پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

ده راهکار برای تعلیم و تربیت بهتر


ده راهکار برای تعلیم و تربیت بهتر
● تلنگرهای جانانه
شاید یکی از شاخص ترین تفاوت های تعلیم و تربیت در گذشته و حال، لزوم توجه به مشکلا ت متعدد تعلیم و تربیتی دانش آموزان باشد، که این امر ناشی از درگیری دانش آموزان امروزی با نابسامانی متعدد، اعم از آموزشی و پرورشی است.
در نگاهی کلی می توان مشکلات آموزشی - پرورشی کودکان و نوجوانان را ازمواردی چون ناتوانی در فراگیری آموزش ها تا انواع نابسامانی های روحی - روانی دانست، که به این ترتیب جای بحثی نمی ماند که آموزگاران موظف اند بخشی از نیازهای این دانش آموزان را پاسخ گویند. از نگاهی دیگر اگر آموزگاران نتوانند نابسامانی ذهنی - جسمی دانش آموزان شان را برطرف کنند، بی تردید دانش آموزان به دلیل درگیری های ذهنی شان آنچه را که آموزش داده می شود فرا نمی گیرند.
در این بررسی سعی شده تا ده راهکار ساده اما مهم برای برقراری ارتباط آموزگار با دانش آموزان با هدف رفع مشکلا ت مختلف آنها ارائه شود.
● با دانش آموزان مرتبط شویم
آموزگار به صندوقچه اسرار دانش آموزان تبدیل شود، سخنان آنها را بشنود و سعی کند بی آن که دیگران را به شکلی نادرست در جریان مشکلا ت قرار بدهد، مشکلا ت را به بهترین نحو با والدین و اولیای مدرسه در میان گذاشته و تلا ش خود را در جهت رفع آنها معطوف کند.
اعتماد دانش آموزان به آموزگار باعث می شود تا دانش آموز آزادانه مسائلش را با آموزگار در میان گذاشته و از او کمک بخواهد. برای آن که بتوانیم دانش آموزان و مشکلا ت آنها را شناخته و یاری شان کنیم، دقایق پایانی کلا س را هر بار به گفت وگوی یک یا چند نفر از دانش آموزان اختصاص دهیم تا از علا یق، خواسته ها و مشکلا ت آنها آگاه شویم. در سایه این شناخت و آگاهی، برقراری ارتباط آسان تر و رفع مشکلا ت سهل تر خواهد شد. از سوی دیگر، ارتباط منطقی و صمیمی دانش آموز و آموزگار، احساس آرامش را بر کلا س درس حاکم می کند و این احساس خوشایند فرآیند آموزش - فراگیری را به حرکتی دل چسب و تاثیرگذار تبدیل می کند.
اختصاص ساعت های خاص به گفت وگو با دانش آموزانی که با مشکلا ت بیشتری روبه رو هستند، بسیار راهگشا است.
● او را به سوی خوب بودن سوق دهیم
روانشناسان معتقدند سرآغاز تصحیح رفتارهای ناشایست دانش آموزان تفسیر خوب رفتارهای نادرست آنها است، به این معنی که برای مقابله با رفتارهای ناپسند دانش آموزان، به جای دعوا و مشاجره، با آنها به خوبی و با منطق و آرامش برخورد کرده و رفتار آنها را به گونه ای دیگر یا از نگاه دیگر تعبیر و تفسیر کنیم. دانش آموز ناآرام سعی دارد تا به هر شکل ممکن نظم کلا س را به هم زده و آموزگار و هم کلا سی هایش را آزار دهد; که این ناآرامی و اذیت ممکن است به دلا یل مختلف اعم از ابتلا به بیش فعالی; نابسامانی های روحی - روانی; نیاز به جلب توجه و... بروز کند. اما علت هر چه هست، نباید با او برخوردی تند و خشن داشت. گفت وگو با او و تفسیر رفتارهای ناپسند او به گونه ای دیگر، دانشآموزان را از ادامه روند نامناسبی که در پیش گرفته، باز می دارد.
به طور مثال هنگامی که با شیطنت سعی دارد تا نظم کلا س را به هم بریزد، به جای خشمگین شدن تنها به گفتن این عبارت بسنده کنید که: «او سعی دارد تا با شوخی هایش خستگی را از تن همه ما بیرون کند». استفاده از عبارت های از این دست دانشآموز را شرمنده کرده و او را به سوی تصحیح رفتار خویش سوق می دهد.
● راهنمایی ها باید ساده کوتاه و کارا باشد
جوانان، نوجوانان حتی کودکان از نصیحت بیزارند وهر چه صحبت ها به سوی نصیحت و پرگویی پیش برود نتیجه عکسی را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین با کوتاه ترین اما بهترین و تاثیرگذارترین عبارت ها آنها را راهنمایی کنید. به جای ریز شدن در مسایل و بحث و گفت وگوی بیهوده، تلا ش کنید تا با فهرست بندی مطالب و پرداختن به نکات کلیدی و مورد نظر، در کوتاه ترین زمان ممکن به بهترین نتیجه دست یابید.
روانشناسان عقیده دارند برای نتیجه گیری بهتر، کافی است کلیدهای موفقیت به صورت خلا صه و فهرست وار به آنها ارائه شده وهر بار تنها یادآوری کوتاهی درباره سرفصل ها صورت بگیرد. ذهن دانشآموزان خود به خود و براساس ده ها کلیدی، راه صحیح را پیدا خواهد کرد. این روش برای آموزگاران و والدین توصیه شده و پرگویی مضرترین شیوه برای تصحیح رفتار دانشآموزان است.
● دوستی و رفاقت را شکوفا کنید
روانشناسان بر این باورند که همسالا ن بیش از دیگران یکدیگر را باور داشته و به سخنان و رفتارهای یکدیگر اعتماد دارند.بنابراین با شکل گیری رفاقت های درست، خوب و محکم می توان بسیاری از مشکلا ت جوانان و نوجوانان را برطرف کرد.
از آنجایی که آموزگار بیش از هر فرد دیگری به اخلا ق و روحیات تک تک دانشآموزان واقف است، از این رو به خوبی می تواند شاگردانش را برای یافتن دوست خوب راهنمایی کند. ترتیب دادن بازی ها و فعالیت های درسی گروهی; بازدیدهای علمی - تفریحی و ... نه تنها راهکار مناسبی برای ارتباط بیشتر دانشآموزان با یکدیگر است; بلکه زمینه ساز شناسایی بیشتر دانشآموزان و یافتن دوستان خوب با نظارت آموزگار است.
به این ترتیب، جوانان و نوجوانان با یافتن و حفظ دوستی های خوب می توانند بسیاری از مشکلا ت روحی - روانی خود را برطرف کنند.
● آموزش ها را به حد نیاز ارایه کنیم
اگر چه در دنیای پرتلا ش امروز، کم کاری و سهل انگاری نتیجه ای جز شکست را به دنبال ندارد، اما لا زم است آموزش ها در کمترین زمان و میزان ممکن، اما به بهترین و موثرترین شیوه ارایه شود تا دانشآموزان بیشترین بهره را از آن بگیرند. از سوی دیگر آموزش ها، به ویژه تکالیفی که به آنها ارایه می شود باید در حدی باشد که علا وه بر آن که دانشآموز به هدف نهایی خود یعنی یادگیری بهتر و موفقیت بیشتر دست یابد، امکان رشد ابعاد دیگر شخصیت او را نیز فراهم کند. به این معنی که اگر ذهن دانشآموزان تنها به سوی آموزش، بدون پرورش و تفریح متمرکز شود، او به فردی فرسوده، خسته، عصبی، گوشه گیر و یک بعدی تبدیل شده و آن طور که باید، شکوفا نخواهد شد. بنابراین سعی کنید تا در حد توان، نیاز و استعداد هر دانشآموز به او آموزش ها را ارائه کرده و از او طلب کنید.
● آن چه را بیش از توان اوست، نخواهیم
آمارها نشان داده بسیاری از دانشآموزان به دلیل آن که تحت فشار خانواده یا اولیای مدرسه قرار گرفته اند; به سرعت ترک تحصیل کرده یا به لجبازی، آن طور که باید روند آموزش و پرورش شان را پی نگرفته اند.
روانشناسان معتقدند یکی از شاخص ترین علل موفقیت یا شکست دانشآموزان، شناخت توانایی ها و علا یق آن ها توسط والدین، آموزگار و اولیای مدرسه و مهمتر از همه خود اوست; که پس از این شناخت، تنها پرورش استعدادها و توانایی های او می تواند دانشآموز را به سر منزل مقصود برساند.
● به تغییرات حساس باشیم
آموزگار نخستین شخصی است که از تغییرات، چه مثبت و چه منفی مطلع می شود. بنابراین می تواند به عنوان حس گری فعال و هوشیار وضعیت درسی- رفتاری دانشآموزانش را شناخته و کاستی ها را برطرف و توانایی ها را تقویت کند.
به عقیده روانشناسان به هر میزان آموزگار ارتباط صمیمانه تری با دانشآموزان داشته باشد، به همان میزان شناسایی ضعف ها و قوت ها آسان تر و سریع تر بوده و امکان یافتن راه حلی برای رفع ضعف ها محتمل تر است. تمرکز دقیق آموزگار بر روی رفتار دانشآموزان حین تدریس نخستین گام برای شناسایی وضعیت دانشآموزان است.
حرکت های نا به جا، حواس پرتی، خستگی و کلا فگی، عصبانیت و بی تفاوتی، شیطنت و بی نظمی و... همگی رفتارهای غیر ارادی است که زمان تمرکز دانشآموز در حین تدریس آموزگار به خوبی نمایان می شود.
حساسیت به تغییرات به راحتی آموزگار را برای شناسایی و حل مسائل و مشکلا ت دانشآموزان راهنمایی می کند.
● با والدین ارتباط تنگاتنگ و صمیمی داشته باشیم
اگر چه جلسه های انجمن اولیا و مربیان جلسه هایی است که با هدف رفع معضلا ت آموزشی- پرورشی برگزار می شود، اما اغلب موارد آن طور که باید کارا نیست. بنابراین لا زم است تا آموزگار با برنامه ریزی، از والدین دانشآموزان دعوت کند تا با تمرکز و فرصت کافی درباره هر یک از دانشآموزان بحث و گفت و گو کند. ارتباط دائمی والدین و آموزگار به صورت هفتگی یا ماهیانه می تواند بسیاری از مشکلا ت آموزشی- پرورشی دانشآموزان را برطرف کند.
نکته مهم آن است که والدین و آموزگار باید با دیدی مثبت در جلسه های خصوصی حضور یابند تا تبادل نظر و شناسایی نقاط قوت و ضعف به خوبی انجام شود.
● مشکلا ت رفتاری دانش‌آموز را جدی بگیریم
بروز رفتارهای نا به جا، نشان از آشفتگی ها است. دقت در رفتار تک تک دانشآموزان اعم از رفتارهای ناهنجار، شیطنت های نا به جا، ترس در رفتار و حرکات ، غیبت های بی دلیل و زیاد، عدم تمرکز در کلا س درس، بی قراری و ناآرامی که به اضطراب ختم می شود; افت درسی، بی علا قگی به حضور در فعالیت های جمعی اعم از فعالیت های درسی و غیر درسی و... همه نشان دهنده آشفتگی ذهنی دانشآموز است. بروز این رفتارها گاه برای جلب توجه آموزگار، دانشآموز دیگر یا حتی والدین است; اما در مواردی نیز شیوه ای برای منحرف کردن تمرکز آموزگار و اولیای مدرسه و والدین از ناکامی ها و ناتوانی های آموزشی- رفتاری او است. بنابراین لا زم است تا آموزگار به دقت رفتارهای دانشآموزان را زیر نظر گرفته و به سرعت تغییرات را شناسایی کرده و در صدد رفع آن ها برآید.
● از الگوهای رفتاری و شیوه های تصحیح رفتارها آگاه باشیم
آگاهی و تسلط آموزگار به رفتارهای دانشآموزان رده های سنی مختلف به ویژه رده سنی که عهده دار تعلیم و تربیت آن است، نه تنها باعث می شود تا آموزگار عملکرد و رفتاری منطقی در مقابل دانشآموزان داشته باشد، بلکه باعث می شود تا به سرعت کج رفتارها را شناسایی کرده و الگوی صحیحی را برای تصحیح رفتارها برگزیند. روانشناسان تسلط آموزگار بر روانشناسی و رفتارشناسی کودکان، نوجوانان و جوانان را ضروری دانسته و معتقدند هر قدر آموزگار به روانشناسی کودکان و نوجوانان آگاه تر باشد، به همان میزان در امر تعلیم و تربیت موفق تر خواهد بود. رعایت این نکته برای والدین و اولیای مدرسه نیز بسیار ضروری است.
با نگاهی اجمالی به بحث می توان به راحتی به نقش تاثیرگذار آموزگار و اولیای مدرسه در تعلیم و تربیت صحیح دانشآموزان پی برد; تاثیری که شاید بتوان اثر آن را موثرتر از عملکرد و رفتار والدین دانست.
کارشناس ارشد مدیریت آموزش
منبع : روزنامه مردم سالاری


همچنین مشاهده کنید