خانواده، فرزندان و تعطیلات سازنده

شنیدن واژه «تعطیلات» هرکدام از ما را به یاد موضوعی می اندازد یکی به یاد پدربزرگ، مادربزرگ و مهمانی های دسته جمعی فامیلی می افتد. دیگری شیطنت روزهای جمعه به همراه خواهر و برادر در پارک به ذهنش می رسد. برخی هم به یاد انجام کارهای عقب مانده خود می افتند که دست آخر نیز موفق به اتمام آنها نمی شوند و بخشی از آن را به روزهای تعطیل آینده موکول می کنند.
راستی شما با شنیدن واژه «تعطیلات» چه چیزی در خاطرتان تداعی می شود؟
▪ نادره- ع که به تنهایی زندگی می کند، در این زمینه می گوید: برای من مدتهاست که این کلمه مفهومش را از دست داده است. از وقتی همسرم فوت کرده، دیگر هیچ کدام از روزهای هفته برایم با یکدیگر فرق نمی کند. سه نوه دارم که به همراه دختر و دامادم در آلمان زندگی می کنند. البته گهگاهی تلفنی از من خبر می گیرند. پسرم نیز مهندس است و در یکی از شهرستانها کار می کند. او هم چند ماه یکبار نزد من می آید و چند روزی از دیدارش خرسند می شوم. در نتیجه زندگی یکنواختی دارم.
▪ مینا صادقی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق هم به گزارشگر ما می گوید: با شنیدن واژه تعطیلات به یاد امتحانات و تحقیقاتم می افتم که فرصت نفس کشیدن را از من گرفته است، باور کنید از روزی که در دانشگاه قبول شده ام، حتی نمی توانم به کارهای معمول زندگیم برسم، طفلک دختر کوچکم را هم درست و حسابی نمی بینم. چون هر فرصتی که به دست بیاورم می کوشم درسهایم را مطالعه کنم یا به امور زندگیم برسم. بنابراین تقریباً هیچ وقت تعطیلات ندارم. البته از حق نگذریم که همسرم با من خیلی همراه است.
▪ نازی- پ که به تازگی مادر شده نیز معتقد است: برای ما کارمندان که بچه کوچک هم داریم، تعطیلات یعنی جبران کسر خوابهای هفتگی !البته اگر کوچولو بگذارد و با گریه هایش چند بار تا صبح بیدارم نکند.
● نتایج یک نظرسنجی
در تحقیقی که توسط مرکز مطالعات راهبردی فرهنگسرای خانواده در سال ۱۳۸۲ انجام گرفت از یک جمعیت نمونه ۲۵۰نفری از شهروندان منطقه ۱۳تهران پرسیده شد: اعضای خانواده شما در روز، چند ساعت دور هم جمع می شوند و به گفت و گو و تبادل نظر با یکدیگر می پردازند؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد: ۴۱درصد پاسخگویان اظهار کردند بیشتر از ۴ ساعت، ۲۰درصد پاسخ دادند ۴ ساعت، ۱۶درصد بیان داشتند ۳ساعت، ۱۱درصد گفتند ۲ساعت و ۴/۲درصد از افراد جواب دادند خانواده شان اصلاً دور هم جمع نمی شوند. جالب آنکه، اوقات فراغات ۱۲درصد از خانواده های مورد پرسش به دید و بازدید اقوام، ۸ درصد به تفریح با دوستان، ۱۵درصد به تفریح با اعضای خانواده و ۱۳درصد نیز در خانه سپری می شود. در ضمن ۴۰درصد از خانواده های فوق هم به همه موارد اشاره داشته اند.
● انتخاب شرایط و موقعیت مناسب
دکتر غلامعلی افروز، رئیس انجمن روان شناسی ایران، در این باره می گوید: انتخاب شرایط و موقعیت مناسب برای برقراری ارتباطی آرام، سالم و سازنده بسیار مهم است. این مسأله به ویژه در مورد نوجوانان و جوانان مستلزم آن است که آنان از آرامش و آسودگی خاطر کافی برخوردار باشند. بنابراین، مناسب ترین زمان برای ایجاد اصلاح رفتار، افزایش انگیزه تلاش، تفکر خلاق و... اوقات فراغت است. اوقاتی که در آن نوجوانان تکلیف موظفی برعهده ندارند و دور از فشارهای ذهنی و خستگی جسمی با میل و رغبت آمادگی روانی لازم را برای این ارتباط سالم و صمیمی دارند. به اعتقاد این استاد دانشگاه، تعطیلات آخر هفته، ایام نوروز، تعطیلات تابستانی، گردشها و دید و بازدیدهای دوستانه، مسافرتها و ایام ویژه مانند دهه اول محرم، ماه مبارک رمضان و موسم حج از مناسب ترین موقعیتها برای برقراری ارتباط سازنده و انتقال پیامهای اخلاقی و تربیتی به فرزندان است.
دکتر افروز در ادامه یادآور می شود: مهم این است که در تمام مراحلی که پدر و مادر یا بزرگترها قصد ایجاد ارتباط صمیمانه و معنوی با کوچکترها دارند، باید از وعظ و خطابه و یا انتقاد از فرزندان خودداری کنند.
● خانواده جایگزینی ندارد
نسرین جهانشاهی، کارشناس ارشد علوم اجتماعی نیز معتقد است: یکی از مسایلی که امروزه اکثر جوامع به ویژه جوامع در حال توسعه با آن مواجه اند، انتقال از مرحله زندگی سنتی به زندگی صنعتی است. یکی از بارزترین مشخصه های این تحول نیز دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر و کمرنگ شدن روابط کلامی صمیمانه است.
‌● پرکردن اوقات فراغت با بازیهای رایانه ای
وی یادآور می شود: متأسفانه اغلب والدین تصور می کنند که با خرید انواع وسایل مدرن نظیر رایانه و در دسترس قراردادن چند سی دی آموزشی یا بازیهای رایانه ای می توانند اوقات فراغت فرزندان خود را به نحو مؤثری پرکنند و به افزایش معلومات و سرگرمی آنان کمک نمایند.
حال آنکه بچه ها به آموزش در همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی نیاز دارند- درواقع آنچه پدر و مادر می توانند در خلال یک گفت و گوی دوستانه و در محیطی سرشار از لطف و محبت به شکلی عینی و ملموس به بچه ها بیاموزند، هرگز نمی توان در قالب یک سی دی آموزشی یا فیلم ویدئویی آموخت.
● اینجا خانه است نه کتابخانه
به گفته همین کارشناس علوم اجتماعی، همسران نیز احتیاج به محیطی آرام دارند تا با فراغ بال کافی در روزهای تعطیل از مصاحبت و مشورت با هم در مورد مسایل فردی و خانوادگی لذت ببرند. نتیجه این که گذراندن طولانی مدت اعضای خانواده در ایام تعطیلات در مقابل تلویزیون و یا مطالعه مستمر روزنامه یا کتاب توسط هر دو یا یکی از زوجین سبب کسالت دیگر افراد خانه و بر هم خوردن فضای صمیمی و شاد خانواده خواهد شد، به عبارتی «سکوت» حاکم بر خانه آنجا را به «کتابخانه» شبیه می سازد.
● حضور پدربزرگ و مادربزرگ در کنار بچه ها
جهانشاهی سپس تأکید می کند: یکی از مکانهایی که کودکان و نوجوانان می توانند آموزه های زیادی را در آنجا فرابگیرند، منزل پدربزرگ ها و مادربزرگهاست. زیرا آنها به دلیل محبت فراوانی که به نوه ها در خود احساس می کنند، همواره سعی می کنند محیطی پر از صفا و صمیمیت برای آنان به وجود آورند.
پس بد نیست که در اوقات فراغت و ایام تعطیلات ساعات یا حتی روزهایی را به دیدار بزرگترهای فامیل اختصاص دهیم و حتی ترتیبی اتخاذ کنیم تا اگر از سوی خود آنها مشکلی وجود نداشته باشد، یکی از فرزندان نوجوان یا جوانمان برای یکی دو روز نزد پدربزرگ یا مادربزرگ بماند تا رابطه عاطفی میان آنان مستحکم تر شود.
وی سپس خاطرنشان می کند: البته این ارتباط نیازمند تلاش و اشتیاق دو جانبه است. یعنی بزرگترها هم خودشان باید خواهان استحکام این رابطه با نوه ها باشند و هم بکوشند تا از هر فرصتی به خصوص مناسبتها و تعطیلات برای محکم تر کردن این حلقه عاطفی و ارتباطی بهره کافی ببرند و تجربه هایشان را با مهر و محبت به کوچکترها منتقل سازند تا بنیان خانواده که در اثر زندگی شهری و گرفتاریهای مداوم افراد روز به روز کمرنگ تر می شود، تا حد امکان از صدمه مصون بماند.

عالیه حجت زاده

منبع : مرکز خدمات مشاوره‌ای صنعت نفت