و حمله به روزنامه‌نگاران در کشورهای اروپایی نیز دیده می‌شود. در ترکیه «هرانت دینک» سردبیر روزنامه آگوس در سال ۲۰۰۷ به قتل رسید و در اسپانیا بسیاری از گروه‌های قومی به خصوص جدایی‌طلبان باسک روزنامه‌نگاران را تهدید به مرگ کردند.
این گزارش ادامه می‌دهد که با افزایش تهدیدهای تروریستی، قوانین امنیتی سخت‌تری علیه روزنامه‌نگاران وضع شده است. فراوانی محاکمه‌های کیفری و پرونده‌های دادگاهی علیه روزنامه‌نگاران در سال‌های اخیر به اتهام افشای اسرار داخلی دولت‌ها بیانگر این است که دولت‌ها به خاطر حفظ موقعیت خود سخت‌گیر شده و به خشونت و تهدید متوسل شده‌اند. در مجارستان دو روزنامه به دلیل انتشار اسرار دولتی تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند؛ این در حالی است که در بیشتر پرونده‌ها (به خصوص مواردی که در آلمان و لهستان وجود داشته) خود دولت‌ها متهم به سوء‌استفاده از قوانین در راستای حفاظت از شواهد و مدارکی شده‌اند که روزنامه‌نگاران این مدارک مستند را علیه دولت‌ها منتشر و بی‌کفایتی و فریبکاری‌های دستگاه‌ها را برملا کرده‌اند. دادگاه حقوق بشر اروپا چندین بار برای حفظ آزادی بیان و مطبوعات قوانینی صادر کرده است. این در حالی است که در جولای ۲۰۰۷، دادگاه استراسبورگ یک روزنامه‌نگار را به اتهام اظهارات کذب علیه یک شخصیت مذهبی محاکمه و او را به همکاری با بیگانگان و دشمنان خارجی متهم کرد.
بر اساس این گزارش، یکی از کشورهایی که فعالیت روزنامه‌نگاری در آن با خطر و تهدیدهای جانبی و مجازات سنگینی مواجه است، ترکیه است. قتل دینک سردبیر و محاکمه «اورهان پاموک» برنده نوبل ۲۰۰۶ و «الیف شفق» نویسنده سرشناس این کشور از نمونه‌های بارز این اتفاقات است. گذشته از این افراد سرشناس حدود ۲۶۳ تن در این کشور با مجازات‌های دستگاه قضایی مواجه شده‌اند. در پاره‌ای موارد حتی ارتش برخی از روزنامه‌نگاران را به اتهام دخالت در امور سیاسی کشور به پای میز محاکمه کشانده است.
محدودیت آزادی بیان در قبرس هم به همین شکل است. هر چند دولت قبرس وانمود می کند که بستر آزادی بیان و مطبوعات را برای روزنامه‌نگاران فراهم کرده است اما شواهد و رویدادها نشان می‌دهد که چنین امری جزو ادعا چیز دیگری نیست و محدودیت‌های شدید آزادی بیان بر جامعه قبرس حاکم است.
اما در کشور‌های منادی آزادی بیان که ظاهرا بستر آزادی در آنجا کاملا فراهم است، محدودیت‌های آزادی مطبوعات و بیان برای روزنامه‌نگاران وجود دارد. روزنامه‌نگاران فرانسوی مدام هشدار می‌دهند که دولت در امور روزنامه‌ها دخالت می‌کند و با فشار بر بعضی از سردبیران اقدام به سانسور کردن مقالات یا خبرها و یا تعدیل و تحریف آنان به نفع دولت می‌کنند. در کشوری مثل اتریش و آلمان هم روزنامه‌نگارانی که «هولوکاست» را منکر می‌شوند با مجازات‌هایی سخت روبه‌رو می‌شوند؛ برای مثال تعدادی از این روزنامه‌نگاران و نویسندگان در حال حاضر در زندان به سر می‌برند. فرار و ترس دولت‌های اروپایی از حقایقی که در روزنامه‌ها منعکس می شود، باعث شده است تا برخی مقامات کشورهای اروپایی مستقیما روزنامه‌ها را به بی‌کفایتی متهم کنند. «تونی بلر» زمانی که در آستانه کناره‌گیری از کرسی نخست‌وزیری انگلستان بود، مطبوعات را «جانوران وحشی» خواند. «میرک توپولانک» نخست‌وزیر جمهوری چک مطبوعات را به تخریب دولت متهم و تهدید کرد که قانون جدیدی را برای دایره آزادی مطبوعات وضع خواهد کرد. در پایان این گزارش آمده است که با توجه به موارد فوق می‌توان گفت در سال‌های ۲۰۰۷ – ۲۰۰۸میلادی، آزادی بیان و مطبوعات در قاره اروپا رو به محدودیت و تضعیف گذاشته و نگرانی عمومی مردم و روزنامه‌نگاران را نسبت به محدودیت‌های تازه آزادی بیان در اروپا و کل جهان در پی داشته است.
مریم جعفری
منبع : دسترنج


همچنین مشاهده کنید